در حالی که وزیر بهداشت از اختصاص ارز دولتی به دارو به منظور جبران افزایش نرخ ارز و همچنین بی تاثیر بودن تحریم‌ها بر تهیه داروهای مورد نیاز در ایران خبر می دهد، از یک سو فعالان حوزه دارو از بلاتکلیفی و بر طرف نشدن نیازشان به تخصیص ارز دولتی خبر دادهاند و از سوی دیگر رئیس کمیسیون بهداشت نیز هشدار داده است که “ذخایر دارویی کشور در حال اتمام است”.
حسینعلی شهریاری نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی و رئیس کمیسیون بهداشت مجلس دیروز در جمع خبرنگاران با اشاره به جلسه خود با مسئولان سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، سندیکای تولید کنندگان مواد اولیه دارویی، شیمیایی و بسته بندی و اتحادیه واردکنندگان دارو از عدم ارائه ارز مرجع به این سندیکاها در طول سه ماه گذشته برای واردات دارو و مواد اولیه تولید دارو در داخل کشور خبر داد.
وی همچنین هشدار داد: “کشور باید همیشه ذخیره قابل توجهی در بعضی داروها داشته باشد اما متاسفانه امروز این ذخیره نزدیک به صفر است و این موضوع مشکلات جدی برای اداره کشور به وجود خواهد آورد”.
آن طور که آقای شهریاری گفته روسای سندیکاها معتقد بودند در صورتیکه اقدام عاجلی برای رفع این مشکل در نظر گرفته نشود بیماران در ماه های آینده با مشکلات جدی روبرو خواهند شد. وی در این زمینه توضیح داده: “اگر همین امروز هم ارز مرجع در اختیار واردکنندگان قرار بگیرد باز هم تامین داروهای مورد نیاز کشور نیازمند مدت زمان بیشتری است.”
چندی پیش کمیسیون بهداشت مجلس در نامهای به محمود احمدی نژاد تاکید کرده بود اگر بانک مرکزی هر چه سریعتر به تعهدات خود عمل نکند و ارز مرجع را در اختیار واردکنندگان دارو قرار ندهد، مشکلات زیادی برای بیماران به وجود خواهد آمد. اعضای این کمیسیون مجلس اما گفتهاند که تاکنون “پاسخ مناسبی” از سوی دولت در این زمینه دریافت نکردهاند.
این در حالی است که به گفته دبیر پیشین انجمن داروسازان ایران، با گذشت ماه‌ها از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، “وزارت بهداشت هنوز یارانه برخی داروهائی را که در دوماهه پایان سال گذشته روانه بازار شده نپرداخته است.”
همزمان روسای سندیکاهای تولید دارو وصنایع جنبی آن اعلام کردند اگر ارز مرجع در اختیار آنها قرار نگیرد با ارز آزاد اقدام به وارد کردن دارو خواهند کرد که این امر موجب بالا رفتن قیمت داروهای بیماری های خاص می شود.
رییس اتحادیه واردکنندگان دارو در این زمینه گفته است: “بانک‌ها یا ارز دولتی به واردکنندگان دارو نمی‌دهند یا این کار را بسیار سخت و زمانبر انجام می‌دهند و برخی از آنها درباره وجود تسهیلات برای واردکنندگان دارو در زمینه دسترسی به ارز دولتی اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند؛ در نتیجه واردکنندگان دارو دچار سردرگمی شده‌اند. این در حالی است که دارو باید در اسرع وقت خریداری، حمل و ترخیص شود؛ از سوی دیگر در صورت دسترسی واردکنندگان دارو به ارز، آنان نمی‌توانند ارز را به بانک‌های اروپایی ارسال کنند”.
بانک مرکزی می‌گوید واردکنندگان باید ارز مورد نیاز خود را از بانک‌های عامل تهیه کنند اما بدهی بالای این بانک‌ها به بانک مرکزی موجب شده است که آنها از تامین ارز مورد نیاز ناتوان باشند.
به گفته رئیس کمیسیون بهداشت مجلس در صورت وقوع چنین حالتی “با افزایش قیمت داروها حالت دوقطبی در جامعه به وجود می آید و بیماران به دو گروه بیماران فقیر و بیماران ثروتمند تقسیم می شوند”.
حسینعلی شهریاری گفته سندیکاهای وارد کننده دارو نیز تا کنون نامههای مشابه زیادی به رئیس جمهور و بانک مرکزی نوشتهاند که آنها نیز بی پاسخ مانده است. وی همچنین گفته قصد دارد در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی، ضمن دادن نامه جدید کمیسیون بهداشت به محمود احمدی نژاد بدهد، به وی هشدار دهد که “ ادامه این وضعیت تبعات انسانی و سیاسی در پی خواهد داشت”.
ورشکستگی صنایع دارویی
پیش‌تر محمود نجفی عرب، رئیس سندیکای تولید کنندگان دارو به “خبرآنلاین” گفته بود که نوسانات نرخ ارز هزینه تمام شده دارو را افزایش داده ولی به علت کنترل دولتی، قیمت‌ها همچنان ثابت مانده است. وی تصریح کرده بود که این موضوع نه تنها سود 13 درصدی شرکت‌های دارویی را بلعیده بلکه موجب شده است که این شرکت‌ها با زیان 40 تا 50 درصدی روبرو باشند.
عباس کبریایی زاده، عضو هیات مدیره سندیکای تولید کنندگان دارو نیز با اشاره به اینکه ارز سالانه مورد نیاز صنایع دارویی ایران در حدود یک میلیارد دلار است، گفته بود: “اگر چاره‌اندیشی برای رفع این مشکل در دستور کار سیاست‌گذاران ارزی کشور قرار نگیرد، این سوء تدبیر می‌تواند جدی تر از آثار تحریم ها به ورشکستگی صنایع دارویی کشور منجر شود.”
فعالان عرصه واردات و تولید دارو، دولت و بانک مرکزی ایران را به کم توجهی به موضوع “اقتصاد دارو” متهم می‌کنند و می‌گویند باید به جای وعده‌ی تامین ارز در این مورد اقدام عملی صورت گیرد تا بیماران از آثار و تبعات این شرایط در امان بمانند.
اما نکته اینجاست که تامین ارز مورد نیاز نیز نمیتواند به تنهایی گره از کار فروبسته صنایع دارویی کشور بگشاید چرا که تحریم بانک مرکزی نیز این روزها به گره کوری تبدیل شده که دست و پای تمام بخشهای صنعتی و تجاری ایران را بسته است و صنایع دارویی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
اکنون در نتیجه تحریم‌ها، صنایع داروسازی ایران امکان هیچ‌گونه انتقال ارز را برای خرید مواد اولیه ندارند. ورود قطعات یدکی کارخانجات داروسازی نیز، به این دلیل که این قطعات می‌توانند مصارف دوگانه نظامی و غیرنظامی داشته باشند، با مشکل روبرو شده است.
مسئولان دولتی معتقدند بنا به تولید 95 درصد داروها در داخل کشور تحریم‌ها بر قیمت دارو تاثیری ندارند، اما باید در نظر داشت که 99 درصد از مواد اولیه داروهای تولید داخل از خارج کشور وارد می شود؛ همان موادی که هم اکنون ورود آنها به کشور، به دلیل آنکه طرف‌های قرارداد با ایران دیگر امکان دریافت اسناد اعتباری معتبری را ندارند تقریبا متوقف شده است.
ایران؛ بازار داروهای بی کیفیت
آنطور که مسئولان وزارت بهداشت گفتهاند بیشتر واردات داروئی ایران در حال حاضر از چین و هند است، اما این کشورها نیز در قراردادهای داروئی با ایران دچار مشکل هستند. به گفته یک عضو کمیسیون بهداشت مجلس “الان این کشورها باید پولشان را مثلا از بانک‌های دوبی بگیرند. از طرفی دارو در مواردی شامل کارمزد می‌شود. همه این عوامل باعث می‌شود که مبادلات داروئی ما با تاخیر انجام شود”.
از سویی به‌گزارش رسانه‌های داخلی، تحریم‌های بین‌المللی سبب شده است که تولید‌کنندگان اروپائی از فروش مواد اولیه داروهای مورد نیاز ایران خودداری کنند. در نتیجه کارخانه‌های داروسازی داخل کشور، برای تامین مواد اولیه به هند و ونزوئلا روی آورده‌اند اما مواد اولیه‌ای که از این کشورها وارد می‌شود، کیفیت بسیار نازلی دارد.
چندی پیش دکتر جمال سعید وقفی دبیر سابق انجمن داروسازان گفته بود: “داروهای چینی بسیار بی کیفیت است”.
دارو هم کم شده هم گران
همه اینها در حالی است که به گفته شهاب الدین صدر، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور با توجه به آمارها در فاصله زمانی سال‌های 76 تا 87 مصرف داروهای تولید داخل 2 برابر و داروهای وارداتی 3 برابر شده است. همچنین سرانه ریالی مصرف دارو در سال 76 حدود 2300 تومان بود که در سال 87 این رقم به 36 هزار و 400 تومان رسیده و 16 برابر شده است.
گر چه هم اکنون آمار مشخصی از میزان افزایش قیمت دارو و کمبود برخی اقلام دارویی در ایران طی ماه‌های گذشته وجود ندارد اما به گواه گزارشهای پراکندهای که برخی رسانهها در این زمینه منتشر کردهاند، کمبود دارو در کشور رو به افزایش است و به نوشته سایت فرارو بسیاری از داروها “اگر هم پیدا شود به قیمت آزاد و حتی گران‌تر از روی جلد به فروش می‌رسد”.
کمتر از یک ماه پیش روزنامه همشهری در گزارشی که از بازار دارو تهیه کرده بود از قول یک شهروند که برای تهیه دارو به داروخانههای هلال احمر ایران مراجعه کرده بود نوشت: “این دارویی را که خریداری کرده‌ام، ابتدا 60هزارتومان می‌خریدم اما تا پایان سال89 بهای این دارو به‌شدت افزایش پیدا کرد تا جایی که در ماه‌های پایانی سال 89 آن را 200هزارتومان می‌خریدم. 3ماه بعد 220هزارتومان خریدم. چند ماه بعد نیز این دارو را 280هزارتومان خریدم. به تازگی نیز برای خرید همان دارو به هلال احمر مراجعه کردم و 320هزار تومان آن را خریداری کردم. الان هم با بالا رفتن دلار از بیم اینکه قیمت داروها یکباره 2 تا 3برابر افزایش پیدا کند به داروخانه آمده‌ام تا داروی مورد نظرم را بخرم. واقعا از این می‌ترسم دارویی را که الان 320هزار تومان می‌خرم فردا ناگزیر شوم آن را با قیمتی بالاتر از 400هزار تومان بخرم”.
روزنامه همشهری در این زمینه توضیح داده که “دارو نباید با توجه به نرخ ارز بالا برود زیرا این داروها اغلب 2 یا 3ماه زودتر وارد کشور می‌شوند. این دارو تازه وارد کشور نشده که با توجه به بهای دلار آن را نرخ‌گذاری کنند”. گزارش همشهری مربوط به فروش دارو در داروخانههای هلال احمر ایران است که مستقیما توسط بخش دولتی اداره می‌شوند.
همشهری در گزارش خود تاکید کرده که قیمت‌ها “ساعت به ساعت بالا می‌روند”. همشهری از قول چند شهروند دیگر نوشته که بسیاری از اقلام دارویی در ماه‌های اخیر کمیاب یا نایاب شده‌اند و همین مساله موجب شده تا برخی داروخانههای مرجع مثل داروخانههای هلال احمر با ازدیاد قابل توجه مراجعه کنندگان و صفهای طویل تحویل دارو مواجه شوند. این در حالی است که این گزارش مربوط به 13 دیماه سال جاری است؛زمانی که هنوز بحث عدم امکان ورود مواد اولیه و دارو به کشور به مانند امروز جدی نشده بود.
با این همه اما مرغ مقامات دولتی همچنان یک پا دارد. آنها نه زیر بار تاثیرات منفی تحریم‌ها می‌روند و نه آسیب ناشی از نوسان قیمت ارز را بر اقتصاد و معیشت مردم قبول دارند. چنانچه دو روز پیش وزیر بهداشت بدون توجه به هشدار ماه پیش معاون غذا و داروی خود که نسبت به کمبود دارو در کشور هشدار داده بود، وجود هرگونه مشکل در زمینه کمبود دارو در کشور را منتفی دانست و گفت: “در حال حاضر هیچ کمبود دارویی نداریم و قیمت دارو هم فعلا افزایش نمی‌یابد”.
