مانا نیستانی. اولین انیمیشن سه بعدی سینمای ایران تهران را در 110 سال بعد نشان می‌دهد و تقابل هنر و تکنولوژی را با برخی خصوصیات ما ایرانی‌ها به تصویر می‌کشد.
اولین انیمیشن سه بعدی سینمای ایران
حدود پانزده سال پیش، “داستان اسباب بازی” سرنوشت سینمای انیمیشن را به کلی تغییر داد. ناگهان نظرها به سوی انیمیشن سه بعدی جلب شد و با اقبال تجاری و هنری این فیلم، سرمایه ها به سمت آثار سه بعدی سرازیر شد و استودیوهای انیمیشن سنتی رو به اضمحلال نهادند، تا جایی که تیم برتون، در اظهار نظری حسرتخوارانه نسبت به گذشته، تعطیلی بخش انیمیشن دوبعدی کمپانی دیزنی را واقعه ای تأسف برانگیز خواند و ابراز امیدواری کرد که در آینده ای نه چندان دور، ظهور یک انیمیشن دو بعدی قدرتمند باز نظرها را به سوی این گونه برگرداند هر چند که اندکی بعد، خود مشغول به کارگردانی اولین انیمیشن سه بعدی اش “ فرانکن وینی” شد. ظاهراً راهی به جز همراهی با این موج عظیم نیست.
در ایران اما حکایت انیمیشن، چیز دیگری است و با وجود درخشش تک ستاره هایی چون نورالدین زرین کلک، علی اکبر صادقی، وحید نصیریان و سایر هنرمندان تکرو و مستقل، هیچگاه سنت تولید آثار انیمیشن سینمایی دوبعدی ریشه نگرفت تا با ورود به عصر دیجیتال به خطر بیفتد. اتفاقاً کار پر زحمت انیمیشن دوبعدی که نیروی کار عظیم و صرف زمان طولانی می طلبید باعث شد که سیستم های ساده تولید آثار سه بعدی که در ابعاد کوچکتر و با گروه های کم نفر هم قابل اجرا هستند با استقبال بیشتری روبرو شوند. تیزرهای تبلیغاتی کوتاه تلویزیونی، خاستگاه اولین تولیدات سه بعدی ایران در اواخر دهه هفتاد و محل ظهور استعدادهایی چون بهرام عظیمی و ایلا سلیمانی بودند که این هنرمندان اغلب در استودیوی “حور” به کار تولید انیمیشن سه بعدی می پرداختند و کار با نرم افزار را در محدوده ایران، بهبود می بخشیدند. در این میان بهرام عظیمی با تولید مجموعه آثار آموزشی کوتاه برای راهنمای و رانندگی نیروهای انتظامی موفق شد برای اولین بار شخصیت های کارتونی ایرانی محبوبی چون “سیا ساکتی” خلق کند و مخاطبان انبوهی را به سمت کار خود بکشد.
این موفقیت، ظاهراً عظیمی را به فکر تولید اولین انیمیشن سینمایی سه بعدی ایرانی انداخته است. او هفته پیش در گفتگویی با خبرگزاری فارس درباره پروژه انیمیشن سینمایی “تهران 1500” گفت: “… به طورغیررسمی نگارش فیلمنامه را به همراه امیرمسعود علمداری آغاز کرده‌ایم. دفتری نیز راه اندازی کردیم که امکانات بسیار پیشرفته انیمیشن را در اختیار دارد و تجهیزات ما آماده است و حدود 400 میلیون تومان هزینه صرف تامین آنها شده است.“
عظیمی در توضیح جزئیات کار، اضافه کرد:” تولید این انیمیشن 18 تا 20 ماه به طول خواهد انجامید. از حمید بهرامی (کارتونیست و انیماتور معروف) تقاضا کرده ایم که طراحی فضا و وسایل را به عهده بگیرد و بخش طراحی آن در آمریکا انجام می گیرد. قرار است کار طراحی کاراکترها را به همراه بزرگمهر حسین پور شروع کنیم.“
به نظر می رسد که بخشی از بهترین های کارتون و انیمیشن ایران گرد آمده اند تا “تهران 1500” را تبدیل به پدیده ای در سینمای ایران کنند. حتی به سیاق انیمیشن های پیکسار و دریم ورکس، که از میمیک و صدای هنرپیشگان محبوب و پولسازی چون تام هنکس، ادی مورفی، مایک مه یرز، ویل اسمیت سود جسته اند، قرار است در این پروژه هم از چهره بازیگران مشهور سینمای ایران به صورت فانتزی و از صدای خودشان روی شخصیت انیمیشن آنها استفاده شود.
اما آیا اینها، برای موفقیت پروژه “تهران 1500” کافی است؟ خود عظیمی معتقد است که: “ این انیمیشن قرار است کاری باشد که مردم را به سینما بیاورد و امیدواریم به پرفروش‌ترین اثر سینمایی در ایران بدل شود، چرا که همیشه این تفکر اشتباه وجود داشته است که انیمیشن قادر به بازگشت سرمایه نیست.“
مسلماً تمام دوستداران کارتون و انیمیشن آرزو دارند که سخنان عظیمی به واقعیت بپیوندد و “تهران 1500” تبدیل به ”داستان اسباب بازی” سینمای ایران شود و مرزهای تازه ای در افق انیمیشن ما باز کند اما این مهم، کاری به مراتب عظیم تر و دقیق تر از یک مجموعه انیمیشن کوتاه تلویزیونی می طلبد. سینمای ایران چند سالی است که دچار بحران سرگرم سازی مخاطبان شده، فاقد ستارگان جذاب و قدرتمندی از جنس بازیگران هالیوود است که قادر به نجات فیلم های زنده سینمایی باشند پس تهران 1500 باید بر عوامل جذاب دیگری غیر از شبیه سازی هنرپیشه ها تکیه کند. ”پیکسار” به عنوان موفق ترین کمپانی تری دی و آغازگر جریان، سالیان سال در قالب کارهای سفارشی کوتاه بر روی نرم افزارهای طراحی، جانبخشی و مدل سازی خود کار کرد تا چراغ سبز شروع داستان اسباب بازی را از دیزنی دریافت کند. همچنان فیلم به فیلم، رشد عجیبی در کیفیت تکنیکی آثار این کمپانی و سایر رقبای اش (دریم ورکز، بلو اسکای) دیده می شود که نمایشگر جاه طلبی های کیفی و اکتفا نکردن به موفقیت های پیشین است. آیا انیمیشن سه بعدی ایران از جمله مجموعه آثار بهرام عظیمی، با وجود پیشرفت های نسبی، جهش لازم برای تبدیل به اثر سینمایی بلند را نشان داده اند؟ این مساله جای تامل بیشتر دارد.
عظیمی درباره داستان “تهران 1500” می گوید: “این انیمیشن تهران را در 110 سال بعد نشان می‌دهد و تقابل هنر و تکنولوژی را با برخی خصوصیات ما ایرانی‌ها به تصویر می‌کشد. در این کار مثلا هر کسی می‌تواند رباتی بخرد و آن را با توجه به خصوصیات اخلاقی خود و خانواده‌اش طراحی کند یا دعواهای خانوادگی دو ربات را در این کار داریم که چون طراحان آنها، خیلی غیرتی بودند، آنها را نیز غیرتی طراحی کرده‌اند.“
فیلمنامه های جذاب، منسجم و پر جزئیات، ویژگی دیگر انیمیشن های سه بعدی موفق امروزی است که عرصه را بر انواع سنتی تنگ کرده اند. “رتتویی” اثر شاخص پیکسار، سال گذشته به حق، یکی از پنج نامزد اسکار برترین فیلمنامه سال بود که این نمایشگر توجه بالایی است که در چنین پروژه هایی به فیلمنامه می شود. مسلماً گروه خلاق “تهران 1500” می دانند که با اتکا بر شوخی های کوتاه و پراکنده از جنس تیزرهای تلویزیونی نمی توان هفتاد یا نود دقیقه فیلم را جذاب و دیدنی کرد، پس لازم است فیلمنامه توسط گروهی کاملاً حرفه ای و آشنا به ضرب آهنگ فیلم بلند، نگاشته شود. آیا فیلمنامه نویسان این پروژه واجد چنین ظرفیت هایی هستند؟
باید منتظر نشست و دید که “تهران 1500” به کجا می انجامد. آیا به اولین گام مهم و مؤثر انیمیشن سه بعدی ایران تبدیل خواهد شد یا به موفقیت مالی تضمین شده حاصل از محبوبیت آثار کوتاه عظیمی دل خوش خواهد کرد.