دیوید ایگناتیوس
بحران اتمی ایران به این زودی ها تمام نمی شود اما به نظر می رسد که ایران از تهدید های هفته گذشته اش مبنی بر بستن تنگه هرمز در جواب تحریم های آمریکا، دست برداشته است.
نرم شدن موضعگیری ایران در پی هشدار آمریکا بود. آمریکا گفته بود که ایران درصورت بستن تنگه هرمز با واکنش شدید این کشور مواجه خواهد شد. چنین می نماید که ایران پیام را درک کرده است زیرا مقامات ارشد ایران گفته های پیشین خود را پس گرفتند.
علی اکبر صالحی، وزیر خارجه تهران در یک مصاحبه تلویزیونی، در جریان دیدارش از ترکیه، گفت: “ایران در طول تاریخ، هرگز جلوی عبور و مرور در راه آبی را که تا این اندازه اهمیت دارد ، نگرفته است.”
اما در عین حال، صالحی در پیام اش نشان داده است که برنامه های اتمی ایران در حال گسترش است و به کشور های دیگر هشدار داده است که با متحد شدن با آمریکا، خود را به خطر نیاندازند.
آغاز همه این اظهارات تهدید آمیز، گفته های معاون رئیس جمهور، محمدرضا رحیمی بود که اعلام کرد که درصورت اجرای تحریم نفتی ایران، این کشور تنگه هرمز را می بندد. روز 3 ژانویه، یکی از مقامات ارشد نیروی دریایی ایران، اعلام کرد که نیروی دریایی ایران مانوری برای بستن تنگه هرمز برگزار می کند.
وی گفته بود که ناو هواپیمابر یواس اس جان سی استنیس که به تازگی خلیج فارس را ترک کرده بود، حق بازگشت به خلیج فارس را ندارد. این اظهارت موجب نارضایتی برخی از سران ایران شد و آمریکا نیز در جریان این نارضایتی ها قرار گرفت.
اظهارات وزیران خارجه دو کشور نشان می دهد که احتمال جنگ قریب الوقوع در تنگه هرمز، فعلا فروکش کرده است. هنوز هیچ پیشرفتی در مسائل اتمی ایران صورت نگرفته است، اما آمریکا اعلام کرده بود که بحران اتمی ایران به “خط قرمز” نزدیک شده و ایران نیز با اظهارات مقامات اش، نشان داد که این پیام را دریافت کرده است.
عقب نشینی دیگر این هفته متعلق به وزیر دفاع اسرائیل، ایهود باراک، بود که اعلام کرد حمله اسرائیل به ایران غیر محتمل است.
یک عامل دیگر ارسال پیام محرمانه آمریکا به ایران بود. مقامات آمریکا هویت فردی را که پیام رسانده، فاش نکردند اما گفته اند که این شخص پیام را که حاوی هشدار در مورد تنگه هرمز و تمایل آمریکا برای مذاکره جدی با ایران بود، بطور شفاهی به مقامات ایران رسانده است.
گفته می شود که این پیام خصوصی شبیه به همان پیام تامی ویتور، سخنگوی کاخ سفید است:
“آمریکا و جوامع بین المللی علاقه زیادی به تجارت آزاد و آزادی کشتیرانی در آب های بین المللی دارند. پرزیدنت اوباما از زمانی که به ریاست جمهوری انتخاب شد، صریحا تمایلش را برای یک گفتگوی سازنده و جدی در مورد برنامه های اتمی ایران، ابراز کرده است.»
رفتار ایران شبیه به یک پازل است. اما احتمال دارد که اظهارات اخیر- چه دوستانه، چه خصمانه- پاسخی باشد به تحریم های جدید و عواقب جدی که در پی دارد. هفته گذشته درباره بزرگترین مصرف کنندگان نفت ایران- هندوستان و چین- نوشته بودم که درحال کاهش خرید نفت از ایران هستند و از عربستان می خواهند که این تفاوت را جبران کند.
این فشار زیاد در بازار نفت، دارد خودش را در خانه ایرانیان نشان می دهد. ایرانیان به دلیل بالارفتن قیمت دلار توانایی خرید مایحتاج خود را از دست داده اند. به گفته نیویورک تایمز، ارزش ریال به پایین ترین حد خود رسید. قیمت ارز در بازار سیاه نسبت به ماه گذشته 50 درصد افزایش داشته است.
با گذاشتن همه این عوامل در کنار یکدیگر، یک مقام اطلاعاتی که متخصص مسائل ایران است، توضیح داد: “ایران در حال حاضر نمی تواند از حد خود در تولید سلاح اتمی تجاوز کند. اما قصد دارد مواد لازم برای تولید سلاح اتمی را در دسترس داشته باشد تا در زمان مناسب از آن بهره بگیرد.”
آنچه دولت اوباما می خواهد، وجود یک سازمان محافظ است که درعین حالی که به ایران اجازه فعالیت اتمی می دهد، مراقب باشد
که این کشور به سمت ساخت سلاح اتمی نرود. اوباما در مصاحبه ای با فرید زکریا، در این مورد گفته است: “ایران زمانی که اعلام می کند ما نمی خواهیم سلاح اتمی تولید کنیم یا ما در پی انبار کردن مواد اولیه ساخت بمب اتمی نیستیم، یک راه مشخص پیش پا دارد. جوامع بین المللی خواهند گفت که ما برای توانایی تولید صلح آمیز انرژی اتمی، به ایران کمک خواهیم کرد و بر این روند نظارت خواهیم داشت. این همان کاری است که بسیاری از کشور ها در گذشته با آن موافقت کرده اند.”
برای نتیجه گرفتن از تحولات تازه، هنوز راه درازی در پیش است و مخاطرات زیادی برای هر دو طرف وجود دارد. اما تبادلات هفته گذشته، این موضوع را روشن کرد، دست کم پیام های فوری بین ایران و آمریکا رد و بدل می شود و شنیده می شود.
واشنگتن پست، 21 ژانویه
