روشنک تقوی
ایران منافع بسیاری در ناآرامی های به راه افتاده در خاورمیانه دارد زیرا اعتراضات مردمی در منطقه، راه را به طور بالقوه برای گسترش نفوذ سیاسی این کشور باز می کند.
اما در میدان عمل، قدرت منطقه ای ایران تحت الشعاع اقتصاد بیمار و ناتوانی مجلس در شفاف سازی مالی دولت احمدی نژاد قرار گرفته است. پر سر و صدا ترین مناظره نیز به برنامه فوری رئیس جمهور ایران در قطع یارانه مربوط می شود.
هرچند اکثریت نمایندگان مجلس از لایحه کاهش قابل توجه هزینه های جاری کشور در حوزه یارانه ها- سالانه بالغ بر 90 تا 100 میلیارد دلار- حمایت کردند، اما از تشدید اجرای این طرح توسط دولت نگران شده اند و به دنبال راهی برای محدود کردن اختیارات رئیس جمهور در مدیریت آن هستند.
هرچند مسؤولان از سال 1992 به این سو بر سر حذف یارانه ها و پرداخت نقدی به جای آن بحث و ابراز نظر کرده اند، اما اقتصاددان های ایرانی می گویند اجرای سریع لایجه فعلی می تواند سبب صعود تورم تا اندازه ای شود که قدرت خرید را کاهش دهد؛ در همین حال بهای مواد غذایی و انرژی رو به افزایش گذاشته است.
دولت آقای احمدی نژاد تا امروز 20 میلیارد دلار هزینه یارانه سوخت، شامل بنزین، سوخت، گازوئیل، گاز مایع، نفت سفید و نیز برق و گاز مایع را حذف کرده است. یارانه های مربوط به آب شرب، نان، گندم، برنج، روغن خوراکی، شیر، شکر، خدمات پستی و حمل و نقل نیز قرار است تا ماه مارس 2014 حذف شوند. بنا بر گزارش های داخلی، بالغ بر 5 میلیارد دلار از یارانه ها نیز قراراست در سال آینده حذف شود.
طرح اصلی در پی حذف تدریجی یارانه 35 تا 45میلیارد دلاری دولت برای سوخت در ظرف سه سال از آغاز سال 2009 بود که شامل واردات 6.5 تا 8 میلیارد دلاری بنزین در سال نیز می شد. قرار بود بهای بنزین بتدریج تا سال 2012 افزایش یابد و قیمت آن معادل 90 درصد بهای بنزین آزاد خلیج فارس (اف او بی) نگهداشته شود. بر اساس مصاحبه هایی که با مقامات دولتی صورت گرفته، این قیمت دربرگیرنده هزینه های حمل و نقل و تخلیه نیز می شد.
اجرای طرح با تأخیر دو ساله روبرو شد و به این ترتیب باید بهای بنزین تا سال 2013 مقدار زیادی کمتر از اف او بی باقی می ماند. اما امروز بهای بنزین آزاد به نزدیکی سطح منطقه ای اف او بی رسیده است. رانندگان اتوموبیل های شخصی در حال حاضر برای هر لیتر بنزین از سهمیه 60 لیتری خود، 4,000 ریال می پردازند و برای هر لیتر فراتر از آن سهمیه 7,000 ریال پرداخت می کنند.
یک تحلیگر از ایران که نخواست نامش فاش شود گفت: “رئیس جمهور برای اجرای طرح، دو سال دیگر فرصت دارد اما آن را در سال جاری به پایان رساند. مجلس دچار شوک شده است.”
دولت در ماه ژانویه کار پرداخت نقدی مستقیم به شهروندان نام نویسی شده را بر اساس میزان افزایش بهای تخمینی هزینه برق، بنزین، ارزاق عمومی مانند گندم و نان، در صورت حذف یارانه ها آغاز کرد.
هرچند لایحه مقدماتی، پرداخت نقدی را به نیمه کم درآمد جمعیت ایران، پایگاه اصلی سیاسی حامی احمدی نژاد، محدود کرده بود، اما رأی مجلس در ماه نوامبر باعث ایجاد تغیراتی شد و دولت احمدی نژاد را مجبور به توزیع پول در میان تمامی شهروندانی کرد که نام نویسی کرده بودند - صرفنظر از میزان درآمد آنها. بر اساس آمار وزارت رفاه، بیش از 68.5 میلیون نفر از مردم ایران، یعنی بالغ بر 90 درصد جمعیت، برای دریافت یارانه نقدی ثبت نام کرده اند.
قرار بود یارانه نقدی تنها بخشی از سقف پرداختی یارانه دولت باشد، اما اکنون در این مورد قطعیت کمتری وجود دارد. پرداخت نقدی از 41 میلیون دلار در ماه ژانویه به 43 میلیون دلار در ماه مارس و همزمان با سال نوی ایرانی افزایش یافت و این هزینه ماهانه ای برابر با 2.9 میلیون دلار بر روی دست دولت می گذارد؛ رقمی که به گفته اقتصاد دانان، در سایه افزایش تورم و کاهش فروش نفت و منابع ارزی کشور، غیرقابل دوام خواهد بود.
دولت به زودی مجبور می شود بخش خاصی از دریافت کنندگان را حذف کند و اولین عده ای که از این دریافت ها محروم خواهند شد، طبقه کم درآمد متوسط خواهد بود. این اثر مهمی بر استاندارد زندگی در خانواده های با درآمد متوسط خواهد گذاشت، خانواده هایی که با بودجه محدودتری زندگی می کنند، برق بیشتری مصرف می کنند و در نتیجه افزایش بهای مواد غذایی به تبع افزایش قیمت انرژی و حمل و نقل، متحمل آسیب بیشتری خواهند شد. این امر ضمناً تبعات سیاسی مهمی نیز خواهد داشت، زیرا طبقه متوسط کشور در دو دهه گذشته بیشترین حمایت ها را از اصلاحات (اقتصادی) در داخل جمهوری اسلامی به خرج داده اند. مشکلات اقتصادی می تواند سبب کاهش تمایل آنها برای تلاش جهت انجام اصلاحات شود.
تحلیلگر مقیم ایران می گوید: “احتمالاً ظرف شش ماه آینده، حذف برخی گروه ها رخ خواهد داد. طبقه متوسط ما مانند طبقه متوسط بقیه جاهای دنیا، آسیب پذیر هستند و هرگونه تغییر بودجه به آنها صدمه خواهد زد. طبقه متوسط به سختی ضربه خواهد خورد.”
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 15 آوریل
