رائولا خلف
این چیزی نبود که خوشبینان انتظار آن را داشتند.
پیشنهاد پنج صفحه‌ای ایران به جامعه بین‌المللی که مدت‌ها منتظر آن بودند، هفته گذشته ارائه شد ودر آن هیچ اشاره‌ای به برنامه هسته‌ای مناقشه‌آمیز آن کشورنشده بود و تنها به موضوعات کلی خطر تکثیر سلاح هسته‌ای پرداخته.
در بسته پیشنهادی ایران به مشوق‌های اقتصادی و سیاسی که سال گذشته توسط پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل بعلاوه آلمان، به قصد ترغیب ایران به کنار گذاشتن غنی‌سازی اورانیوم ارائه شد نیز اشاره‌ای نشده بود.
این پیشنهاد بیشتر لبریز از لفاظی‌های کلاسیک جمهوری اسلامی بود که شدیدا تحت تاثیر ادبیات خود محمود احمدی‌نژاد رادیکال قرار دارد.
بر طبق نسخه‌ای که پروپوبلیکا، وب سایت تحقیقی منتشر کرده است، این پیشنهاد ادعا دارد که به دنبال “دنیایی مملو از روحانیت، دوستی، موفقیت، نیکی و امنیت” است.
این سند اظهار می‌کند رسیدن به این اهداف نیازمند “سازماندهی دوباره” جهان و مشارکت همه‌جانبه – به عبارت دیگر، شامل شدن ایران - در مدیریت آن است.
این پیشنهاد ادامه می‌دهد که کمک ایران در این مدیریت مهم است زیرا جهان نیازمند سازوکاری است که نشات گرفته از «تفکر الهی و خدایی» باشد.
علی‌رغم برگزاری انتخاباتی فریبکارانه که بسیاری از ایرانیان آن را کودتایی از جانب سپاه پاسداران برای نگهداشتن مهره خود در قدرت قلمداد می‌کنند، این پیشنهاد از حق مردم برای داشتن انتخاباتی آزاد سخن می‌گوید.
با این وجود، علی‌رغم ادبیات مبهم، نادیده گرفتن این پیشنهاد ناممکن بود زیرا می‌گوید که ایران خواستار «گفتگو» و «مذاکره» است و آمادگی «گفتگوهای جامع، گسترده و سازنده» را دارد.
با توجه به اینکه آمریکا به دنبال مراوده با تهران است – و اینکه از پیشنهاد خود پس از بحران انتخاباتی ایران صرف‌نظر نکرده است – مذاکره کاری است که مجبور است انجام دهد.
آمریکا پس از اشاره به اینکه پیشنهاد ایران پاسخ نگرانی اصلی این کشور را نداده است، ابراز داشت که عدم تمایل ایرانیان به صحبت درمورد برنامه هسته‌ای خود دلیل این نمی‌شود که مذاکرات را رد کنیم. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا توضیح داد که “اگر مذاکره کنیم برنامه ریزی می‌کنیم که این موضوع را پیش بکشیم.”
حیرت اولیه از این پیشنهاد، اگرنگوییم رد کردن کامل آن، در برخی از پایتخت‌های اروپا، باعث اقدامی فوری برای مذاکره با ایران برای روشن شدن این پیشنهاد شد. به همین منظور قرار ملاقاتی با سعید جلیلی مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران برای ماه آینده گذاشته شده است.
انتظارجدی بودن ایران در مورد مذاکره ناچیز است. نه اینکه پیشنهادات تهران برای مذاکره گسترده شامل نگرانی‌های سیاسی و امنیتی منطقه تعجب‌برانگیز باشد – تهران همیشه به دنبال گفتگویی جامع بوده است.
دولت اوباما نیز همواره خواستار بحث و مذاکره جامع تر شامل نقش (نه چندان همکارانه) ایران در افغانستان، عراق و قلمرو فلسطین بوده است.
اما پیشنهاد ایران شامل موارد بسیار زیادی برای گفتگواست که عمری لازم است تا به تمام آن فهرست رسیدگی شود. به هر حال تهران می‌تواند – و بدون شک این کار را می‌کند – مباحث را به سمتی بکشاند که طرفین حاضر باشند بر سر آن مذاکره کنند.
با این وجود، آمریکا و دولت‌های اروپایی در کوتاه مدت بجز گفتگو با رژیم ایران و لااقل آزمودن تمایلات آن کشور چاره دیگری ندارند.
پیش کشیدن فشار بر تهران از طریق تحریم‌های قوی‌تر الزاما سازنده نیست. بعلاوه تحریم‌ها برای معتبر بودن به اجماع شورای امنیت سازمان ملل نیاز دارد.
اکنون این اجماع وجود ندارد. روسیه به پیشنهاد ایران با نظر مثبت پاسخ داده است و سرگئی لاوروف وزیر خارجه آن کشور هشدار داده است که مسکو مخالف تحریم‌های جدید است.
دولت اوباما گفته است تا آخر امسال تصمیم خواهد گرفت که آیا پیشنهاد مراوده با ایران موثر خواهد بود یا خیر. احتمالا آزمایش تمام عیار تلاش‌های دیپلماتیک بیشتر طول خواهد کشید، اما اگر ثابت شود که این آزمون بیهوده است، حداقل راحت‌تر می‌توان حمایت روسیه را برای تشدید فشار بین‌المللی کسب کرد.
منبع: فایننشیال تایمز، 14 سپتامبر 2009
