علائم مثبت واشنگتن برای‎ ‎رابطه‎ ‎با‎ ‎تهران

نویسنده

ahmadibush.jpg

حمید احدی ‏

دو روز بعد از انعکاس سخنان رهبر جمهوری اسلامی که در رسانه های معتبر بین المللی به عنوان ابراز ‏آمادگی ایران برای مذاکره با آمریکا تلقی شده است سخنگوی‎ ‎وزارت خارجه امریکا اعلام کرد امریکا‎ ‎خواستار مناسبات خوب با ایران است.‏

برخی خبرگزاری های ایرانی هم نوشته اند با انتشار این خبر واشنگتن علائم مثبتی برای برقراری رابطه دو ‏کشور به ایران مخابره کرده‎ ‎است.‏

دو روز پیش آیت الله خامنه ای در جریان سفر به یزد اعلام داشت قطع رابطه با امریکا از سیاست های‎ ‎اساسی ماست. البته ما هیچ گاه نگفته ایم این رابطه تا ابد قطع خواهد بود‎ ‎اما شرایط دولت امریکا به گونه یی ‏است که ایجاد این رابطه اکنون به ضرر‎ ‎ملت است و طبعاً آن را دنبال نمی کنیم.‏

روزنامه اعتماد نوشته به نظر می رسد کاخ سفید‎ ‎از محتوای سخنان مقام رهبری این گونه برداشت کرده که ‏در صورت فراهم‎ ‎شدن شرایط امکان برقراری مناسبات وجود دارد. به خصوص اینکه شورای روابط‎ ‎خارجی امریکا هم اخیراً گزارشی مبنی بر اینکه امکان آب شدن یخ های روابط‎ ‎سرد ایران و امریکا بیش از ‏هر زمان دیگری وجود دارد منتشر کرده است. ‏

به نوشته این روزنامه ‏‎ ‎صرف نظر از اینکه واشنگتن چه برداشتی از سخنان بالاترین مقام جمهوری‎ ‎اسلامی ‏ایران داشته، ایران و امریکا از 13 آبان 1358 تاکنون فراز و‏‎ ‎فرودهای گفتاری بسیاری را در روابط یخ زده ‏شان تجربه کرده اند. هر چند‎ ‎حادثه “تسخیر سفارت امریکا در تهران” خط قرمز اصلی را روی روابط ‏دیپلماتیک‎ ‎تهران و واشنگتن کشید، اما بسیاری بر این نظرند که این رابطه تنش آلود طی‎ ‎سال های گذشته ‏بارها از شانس تبدیل به یک ارتباط مبتنی بر حفظ اصول مورد‎ ‎نظر از سوی دو طرف برخوردار بوده است. ‏

دو هفته پیش احمد زیدآبادی در تفسیری در سایت فارسی بی بی سی نوشت در ایران نیز مدت ها ست که مقام ‏های بلندپایه رسمی از جمله محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران از زبان تند همیشگی خود در برابر‎ ‎آمریکا استفاده نمی کنند و این مطلب به دلیل پاره ای از قرائن، موضوعی صرفا تصادفی به نظر نمی رسد‎. ‎

این کارشناس مسائل سیاسی ایران تاکید کرد که یکی‎ ‎از این قرائن، خودداری آقای احمدی نژاد از شرکت در ‏مراسمی است که رهبران‎ ‎ایران آن را “برائت از مشرکین” می نامند و هر ساله در موسم حج در صحرای‎ ‎عرفات به صورتی سازمان یافته از سوی حجاج ایرانی برگزار می شود و در آن‎ ‎علیه آمریکا و اسرائیل شعار ‏داده می شود‎. ‎

ماه گذشته نیز یک روزنامه نگار ایرانی در برنامه تلویزیونی صدای آمریکا با قاطعیت گفت نه تنها جنگی بین ‏ایران و آمریکا رخ نمی دهد بلکه دولت احمدی نژاد روابط دو کشور را می گشاید و حتی شخص رییس ‏جمهور نهم با همتای آمریکائی خود ملاقات خواهد کرد. به گفته این روزنامه نگار آخرین سفر محمود احمدی ‏نژاد به آمریکا هدفی جز ملاقات با جورج بوش نداشت و چون امکان آن پیش نیامد در نتیجه دولتمردان ایرانی ‏ناگزیر شدند با ایجاد ماجرای دانشگاه کلمبیا آن را پیروزی قلمداد کنند و از این سئوال در امان بمانند که ‏اصولا چرا این سفر انجام شده و رییس دولت را چه ضرورتی برای سومین سال پیاپی به آمریکا کشانده است

‏.‏

قطع روابط ایران و آمریکا به تصمیم جیمی کارتر رییس جمهور آمریکا در سال 1358 بعد از آن اعلام ‏گردید که دولت ایران هم اشغال سفارت آمریکا در تهران و گروگان گیری پنجاه آمریکائی توسط عده ای از ‏دانشجویان را تایید کرد. پیش از آن دو کشور در بالاترین حدها روابط سیاسی و فرهنگی داشتند و در موعد ‏تحویل سال 1978 برای اولین بار در طول تاریخ آمریکا رییس جمهور آن کشور بیرون از کاخ سفید و در ‏تهران بود. این همان دیداری است که جیمی کارتر با گفتن بالاترین تعریف ها از شاه سابق ایران تعجب ‏جهانیان و حتی هیات همراه خود را برانگیخت. ‏

تحول تازه در روابط ایران و آمریکا همزمان با سی امین سالگرد حضور رییس جمهور آمریکا در تهران رخ ‏می دهد، اما اولین گام ها نیست . بلکه اولین گام ها در گفتگوی دو کشور همان است که هنگام انعقاد قرارداد ‏معروف به بیانیه الجزایر رخ داد که حدود یک سال بعد از قطع روابط بود و از جانب ایران بهزاد نبوی ‏معاون نخست وزیر و از جانب آمریکا وارن کریستوفر معاون وزارت خارجه آن کشور [وزیر خارجه دوران ‏کلینتون] آن را امضا کردند.‏

اما در تاریخچه هائی که درباره مذاکرات دو کشور منتشر شده همواره اولین گام به دوران ریاست جمهوری ‏رونالد ریگان مربوط می شود که به افتضاح معروف به ایران کنترا منتهی شد و در آن رابرت مک فارلین ‏مشاور سابق امنیت ملی ریگان با کیک، انجیل امضا شده توسط ریگان و کلت، محرمانه وارد تهران شد تا با ‏برخی مقام های ایرانی گفت وگو کند. اما سفر‎ ‎محرمانه وی به تهران در گیر و دار جنگ ایران و عراق خیلی ‏زودتر از آنچه‎ ‎انتظار می رفت فاش شد و راه به جایی نبرد. به این ترتیب اولین گام های‎ ‎دولتمردان امریکا ‏برای بهبود روابط با ایران هر چند در قالب «معامله‎ ‎پنهانی» رنگ باخت.‏

اگر چه گهگاه اخباری درباره مذاکرات پنهانی دو کشور در نشریات آمریکائی و اروپائی و منتشر شده است، ‏تنها باری که این روابط و مذاکرات از پرده به درآمد و با شفافیت همراه بود به دوران محمد خاتمی مربوط ‏می شود که وی ابتدا در مصاحبه ای با شبکه سی ان ان‏‎ ‎امریکا چهره مثبتی نشان داد و پس از آن کار به ‏عذرخواهی «مادلین آلبرایت» وزیر خارجه وقت امریکا‎ ‎رسید که از نقش آمریکا درباره کودتای 28 مرداد ‏عذر خواست و زمینه فوق العاده ای برای بهبود روابط خصمانه دو کشور‎ ‎فراهم شد اما جناح راست با استناد ‏به این که تجدید روابط با آمریکا و هر نوع مذاکره با آن کشور مورد تائید رهبر جمهوری اسلامی نیست با آن ‏به مخالفت پرداختند و با فشارهای خود عملا طرح تنش زدائی دولت خاتمی را ناکام گذاشتند که بخش عمده آن ‏مربوط به کاهش تشنج با آمریکا می شد. اما همین گروه ها وقتی بعد از خاتمی محمود احمدی نژاد بر سرکار ‏آمد و نامه ای برای رییس جمهور آمریکا نوشت که با بی اعتنائی روبرو شد هیچ اعتراضی نکردند بلکه در ‏فرصت هائی آن را نشانه اقتدار دولت دانستند.‏

به جز سفرهای احمدی نژاد به آمریکا که همواره با این اظهار آمادگی برای مذاکره یا مناظره با جورج بوش ‏همراه بوده، در دو سال گذشته تحولی مهم که در این ارتباط رخ داد مربوط به زمانی بود که موضوع هسته ‏یی ایران، جنگ عراق و امریکا و‎ ‎حضور نیروهای ائتلاف در عراق زمینه ساز رویارویی مجدد ایران و ‏امریکا‎ ‎شده بود و این بار امریکا با نفوذی که میان‎ ‎دیگر اعضای شورای امنیت داشت، ارجاع پرونده هسته ‏یی ایران به شورای امنیت‎ ‎را تسریع کرد و در دیگر سو واشنگتن با اتهامات پی درپی به ایران خواستار‎ ‎رفع ‏هرچه سریع تر آنچه دخالت تهران در امور داخلی عراق می خواند، شد. اما‎ ‎در همین حین رهبران نزدیک به ‏ایران در دولت عراق خواستار مذاکرات ایران و عراق شدند و سخنگوی وزارت خارجه به این عنوان که ‏ایران ناگزیر است مصالح عراق را در نظر داشته باشد وارد گفتگوها شد و ایران و امریکا - البته برای ‏دومین بار پس از گفت وگوهایشان‎ ‎درباره افغانستان که در دولت خاتمی اتفاق افتاد - در تاریخ 7 خرداد سال ‏جاری با حضور نمایندگانی از عراق‎ ‎پشت میز مذاکرات نشستند تا این بار مسائل امنیتی عراق را با توجه به‎ ‎اتهامات واشنگتن به ایران حل و فصل کنند. به تبع آن دور اول و دوم این‏‎ ‎مذاکرات بین «حسن کاظمی قمی» ‏سفیر ایران در عراق و «رایان کروکر» سفیر‎ ‎امریکا در عراق برگزارشد و دور سوم نیز در سطح ‏کارشناسان در منطقه الخضراء‎ ‎بغداد برگزار گردید.‏

اعتماد نوشته برخی گزارش های خبری حکایت دارد که دو کشور از‏‎ ‎همان ابتدا تمایل داشتند در صورت ‏مثبت بودن نتایج مذاکراتشان درباره عراق،‎ ‎این گفت وگوها را به موضوعات جاری دیگر میان دو کشور ‏ارتقا دهند. در این‎ ‎میان برخی مقامات امریکایی بر این نظرند که در دور سوم گفت وگوهای سه‎ ‎جانبه شان با ‏ایران مباحثی فراتر از موضوع عراق مطرح شده است و براین اساس‎ ‎آنها برای برگزاری دور چهارم گفت ‏وگو با تهران اعلام آمادگی کرده اند. ‏

از مجموع تحلیل های رسانه های جهانی در دو روز گذشته چنین برمی اید که دولت جورج بوش که حدود ‏‏10 ماه دیگر باید‏‎ ‎کرسی های خود را به جانشینان شان تحویل دهند، بیشتر از گذشته به گفت وگو‎ ‎با ایران ‏تمایل پیدا کرده اند. گرچه سال گذشته گزارش گروه مستقل معروف به هامیلتون – بیکر که مامور بررسی ‏وضعیت ناگوار عراق شده بودند به دولت آن کشور توصیه کردند که با ایران بر سر میز مذاکره بنشیند اما این ‏گزارش در زمان خود با بی اعتنائی دولت آمریکا روبرو شد تا زمانی که دو ماه قبل گزارش 16 نهاد ‏اطلاعاتی امریکا درباره‎ ‎فعالیت های هسته یی ایران منتشر شد، آن هم درست زمانی که امریکا بیش از ‏گذشته در جلب نظر‎ ‎اتحادیه اروپا برای صدور قطعنامه سوم علیه ایران برآمده و موفق هم شده بود. ‏