در حالی که چند ماه از تمدید مذاکرات ایران و غرب سپری شده است، اخبار بیشتری از جزئیات این مذاکرات و علت ناکامی آن در لحظات آخر منتشر می‌شود. بر اساس اطلاعات جدید منتشر شده، به نظر می‌رسد که علی‌رغم تصور اولیه مذاکره‌کنندگان ایرانی، طرف آمریکایی حاضر به پذیرش وضعیت حداقلی برای تولید انرژی هسته‌ای در ایران نبوده است.
علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی طی سخنانی بی‌سابقه در برنامه تلویزیونی “نگاه یک” درباره دلایل تمدید مذاکرات هسته‌ای در وین گفت: “تقریبا به تفاهم کامل رسیده بودند و بین دو طرف کلیات پذیرفته شده بود. اتفاقی افتاد که طرف مقابل یک دفعه عقب نشینی کرد.” او اضافه کرد: “در مذاکرات عمان آنها (۱+۵) طوری برخورد کردند و حرف هایی زدند، انگار که قبل از ان مذاکره ای نکرده بودند و مذاکره‌کننده ما به موقع پاسخ‌شان را داد. در وین اما به نقاط مشترک و کلیات دو طرف رسیدند اما ناگهان عقب کشیدند.”
به گزارش خبرگزاری ایسنا، صالحی همچنین در شرح جزئیات اختلافات گفت: “برخی موضوعات کم و بیش به انتهای بحث رسیده است و نقاط مشترک به دست آمده است. اما در برخی امور هنوز تقاضاهایی هست مثل غنی سازی و شیوه لغو تحریم ها وجود دارد. آنها در غنی سازی مطالبی را مطرح می کنند و ما هم مطالب دیگری. البته اصل غنی سازی پذیرفته شده است. اما ما داوطلبانه پذیرفتیم که فعلا تا ۵ درصد غنی سازی کنیم. الان حجم غنی سازی و تولیدمان در یک سال مورد بحث است. الان ۹ هزار سانتریفیوژ داریم که کار می کنند و سالانه دو و نیم تن اورانیوم غنی می کند در حالی که مورد نیاز ما سالی ۳۰ تن است اما آنها به این میزان هم رضایت نمی دهند و می گویند این میزان زیاد است و باید تعداد سانتریفیوژها را کم کنید و اورانیوم های غنی شده تا ۵ درصد را تبدیل کنید.”
او همچنین با اشاره به پیشنهادات جمهوری اسلامی درباره طول زمان بازگشت به وضعیت عادی غنی‌سازی مانند کشورهایی که “از حقوق خود در ان پی تی” استفاده می‌کنند، گفت: “آنها روی دوره و سنواتش نظر دارند همچنین آنها این دوره را دو رقمی و ما یک رقمی پیشنهاد کرده‌ایم. آنها در دوره دو رقمی مورد نظرشان که با زمان پیشنهادی ما فاصله دارند می گویند که اشکال ندارد به ۱۹۰ هزار سو در انتهای آن دوره برسیم اما زمان آنها با زمان ما به نسبت فاصله زیادی دارد. این زمان بین ۱۰ تا ۲۰ سال است.”
علی‌اکبر صالحی، دو موضوع دیگر را هم توضیح داد. اول اینکه “جمهوری اسلامی ایران فعلا مساله انتقال سوخت به روسیه را تکذیب کرده است” و دیگر اینکه “بعد از سال ها باز می گویند می خواهند پارچین را ببینند اما حاکمیت ملی ایران مسخره نیست که هر وقت آنها اراده کردند بیایند و پارچین را ببینند.”
سخنان رییس سازمان انرژی اتمی ایران، مفصل‌ترین اظهاراتی است که در طول سال‌های اخیر از سوی یکی از مقامات مسئول درباره مذاکرات هسته‌ای بیان شده است.
به نظر می‌رسد که سخنان صالحی، همان چیزی است که قبل از این برخی سایت‌های راستگرای ایران وعده داده بودند. چندی پیش سایت پارس در گزارشی از یک جلسه محرمانه، از قول “یک مقام عالی رتبه اجرایی در جلسه یک شورای عالی” نوشته بود: “آنچه ما باید در مورد توافق با کشورهای ۱+۵ انجام دهیم انجام داده‌ایم و آنچه باید کوتاه می‌آمدیم، آمده‌ایم و به حداقل‌ها اکتفا کرده‌ایم. اکنون که روزهای آخر است باید طرف آمریکایی و کشورهای غربی بگویند چه چیزی برای ما آورده و می‌آورند؟ در دور آتی مذاکرات آمریکایها باید حرف متفاوتی درباره تحریم‌ها بیاورند و اگر نیاورند من با مردم حرف می‌زنم؛ پشت پرده مذاکرات را می‌گویم که ما این مقدار عدول کردیم و کوتاه آمدیم ولی طرف غربی هیچ قدمی برنداشت. آمریکایها و طرف غربی، سخنان نامربوطی می گویند و زیاده خواه هستند.”
همزمان با سخنان علی‌اکبر صالحی، معاون او نیز در گفتگویی با روزنامه اعتماد بخش دیگری از جزئیات پرونده هسته‌ای ایران را فاش کرد. او گفت: “پارچین برای غرب ارزش جنگ روانی دارد. زمانی که برخی‌ها در غرب ادعا می‌کنند ایران به سمت بمب هسته‌یی رفته است بهترین مکان برای منتسب کردن این فعالیت به انجام آن در پارچین است که مدت‌ها روی آن کار تبلیغاتی انجام داده‌اند و البته یک سایت نظامی هم هست. یک بار هاینونن این جمله را گفت که پارچین به تاریخ پیوست اما اصرار امروز آژانس نشان می‌دهد که این پرونده همچنان باز است و به تاریخ نپیوسته است. اصرار غرب بر پارچین با علم به اینکه می‌دانند ایران به دلایل امنیتی و حاکمیتی اجازه چنین بازرسی را به مصلحت نمی‌داند. اما پاسخ به این پرسش که چرا دادن چنین اجازه‌یی به مصلحت نیست این است که با توجه به حقوق حاکمیتی و سوابق موضوع دلیلی برای تکرار این مساله برای سومین بار وجود ندارد. “
او در بخش دیگری از سخنانش درباره احتمال توقف غنی‌سازی اورانیوم در ایران گفته است: “اگر توافق جامع هسته‌یی به این معنا باشد که به ما گفته شود شما حقی برای تولید سوخت دارید اما باید از آن صرف‌نظر بکنید، طبیعتا مورد پذیرش ما نخواهد بود اما این مساله که ما در منطق اقتصادی به این نتیجه برسیم که خرید ماده‌یی از تولید آن برای ما به صرفه‌تر خواهد بود مساله دیگری است. البته در بحث اقتصادی هم تنها قیمت مدنظر نیست و موضوعات حاشیه دیگری مانند اشتغال هم به میان می‌آید. علاوه بر اینکه توانایی هسته‌یی ما در مسیر استفاده صلح‌آمیز بایدبه سمت بهبود هم حرکت کند و به طور کلی باید از ارتقای صنعت داخلی حمایت کرد. علاوه بر تمام این مسائل ملاحظات استراتژیک هم در میان است.”
اما علاوه بر این موارد، تحریم‌ها و نحوه لغو آنها نیز از دیگر موارد اختلاف اساسی میان جمهوری اسلامی و طرف‌های غربی است. محمدجواد ظریف، چند روز پیش در مجلس گفته بود: “امروز طرف‌های مذاکرات ما و سایر بازیگران جهانی این نکته را دریافته‌اند که برای رسیدن به توافق با ملت بزرگ ایران باید همه تحریم‌های ظالمانه رفع شود، چرا که تحریم میوه‌ای جز نفرت و کینه به بار نمی‌آورد و هیچ خللی در عزم راسخ مردم ما برای پیگیری حقوق و دستاوردهای فناوریشان ایجاد نمی‌کند.”
چندی پیش هم ظریف،وزیر خارجه با ارسال نامه‌ای به همه وزرای خارجه کشورهای جهان، نوشته بود: “محدودیت ها نباید شامل محدودیتهای بی دلیلی که هدف از آن محدود کردن برنامه غنی سازی ایران تا حد یک برنامه نمایشی است بشود. چنین چیزی نه عملی و نه واقع گرایانه است.”
او اضافه کرده بود: “رفع تمام تحریم ها جزء اساسی هر توافقی است اما برخی نسبت به دست کشیدن از این ابزار غیر انسانی، غیر قانونی و غیر سازنده حتی به بهای مخاطره افکندن تمام فرایندی که ایجاد اطمینان کرده و شفافیت را تضمین می نماید، تردید دارند. تعلق خاطر شدید به تحریم ها نه تنها در مسیر حصول به یک توافق جامع دراز مدت ایجاد مانع کرده، بلکه موجب شده حتی پس از انعقاد برنامه اقدام مشترک نیز نتواند اعتماد مردم ایران را مجددا جلب کند.”
اکنون به نظر می‌رسد مشکل اصلی در مذاکرات هسته‌ای بیشتر از پیش روشن شده باشد. چنانچه صالحی و معاون او نیز تاکید کرده‌اند، خواسته‌های غرب در زمینه‌ای است که شامل “ حقوق حاکمیتی” جمهوری اسلامی شده و این موضوع قابل قبول نبوده است.
