انتخاب خیره کننده حسن روحانی بعنوان رئیس جمهور ایران، نشان داد که مردم ایران تا چه اندازه از وضعیت بد اقتصادی، بالا رفتن قیمت ها، کمبود درآمد و بیکاری خشمگین هستند.
بسیاری دلیل رای دادن به روحانی را دیدگاه او در مورد تغییر می دانند. آنها نه برای اظهاراتش در مورد مسائل بین المللی مثل برنامه اتمی ایران یا حمایت از دولت بشار اسد، بلکه برای نظراتش در مورد اقتصاد و تاثیرات آن بر زندگی جوانان که نرخ بیکاری در میانشان 40 درصد است، به او رای دادند.
سامان حسنی، 26 ساله، دانشجوی مهندسی که بعد از اینکه وزارت کشور اعلام کرد حسن روحانی رئیس جمهور شده به خیابان آمده و در کنار مردم ایستاده است، می گوید: “مردم به دنبال تغییر وضعیت اقتصادی خود بودند.آنها می خواهند اقتصاد رشد کند و نرخ بیکاری کم شود.”
روحانی بعنوان تنها کاندیدای میانه رو در میان شش کاندیدای دیگر، برای کسانی که به دنبال تغییر مسیر روند هشت ساله دوران احمدی نژاد بودند، شخصیت جذابی بود؛ در این هشت سال محمود احمدی نژاد بسیاری را از خود رانده بود و به گفته منتقدانش سوء مدیریت او در امور اقتصادی، کشور را به این روز انداخته است.
راه حل های دیپلماتیک روحانی بطور خاص اصیل نبودند – ایجاد اشتغال از طریق توسعه صنایع داخلی و جذب سرمایه های خارجی. اما او این توسعه اقتصادی را به بهبود روابط با جهان ربط می داد و در مورد ایجاد رابطه بین کشور های جهان و کشور منزوی و بیرون رانده شده از بازار جهانی حرف می زد.
او درجایی گفت: “من معتقدم که حل مشکلات اقتصادی از طریق سیاست خارجی میسر است.”
روحانی یک روحانی عملگرا است که پیوند عمیقی با انقلاب سال 1379 دارد. او از بعد از انقلاب جایگاه بالایی در سیاست ایران دارد. او سال ها نماینده مجلس و رئیس گروه مذاکره کننده اتمی در زمان محمد خاتمی اصلاح طلب بود.
اینکه شورای نگهبان که صلاحیت کاندیدا ها را تایید می کند به روحانی اجازه داد در رقابت های انتخاباتی بماند در حالیکه استاد او علی اکبر هاشمی رفسنجانی را رد صلاحیت کرد، نشانه این بود که او تهدیدی برای نظام بشمار نمی رود.
اما روحانی بطرز غیر قابل پیش بینی مسائل اصلاح طلبان را مطرح کرد. او در مورد مسائل داغی مثل حقوق فردی، برابری جنسیتی، آزادی هنرمندان و سانسور حرف زد. وی گفت: “من گمان می کنم هنرمندان باید خودشان در مورد حرفه خودشان تصمیم بگیرند.”
به نظر می رسد روحانی که یک میانه رو محتاط است چنان از نیروی کاریزماتیک خود استفاده کرد که یکی از کاندیداهای اصلاح طلب کناره گیری کرد تا همه پشت سر روحانی و در برابر کاندیداهای تندرو جمع شوند.
در عین حال، اظهارات روحانی در مورد آزادی و بازکردن فضای جامعه با مطالبات اقشار مختلف جامعه همخوانی داشت: جوانان، زنان و طبقه متوسط شهری که از شعار های مقامات ایران به تنگ آمده اند و برای پرداخت مخارجشان با دشواری مواجه هستند. او وعده آزادی زندانی سیاسی را داده است. او گفته: “چرا مردم تنها برای ابراز عقیده باید در زندان باشند؟”
اظهارات او جوری انتخاب شده بود که بطور مستقیم با رهبر رودررو نشود اما با اکثریت ناراضی جامعه ارتباط برقرار کند. روحانی بودن او - تنها کاندیدای معمم در بین شش کاندیدا- پوششی برای او محسوب می شد. نتایج نشان داد که او بالاترین رای را در شهر قم که برخی از روحانیون محافظه کار در آنجا هستند، آورده است.
سعید جلیلی، که مسئول پرونده حساس هسته ای ایران است، در مورد ایجاد یک جامعه بر اساس قوانین “اسلام ناب”، حرف زد. گفته ای که ممکن است برای بسیجیان دل نشین باشد اما طبقه متوسط را جذب نمی کند. جلیلی به دلیل رابطه نزدیک اش با نخبگان مذهبی و امنیتی در رقابت ها سوم شد و تنها 11 درصد آرا را بدست آورد.این درحالی است که روحانی 50.7 درصد و شهردار تهران، محمد باقر قالیباف 16 درصد آرا را به خود اختصاص دادند.
جلیلی در سومین و آخرین مناظره تلویزیونی مورد انتقاد وزیر امورخارجه سابق، علی اکبر ولایتی، قرار گرفت که می گفت برای رسیدن به توافق بر سر مسائل هسته ای تلاش نکرده است و به مسائلی اشاره کرد که برای اکثر شهروندان ایرانی ناشناخته بود.
این مناظره ها از این نظر هم جالب توجه بود که چطور مشکلات اقتصادی به تحریم ها و برنامه های اتمی ایران ربط داده می شود. واقعیتی که مقامات ایران با دست گذاشتن بر تعصب ملی آن را مسکوت گذاشته بودند.
رئیس جمهور منتخب گفت که نباید “تسلیم” خواسته های غرب در مورد مسائل اتمی شد. اما عملگرایی، دانش و مهارت های او در مذاکره بسیاری را متقاعد کرد که او می تواند اقتصاد ایران را از بحران و تحریم های فزاینده نجات دهد.
روحانی هفته گذشته گفت: “برخی از افراد در این کشور از اینکه تحریم را به ما تحمیل کردند به خود افتخار می کنند، آنها از این که فقر را به کشور آوردند احساس افتخار می کنند.”
علی واعظی، تحلیلگر گروه بحران بین المللی می گوید: “روحانی با بدست آوردن بیش از 50 درصد آرا از رفتن به دور دوم نجات پیدا کرد. اگرچه این انتخابات غافلگیر کننده بود، اما نباید از اینکه مردم ایران به دنبال تغییر هستند، شگفت زده شد. چیزی که باعث شگفتی است این است که حکومت به روحانی اجازه داد در این انتخابات شرکت کند و بعد پیروزی او را تاب بیاورد و حتی جشن بگیرد”.
جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، شجاعت ایرانیان که تمایل خود به آینده ای بهتر را نشان دادند، ستود.
جان کری گفت: “ما، در کنار متحدان بین المللی خود آماده گفتگوی مستقیم با ایران هستیم. ما امیدواریم که آنها به تعهدات دیپلماتیک خود پایبند باشند تا راه حلی برای برنامه های اتمی که جامعه بین المللی را نگران کرده است، پیدا شود.”
اما اینکه روحانی دربرنامه هایش تا چه اندازه پیشرفت خواهد کرد، موکول به آینده خواهد شد. سیاست های خارجی و مسائل اتمی در حیطه اختیارات آیت الله علی خامنه ای است که غرب را مرز بدون تغییری می بیند.
اما روحانی و خامنه ای دوستان قدیمی هستند. روحانی مدت طولانی رئیس شورای امنیت ملی بود که توسط خامنه ای انتخاب می شود و بزرگترین نقش را در سیاست های دفاعی، اطلاعاتی و اتمی کشور دارد. رئیس جمهور جدید نمی تواند با رهبر رودرو شود اما تحلیلگران معتقدند که او ممکن است در جایگاهی باشد که خامنه ای را متقاعد کند که زمان تغییر مسیر به سود منافع کشور رسیده است.
امیرحسن متقی، تحلیلگر سیاسی می گوید: “روحانی کسی است که به بازی جمعی اعتقاد دارد و سیاست ها و موضعگیری هایش بر اساس منطق و میانه روی است. می توانیم امیدوار باشیم که روحانی هشت سال مخاصمه را با توسعه و پیشرفت جبران کند.”
گلف تایمز، 18 ژوئن
