چند ماه پس از وعده شهردار تهران برای تبدیل زندان اوین به فضای سبز، محمدباقر قالیباف از “موافقت اولیه” قوه قضائیه برای تملک زندان اوین توسط شهرداری پایتخت خبر داد.
قالیباف در مراسم افتتاح باغ موزه قصر گفت: “حدود دو سال قبل بازدیدی از زندان اوین داشتم و به عنوان شهردار تهران اعلام کردم که آماده هستیم این مجموعه را با پرداخت هزینه‌های آن تحویل بگیریم و اگر بناست مکان دیگری توسط شهرداری ساخته شود، آمادگی ساخت آن را داریم تا در نهایت زندان اوین هم به یک مرکز تفریحی تربیتی بزرگ برای اهالی پایتخت تبدیل شود.”
شهردار تهران افزود: “آمادگی شهرداری برای تملک زندان اوین را کتبا اعلام کرده‌ایم و قوه قضاییه نیز موافقت اولیه خود را با این اقدام اعلام کرده است.”
شهردار تهران اردیبهشت امسال و در مراسم افتتاح دهمین نمایشگاه بین‌المللی گل و گیاه، تجهیزات پارکی و صنایع وابسته هم گفته بود که در آینده نزدیک زندان اوین تملک شده و اراضی آن در اختیار فضای سبز تهران قرار می‌گیرد.
وی افزوده بود که “توافقاتی انجام شده که زندان اوین نیز از این منطقه خارج شود”، اما اشاره ای به مکان جدید زندان اوین در آینده نکرده بود.
شهردار تهران همچنین یکی از برنامه های شهرداری تهران را تملک اراضی فضای قبلی زندان قصر و ایجاد فضای سبز وسیع در آن اعلام کرده است.
زندان اوین یکی از زندان‌های ایران و در منطقهٔ اوین درکه در شمال محله سعادت‌آباد تهران قرار دارد. ساخت این زندان در زمینی به وسعت ۴۳ هکتار از دهه ۱۳۴۰ آغاز گردید و در سال ۱۳۵۰ افتتاح شد.
برخی از بندهای این زندان زیر نظر قوه قضائیه جمهوری اسلامی نیست و توسط سایر نهادها اداره می شود. برای نمونه بند ۲۰۹ این زندان که دارای سلول‌های انفرادی و چند نفره (موسوم به سوئیت) است در اختیار وزارت اطلاعات بوده، و بند ۲۴۰ زیر نظر سازمان زندان ها بوده که پس از انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ بطور موقت تحت نظر وزارت اطلاعات قرار گرفته است.
بند ۲الف این زندان نیز زیر نظر سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. بند ۳۵۰ (بند امنیتی یا کارگری) از بندهای عمومی اوین و زیر نظر قوه قضائیه است که در گذشته بخش ۳ نامیده می‌شد.
فعالان و سازمان های مدافع حقوق بشر بارها در مورد شکنجه و اعدام زندانیان سیاسی در زندان اوین گزارش داده‌اند.
تنها زندان فعال تهران
قالیباف درباره جزئیات انتقال این زندان و اینکه چه زمانی قرار است این زندان به شهرداری واگذار شود، جزئیات بیشتری ارائه نکرده است.
این زندان که در حال حاضر در اختیار سازمان زندان ها، از زیر مجموعه های قوه قضائیه قرار دارد، تنها زندان فعال داخل پایتخت است.
زندان قصر، زندان دیگر شهر تهران که بیشتر محل نگهداری زندانیان عادی بود در سال ۱۳۸۳ تعطیل و به موزه تبدیل شد.
انتقال زندان اوین به خارج از شهر بارها مطرح بوده و گفته می شود که کمبود ظرفیت این زندان نسبت به تعداد بالای زندانیان از دلایل انتقال آن است.
زندان اوین، زندان اصلی استان تهران است و اکثر زندانیان در بدو دستگیری به این زندان فرستاده و سپس در صورت نیاز برای گذراندن ادامه محکومیت به زندان های دیگر منتقل می شوند.
زندان اوین در زمین هایی که گفته می شود متعلق به سیدضیا طباطبایی، نخست وزیر پیشین ایران و از عوامل اصلی کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ بوده در سال ۱۳۵۰ ساخته شد.
زندان اوین پیش از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ زیر نظر سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) اداره می شد،و به همین دلیل عمدتا محل نگهداری زندانیان سیاسی بود.
در سال های پس از انقلاب این روند ادامه پیدا کرد و با آغاز سرکوب نیروهای مخالف حکومت جمهوری اسلامی، بسیاری از زندانیان سیاسی در این زندان محبوس شدند.
محمد کچویی، نخستین رئیس این زندان پس از انقلاب بود که در سال ۱۳۶۰ در همین زندان ترور شد و پس از او اسدالله لاجوردی، از اعضای هیات موتلفه به ریاست این زندان گمارده شد.
با تشکیل سازمان زندان های کشور به ریاست مجید انصاری در سال ۱۳۶۵ این زندان زیر نظر این سازمان قرار گرفت.
براساس گزارش های مختلف،بسیاری از زندانیان سیاسی از جمله اعضای سازمان مجاهدین خلق، سازمان فدائیان خلق و حزب توده که در دهه ۶۰ خورشیدی در این زندان نگهداری می شدند، در محاکمه هایی که به گفته آنها بیش از چند دقیقه طول نمی کشید به اعدام محکوم شدند و ظرف چند روز مقابل جوخه های آتش قرار گرفتند.
در سال های پس از آن نیز همواره این زندان خبر ساز بوده است.
کشته شدن زهرا کاظمی، عکاس ایرانی - کانادایی هنگامی که در این زندان در بازداشت بود، شهرت این زندان را فراتر از مرزهای ایران برد.
خانم کاظمی در سال ۱۳۸۲ هنگام عکس‌برداری از تجمع خانواده‌های زندانیان در مقابل زندان اوین، بازداشت و چندی بعد در این زندان کشته شد. مقام های جمهوری اسلامی برخورد جسم سخت به سر خانم کاظمی را دلیل کشته شدن او اعلام کردند اما با وجودی که گزارش کمیته تحقیق مجلس ششم حکایت از نقش سعید مرتضوی در این ماجرا داشت، این پرونده هنوز به نتیجه نرسیده است.
در پی اعتراضات به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ بسیاری از فعالان سیاسی بازداشت و به این زندان منتقل شدند که بسیاری از آنها همچنان در این زندان به سر می برند.
