بالاخره هشدارهایی که طی هفته های گذشته نسبت به سناریوی مقامات اطلاعاتی درخصوص اخذ اعترافات اجباری از دومتهم پرونده محقیقین ایرانی-آمریکایی که از اردیبهشت ماه سال جاری دستگیرشده اند مطرح شده بود، با اعلام تلویزیون دولتی ایران مبنی برپخش اعترافات دکترهاله اسفندیاری ودکترکیان تاجبخش به واقعیت پیوست.
خبرگزاری فارس، اولین خبرگزاری بود که روزگذشته این خبر را منتشر کرد. این خبرگزار پیش از این نیز، نامه اعترافات برخی دیگر از پرونده های دیگری را که به اعترافات اجباری منتهی شده را منتشر کرده است. فارس آورده است: “این اعترافات چهارشنبه و پنج شنبه هفته جاری ساعت 21:45 در یک برنامه ویژه تلویزیونی از شبکه اول سیما به معرض دید مردم و صاحب نظران گذاشته خواهد شد.”
سارا لی ویتسون، مدیربخش خاورمیانه سازمان دیده بان حقوق بشر، در گفت و گو با روز در ارتباط با پخش قریب الوقوع برنامه “اعترافات” اسفندیاری و تاجبخش گفت: “با توجه به اینکه ماهها هاله اسفندیاری وکیان تاجبخش به وکلای خود دسترسی نداشته اند ونتوانسته اند خانواده های خود را ملاقات کنند، ما دلایل خوبی داریم که نسبت به جملاتی که تحت فشارگرفته می شود، بدبین باشیم. اعترافات گرفته شده تحت چنین شرایطی هیچ اعتباری ندارد.”
ویتسون خطاب به مقامات دولت ایران گفت: “مقامات ایرانی باید اجازه بدهند به افراد یاد شده که سریعا به وکلای خود دسترسی داشته باشند . اگر این دو به دادگاه سپرده شوند، روند دادرسی باید باز وبه نحوی باشد که آنها بتوانند ازحقوق خود دفاع کنند علیه اتهاماتی که اقامه شده است. تا کنون دو زندانی یاد شده از دسترسی به حقوق اولیه خود عاجزبوده اند.”
به گفته مدیربخش خاورمیانه سازمان دیده بان حقوق بشر “این اعترافات آنچه از اعتبار مقامات ایرانی مانده است را نیز تخریب می کند .”
هاله اسفندیاری که برای دیدارمادر بیمار 93 ساله خود درتهران به سر می برد، طی سالهای گذشته بارها به کشور سفرکرده است. سه ماه فشارزندان انفرادی برای وی وکیان تاجبخش که همسرش بارداراست و طی هفته های آینده فارغ خواهد شد، هم اکنون با پخش اعترافاتی که در زندان از آنها گرفته شده است، ادامه خواهد یافت. خانواده تاجبخش طی هفته های گذشته تهدید شده بودند که درصورت گفت وگوبا مطبوعات برای وی مشکل به وجود خواهد آمد.
طی روزهای گذشته مقامات امنیتی ایران از پیداکردن شواهدی جدید درپرونده هاله اسفندیاری خبر داده بودند. اگرچه قبل ازآن، سخنگوی قوه قضاییه گفته بود که تحقیقات پرونده افراد یاد شده نزدیک به اتمام است و به زودی تکلیف این پرونده مشخص می شود.
اعتراف، دستاوردی تبلیغاتی یا امنیتی؟
بسیاری از کارشناسان معتقدند آنچه مسئولان امنیتی، معمولا از پروژه های اعتراف گیری انتظار دارند، بیش ازآنکه رسیدن به نتایج امنیتی یا قضایی باشد، دستاوردهای تبلیغاتی است. آخرین نمونه چنین رویکردی رامین جهانبگلو بود که سال گذشته، پس ازماه ها زندانی تا مرز پخش اعترافات اجباری پیش رفت. در آن مورد، از آنجا که بین زمان اعلام اعترافات او توسط مقامات پرونده او و زمان پخش آن فاصله افتاد و دراین فاصله رسانه های داخل وخارج کشور، سازمان های حقوق بشری و دیگر کانال های جامعه مدنی ایرانی و جهانی به اعمال فشار بردستگاه قضایی مبنی برقانونی کردن روند پرونده ومحکومیت اعترافات اجباری پرداختند، عملا پروژه اعترافات تلویزیونی جهانبگلو منتفی گردید و در عوض، وی برای بیان مطالبی که از او خواسته شده بود، به دفتر یک خبرگزاری فرستاده شد و این، در حالی است که حتی برخی ازمقامات نزدیک به محافظه کاران از دیدن فیلم “اعترافات” او سخن گفته بودند.
این الگو درپرونده های مشابهی مانند پرونده موسوم به “وب لاگ نویسان” نیز درسال 1383 به شکل دیگری تکرار شد. دراین سال، چهارمتهم پرونده که بعداز آزادی 17 تن دیگر برای مدت دوهفته راهی زندان اوین شده بودند، تحت فشارهای مسئولان امنیتی پرونده، سرنوشت مشابهی پیدا کردند، اگرچه بعدها، رییس قوه قضاییه شخصا، با ابراز تاسف از نحوه رفتار با متهمان پرونده وب لاگ نویسان برای اخذ اعترافات، دستور مختومه شدن پرونده های آنان را صادر کرد.
کیهان: به همان اعتراف خواهند کرد که گفته بودیم
در تیزری تلویزیونی که دیروز در ایران در مورد پخش این اعترافات به نمایش در آمد، هاله اسفندیاری از رابطه اش با جنیش زنان، بنیادهای خارجی وهمچنین انقلاب مخملی گرجستان سخن گفت. این بخشی ازمحورهای اتهاماتی است که علیه اسفندیاری ادعا شده است.
در همین ارتباط، روزنامه کیهان، در شماره دیروز خود با چاپ خبر پخش غریب الوقوع فیلم اعترافات هاله اسفندیاری و کیان تاچبخش، یاد آوری کرد: “کیهان چندی پیش در پی بازداشت افراد یاد شده به اتهام جاسوسی، بخش های مهم و مبسوطی از کارنامه کاری آن ها در طول سال های گذشته را که عمدتاً شامل جاسوسی به نفع بیگانگان با ایجاد یک شبکه ارتباط غیر رسمی و اقدام علیه امنیت کشور و ارتباطشان با عوامل داخلی می شد افشا کرد.”
روزشانزدهم تیر، روزنامه جوان که نزدیک به محافل سپاه پاسداران است نیز، پیشاپیش از اعترافات هاله اسفندیاری خبرداد. این روزنامه آورد که هاله اسفندیاری استاد ایرانی - آمریکایی که به جرم جاسوسی دستگیر شده در اعترافات خود مطالبی را در مورد ارتباط با اصلاح طلبان مطرح نموده است: “وی در اعترافات خود اذعان کرده که با تعدادی از زنان به اصطلاح اصلاح‌طلب و… ارتباط نزدیک داشته و جلسات زیادی با آنها برگزار کرده است.” جوان همچنین ادعا کرد که اسفندیاری در بخشی از اعترافات خود به برنامه‌های در دست اقدام برای مشوش کردن و براندازی نظام اشاره کرده و اظهار داشته: “ما امسال را در ایران سال تنش اعلام کرده بودیم.”
هنگام دستگیری هاله اسفندیاری، وزارت اطلاعات در بیانیه ای که از تلویزیون دولتی پخش شد، اعلام کرد: “هاله اسفندیاری و مرکز بین المللی وودرو ویلسون در واشنگتن دی سی و نهادهای مشابهی چون بنیاد سوروس تلاش کرده اند شبکه ای را به منظور فعالیت “بر علیه حاکمیت و استقلال کشور ایجاد کنند. هدف این مدل طراحی شده توسط آمریکایی ها که دارای ظاهر فریبنده ای است، انجام پروژه براندازی نرم است.”
در بیانیه وزارت اطلاعات همچنین آمده بود: “هاله اسفندیاری تأیید کرده است که کانون ویلسون ایرانیان را برای شرکت در کنفرانس ها دعوت می کند، به آنها پروژه های تحقیقاتی و کمک هزینه ارائه می دهد و تلاش می کند عناصر بانفوذ را جذب کند و آنها را به مراکز تصمیم گیری آمریکا ارتباط دهد.”
در واکنش به این اتهامات، مرکز وودرو ویلسون که هاله اسفندیاری مدیربخش خاورمیانه آن است، این قبیل اتهامات را نگران کننده و باورنکردنی خواند. به گفته لی همیلتون مدیر کانون ویلسون: “هاله در هیچ فعالیتی برای تضعیف هیچ دولتی از جمله دولت ایران شرکت نداشته است. کانون ویلسون نیز در چنین فعالیت هایی شرکت نداشته است. کمترین مدرکی دال بر حمایت از این ادعاهای وقیحانه وجود ندارد.”
همسرهاله اسفندیاری نیز اخیرا با اعلام نگرانی مکرر از اینکه همسرش برای اخذ اعترافات اجباری تحت فشارگذاشته شود، اعلام کرد اتهاماتی که علیه وی ارائه شده کذب محض است و خواستارآن گردید تا همسرش هر چه سریعتر آزاد شده و شرایط دفاع قانونی از وی فراهم آید. شائول بخاش در گفتگو با روزنامه واشنگتن پست گفت: “هدف مقامات امنیتی آشکارا این است که همسرم را به زور به اعترافات اجباری وادار کنند ویا بی دلیل قصد دارند تا زمانی که می توانند او رادرزندان نگهدارند. این شگفت آور است که رهبران سیاسی ایران اجازه می دهند این بازی ادامه پیدا کند”.
دو سناریوی ممکن برای پخش اعترافات؟
سایت بازتاب، که توسط محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام اداره می شود، دیروز با ذکر خبر مربوط به اعترافات اسفندیاری و تاجبخش متذکر شد: “ بنابر قوانین جمهوری اسلامی ایران، آشکار کردن نام، تصویر و نوع اتهام متهمان، تنها پس از صدور رأی محکومیت قطعی آن ناممکن است و در شرایطی که این افراد، هنوز در مرحله مقدماتی بوده و حتی کیفرخواست پرونده و قرار مجرمیت آنان نیز از سوی بازپرس صادر نشده، پخش فیلم اعترافات این دو متهم از سیمای جمهوری اسلامی، ابهام‌برانگیز است.”
بازتاب در ادامه آورد: “دیدگاه‌های متفاوتی درباره علت اصلی پخش این فیلم اعترافات مطرح شده است؛ برخی منابع از احتمال توافق بین وزارت اطلاعات و این متهمان، حکایت دارد که پس از پخش آن، این افراد در برابر حضور در این فیلم اعترافات آزاد شوند. در این صورت، این رویه تا اندازه‌ای شبیه رامین جهانبگلو خواهد شد که با تهیه فیلم اعترافات آزاد شد و سپس با مراجعه به خبرگزاری ایسنا، اظهارات مشابهی داشت و بدون هیچ‌گونه مجازات و حتی وثیقه‌ای [؟] پس از آن‌که رسما و از سوی وزیر اطلاعات، متهم به براندازی نرم شده بود، آزاد شد.”
بازتاب افزود: “در مقابل، اخبار دیگری از نهایی شدن این پرونده و تعیین مجازات سنگین برای این متهمان خبر می‌دهد که فیلم اعترافات در راستای آماده‌سازی فضای روانی تبلیغاتی برای اعلام حکم، تهیه و پخش می‌شود.”