وحید ثابتیان
علی رغم ابراز خوشحالی مقامات ایرانی از بابت شکست آمریکا برای تصویب قعطنامه ای سختگیرانه تر، گمانه زنی ها در خصوص وضعیت ایران پس ازتحریم از هموارشدن راه برای اقدامات رادیکال ترآمریکا علیه ایران طی ماه های آینده خبرمی دهند.
برخی ازمنابع غربی خبرداده اند که اساسا طرح تحریم ایران به نوعی طراحی شده است که تهران ازادامه برنامه هسته ای اش بازندارد تا امکان اقدامات دیگری علیه ایران فراهم شود. طی روزهای منتهی به تصویب قطعنامه 1737 تحریم ایران درسازمان ملل، دولت جورج بوش و تونی بلر رهبران مواضع سرسختانه ای علیه دولت ایران اتخاذ کردند. درخواست تونی بلر از کشورهای عربی همسایه ایران برای جدی گرفتن تهدیدات استراتژیک کشورهمسایه آنچنان درنوع خود بدیع بود، که پای جفری آدامز سفیر انگلیس درتهران را به وزارت امورخارجه کشاند تا مراتب اعتراض تهران را به دولت متبوع خویش دریافت کند. دستگیری دیپلمات ها ومقامات امنیتی ایران درعراق به امید آنکه ارتباطی میان ادعاهای آمریکا برای دخالت تهران در ناآرامی های کشورهمسایه پیداشود نیزدرهمین راستا قابل ارزیابی است. با این وجود منابع از تسهیل راه آمریکا برای اقدامات جدی علیه ایران سخن گفته اند.
قطعنامه به اتفاق آرا تصویب شده شورای امنیت سازمان ملل، به نحوی طراحی شده است که اگر ایران فعالیت های غنی سازی را ظرف شصت روزمتوقف نکند، بار دیگر پرونده هسته ای تهران را به روی میز اعضای شورای امنیت قرارخواهد گرفت تا تصمیم دیگری درمورد آن گرفته شود. کریستین ساینس مانیتورمی نویسد که اگر چه این قطعنامه ایران را از آنچه این روزنامه “رفتن به سوی ساختن بمب اتمی” خوانده دور نمی کند، اما یک چیز را تضمین می کند وآن اینکه ایران همچنان نقطه کانونی دیپلماسی بین المللی درسال 2007 خواهد بود.
این موضوع با واکنش تهران نسبت به قطعنامه تحریم قابل انتظارخواهد بود. محمد سعیدی معاون امور بین الملل سازمان انرژی اتمی که برای گفت وگو درخصوص وضعیت پرونده هسته ای روز گذشته درمجلس به سربرده است گفته که ایران آمادگی راه اندازی 3000 دستگاه سانتریفوژ است و بعد ازطی شدن مراحل حقوقی حتی نیازی هم به اجازه آژانس بین المللی انرژی اتمی نخواهد داشت. به گفته او تمایل جدی برای تجدید نظر در رابطه با آژانس وجود دارد. موضوعی که می تواند ازخارج شدن ازپیمان “ان پی تی” تا کاهش بازرسی ها وپاسخگونبودن دربرابر سوالات بازرسان را در بربگیرد.
برخی کارشناسان به هرالد تریبون گفته اند حتی چنین تحریم های حداقلی این گزینه را دراختیار آمریکا واتحادیه اروپا می گذارد که تلاش های بین المللی جداگانه ای را برای متوقف کردن تهران برای دستیابی به سلاح هسته ای ترتیب دهند یا این تلاش ها را تقویت کنند. این تلاش ها مشابه اقداماتی است که بانک های اروپایی وآمریکایی در متوقف کردن داد و ستد باطرف های ایرانی طی ماه های گذشته انجام دادند. موضوعی که توسط بانک های قدرتمند ژاپنی دنبال شد و مهمترین بانک اعتباری ژاپن اعلام کرد 9 پروژه خود با ایران را تامین اعتبار کرده بود، به حالت تعلیق درمی آورد.
“لی فینشتاین” متخصص مذاکرات بین المللی شورای روابط خارجی درواشنگتن گفته است: “تحریم های اعمال شده در قطعنامه یاد شده ممکن است چیزهای زیادی نداشته باشد، وکسی انتظارندارد که ایران فورا فعالیت های غنی سازی اش را به خاطر آن تعلیق کند. اما این فرصت را برای آمریکا واتحادیه اروپا به وجود خواهد آورد که بار دیگر رهبری برخورد با موضوع ایران را به دست بگیرند وراه را برای اعمال تحریم های سختگیرانه تری خارج از چارچوب شورای امنیت باز می کند.”
به گفاته وی: “به عنوان یکی از اقدامات سختگیرانه خارج ازآنچه قعطنامه تصویب شده می تواند در دستور کار قرار بگیرد، برای مثال وزارت خزانه داری امریکا می تواند بگوید محدودیت های بیشتر مالی را درخصوص کشورهایی که با ایران معاملات بین المللی دارند، درنظر خواهد گرفت.” با توجه به سهم آمریکا دراقتصاد جهانی، این موضوع عملا باعث خواهد شد تا بسیاری از کشورها حتی صرف نظر از موادی که درقطعنامه تحریم آمده است، به فاصله گرفتن از ایران اقدام کنند.
ایالات متحده اعتقاد دارد چنین اقداماتی تاثیربسیار جدی روی کره شمالی داشته است. و می تواند روی دولت ایران برای بازگشتن به میزمذاکره درخصوص برنامه هسته ای اش بسیار موثر باشد.
به گفته برخی کارشناسان قطعنامه سازمان ملل، که برخی شرکت ها وافراد ایرانی که دربرنامه غنی سازی هستند را نشانه می رود، یک پیام دیپلماتیک بسیار مهم برای تهران به عنوان “گام اول” به همراه دارد وحاوی این نکته است که مخالفان برنامه هسته ای ایران از موضعی یکپارچه برخوردار هستند .
“آلکس واتانکا” تحلیلگر گروه اطلاعاتی جین درالکساندریا، به هرالد تریبون گفته است: “ازنظرکشورهای اروپایی وآمریکا، این بیشترین حدممکن است که روسیه وچین را درکنار داشته باشیم. این موضوع پیام روشنی را صادر می کند وآن اینکه جامعه بین المللی اجازه نمی دهد ماجرا به همین منوال پیش برود. قرار است که اقدامات سختگیرانه تری در صورتی که ایران به این پیام بی توجهی کند، درنظر گرفته شود. بنابراین نه تنها مهم است که به واکنش لفاظانه ایران توجه کنیم، بلکه باید گزینه های موجود را نیز مورد نظر داشته باشیم. “
به گفته برخی کارشناسان، اقداماتی که برای مذاکره در قطعنامه گنجانیده شده است، به نحوی است که آمریکارا دررسیدن به این عقیده که موظف است به سمت اقدامات رادیکاتری مانند “ائتلاف” کسانی که خواست مشترکی دارند، مانند محاصره کردن بندرهای ایران ویا بمباران تاسیسات هسته ای ببرد، شتاب دهد.
هنری سوکولسکی رییس رییس مرکز آموزشی سیاست های عدم تکثیردر واشنگتن درهمین زمینه معتقد است: “چیزهای زیادی درقطعنامه مورد توجه قرار نگرفته است که می تواند در طی 60 روز آینده می تواند به حساب بیاید. برای مثال، تاسیسات عظیم هسته ای که روسیه دربوشهر درحال ساختن آن می باشد، از مسدود شدن در قعطنامه معاف شده است و کمک های فنی ومالی به بخش های کلیدی هسته ای ایران عملا امکان پذیر است. به گفته وی اگر تهران بخواهد دربرنامه غنی سازی اش به پیش برود آنگاه زمان اقدام چند جانبه آمریکا به جلو تر خواهد آمد: “البته غیرممکن نیست که بعد ازاین قطعنامه به صورت دیپلماتیک سختگیرتر شد، اما دشوارتر خواهد بود. روسیه وچین روشن کرده اند که بیش ازاین جلو نمی آیند، بنابراین می تواند بقیه را تحت فشار گذاشت واین به معنای این است که ایالات متحده، بازی ای را دردست بگیرد که بیشتر مردم خواستار جلوگیری ازآن هستند.”
سوکولسکی متخصص شکاف هسته ای، گفته است که قعطنامه سازمان ملل ممکن است ایران را برای رفتن به سوی تهیه بمب اتمی مصر تر کند. به گفته این کارشناس، ایران ممکن است ازتاسیسات بوشهر برای تهیه سوخت مورد نیاز خود استفاده کند: “اگر ایرانی ها موفق شوند که به صورت محرمانه وسری مقادیر بیشتری سوخت را غنی سازی کنند. آن موقع تلاش هابرای ساختن بمب اتمی ازماه ها به هفته ها خواهد رسید.” اگر چه هرالد تریبون بلافاصله تاکید کرده است که به نظر بیشتر کارشناسان، ایران تا ساخت بمب اتمی حداقل چهار سال زمان لازم دارد.
درعین حال، دستگیری مقامات ایرانی درعراق واعلام اینکه این دستگیری می تواند دلیلی بردخالت ایران برناآرامی های این کشور باشد، به نوعی تحریک مقامات ایرانی به شمار می رود. یکی از کارشناسانی که با هرالد تریبون صحبت کرده، گفته است: “این می تواند علامتی به تهران باشد که آمریکا قرار نیست هیچ اتاق دیگری به ایران درعراق واگذار کند درازای همکاری برسرمساله هسته ای. آمریکا به این وسیله این گمانه زنی را که ممکن است به سوی استفاده وگفت وگوبا ایران برای حل مسائل منطقه ای برود را بی اعتبار کرد: “ ممکن است پیام این باشد: گروه مطالعه عراق را فراموش کنید، ما جهت خودمان را می رویم.”