شیبلی تلحامی و استیون کال
بحث در باره چگونگی برخورد با برنامه هسته ای ایران به دلیل پستی و بلندی های آن حائز اهمیت است. بسیاری بر این عقیده هستند که اسرائیل باید میان یک ایران مسلح به بمب هسته ای و یا حمله به تاسیسات هسته ای آن کشور، یکی را انتخاب کند. ولی این صورت مساله نادرست است. راه سومی هم وجود دارد: حرکت در جهت خلع سلاح هسته ای خاورمیانه. این کار آسان تر از آن چیزی است که بسیاری تصور می کنند.
حمله به ایران ممکن است برنامه هسته ای این کشور را چند سالی به عقب بیاندازد، ولی بر عکس ایران را تشویق خواهد کرد که حتما به سلاح هسته ای مجهز شود تا درصورت تهاجمات مشابه از آن استفاده کند. کند کردن برنامه هسته ای ایران به نوبه خود مهم است ولی هزینه آن و خطرات ناشی از آن بسیار زیاد است. ایران حتما دست به تلافی خواهد زد و این به جنگی تمام عیار بدل خواهد شد، در حالیکه اسرائیل با کشورهای عربی نیز در جنگ است و روابط پر تنشی را با ترکیه دارد.
بسیاری از آنهایی که طرفدار جنگ هستند معتقدند ایران خطری جدی برای موجودیت اسرائیل است. آنها فرض می کنند که ایران نسبت به منطق بازدارنده هسته ای چندان حساس نیست و آماده است که از سلاح هسته ای بدون پیش بینی عواقب آن استفاده کند. (عواقبی نظیر کشته شدن میلیون ها فلسطینی و ایرانی).
با وجود صحبت در باره خطر ایران برای «موجودیت اسرائیل»، کمتر از نیمی از اسرائیلی ها طرفدار حمله به ایران هستند. بر اساس نظر سنجی نوامبر گذشته تنها 43 درصد از اسرائیلی ها طرفدار حمله نظامی به ایران هستند؛ و 90 درصد آنها فکر می کنند ایران بالاخره به سلاح هسته ای دست پیدا می کند.
از آن مهمتر آنکه در این نظر سنجی، در برابر این سئوال که آیا ترجیح می دهید ایران و اسرائیل هر دو بمب هسته ای داشته باشند یا هیچ کدام نداشته باشند، 65 درصد از یهودیان اسرائیل پاسخ دادند که ترجیح می دهند هیچ کدام نداشته باشند. همچنین 65 درصد از پاسخ دهندگان طرفدار خاورمیانه ای عاری از سلاح های هسته ای بودند، که معنی دیگر آن این است که اسرائیل نیز باید سلاح های هسته ای خود را نابود کند.
به نظر می رسد مردم اسرائیل همچنین از دنبال کردن یک برنامه مخفیانه هسته ای توسط اسرائیل چندان راضی نیستند. در این نظر سنجی، 60 درصد گفته اند که ترجیح می دهند برنامه های هسته ای ایران و اسرائیل مورد بازرسی نهاد های بین المللی قرار گیرد.
اگر برنامه هسته ای اسرائیل هم وارد این بازی شود آنگاه امکان مبادلات زیادی فراهم می شود. ایران همواره غرب را به داشتن برخوردی دوگانه نسبت به برنامه هسته ای ایران و اسرائیل متهم کرده است؛ ایده ای که طرفداران روزافزونی در میان کشورهای عربی پیدا کرده است.
در عین حال ایده خاورمیانه غیر هسته ای برای ایران جذاب تر از آن است که بتواند آن را رد کند. دیپلمات های ایرانی گفته اند برای مذاکره در باره نقش بیشتر سازمان ملل در برنامه هسته ای آماده هستند به شرط آنکه حقوق ایران برای غنی سازی اورانیوم با درجه خلوص غیرنظامی و برای مصارف انرژی به رسمیت شناخته شود. نظر سنجی دیگری درسال 2007 نشان می دهد که ایرانیان نیز با چنین رویکردی موافق هستند.
هرچند نمی توان روی سخنان دولتمردان ایرانی زیاد حساب کرد، ولی با فشار بین المللی برای خاورمیانه ای غیر هسته ای، راه برای این راه حل باز خواهد شد. در این حالت بسیاری از رهبران عربی نیز از فکر راه اندازی یک برنامه هسته ای منصرف خواهند شد.
برخی از مقامات اسرائیل هم این موضوع را جدی می گیرند. آونر کهن، در کتاب اخیر خود نشان داده است که سیاست «عدم شفافیت» اسرائیل در زمینه مسائل هسته ای، یعنی انکار داشتن سلاح هسته ای در حالیکه همه می دانند که اسرائیل سلاح هسته ای دارد، که از سال 1969 اتخاذ شده است، اعتبار خود را به تدریج از دست می دهد. هیچکس امروزه در خارج از اسرائیل نمی پذیرد که اسرائیل بمب هسته ای نداد.
مقامات اسرائیل قبلا در مورد آمادگی برای مذاکره در باره خاورمیانه غیر هسته ای سخن گفته بودند، ولی همواره تاکید کرده بودند که ابتدا لازم است صلح میان اسرائیل و همسایگان آن برقرار شود.
معضل برنامه هسته ای ایران این روند را نیز دچار اخلال کرده است.
اکنون مساله خطرناک بودن ایران هسته ای برای “موجودیت اسرائیل”، در اسرائیل به عنوان نقطه ضعف تلقی شده است. به همین دلیل مقامات اسرائیل اخیرا همگی گفته اند که ایران هسته ای خطری برای موجودیت اسرائیل ندارد.
هرچند حذف کامل سلاح هسته ای از خاورمیانه بدون به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح عملی نیست، ولی شروع این روند طولانی و پر مشقت حیاتی است.
اکنون دو راه باقی مانده است: تکیه بر راه حل های موازنه قوای هسته ای در صورتی که ایران به بمب هسته ای دست یابد، یا دنبال کردن سیاست خاورمیانه بدون سلاح هسته ای.
اکنون کاملا واضح است که شروع مذاکراتی در این جهت چندان دشوار به نظر نمی رسد.
منبع: نیویورک تایمز – 15 ژانویه
