یک روزنامه صبح ایران در گزارشی پیرامون فعالیت‌های “یگان ویژه” و “یگان نوپو”، دو نیروی ویژه وابسته به نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، خبر از “تجهیز ۳۰ واحد از نیروهای یگان ویژه” در سراسر کشور برای “مقابله با اعتراضات” داده است؛ تشریح فعالیت یگان‌های ویژه ناجا و بخصوص یگان نوپو که در این گزارش از آن به عنوان “سری‌ترین” یگان پلیس جمهوری اسلامی نام برده شده، تنها چند ماه قبل از انتخابات مجلس و همزمان با تشکیل تیم‌های نظارتی قوه قضائیه بر این انتخابات صورت می‌گیرد.
در حوادث بعد از انتخابات مناقشه برانگیز ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ بحث‌های مختلفی در باره نقش نیروی انتظامی جمهوری اسلامی در سرکوب اعتراضات مردمی مطرح شد؛ مساله‌ای که نیروهای ناجا و سایر مقامات جمهوری اسلامی همواره آن را انکار کرده‌اند، اما گزارش تهران امروز از نقش یگان‌های مختلف این نیرو‌ها نشان می‌دهد که آن‌ها در شرایط مختلف وظیفه کنترل “اغتشاشات” و برخورد با معترضان را به عهده دارند.
“در وضعیت زرد و قرمز وارد می‌شویم”
به گزارش تهران امروز، سردار اسدالله هادی‌نژاد، جانشین فرمانده یگان ویژه نیروی انتظامی با اعلام اینکه ۳۰ واحد نیروهای یگان ویژه در مرکز ۳۰ استان کشور مشغول انجام وظیفه هستند، اعلام کرده است: “این نیرو‌ها در تابعیت و تحت آموزش و پشتیبانی یگان ویژه مرکز که در تهران مستقر است، فعالیت می‌کنند.”
به گفته او تمام امکانات مورد استفاده در یگان ویژه، بومی و تولید داخل و قابل رقابت با نمونه‌های خارجی است. یگان‌های ویژه پاسداران نیروی انتظامی، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین یگان‌های عملیاتی پلیس جمهوری اسلامی هستند. کنترل اجتماعات، مبارزه و برخورد با اغتشاشات و تجمعات، مشارکت در عملیات‌های ویژه، اعزام نیرو و امداد رسانی به دیگر واحدهای پلیس کشور از جمله وظایف عمده یگان ویژه ناجا است.
به گفته هادی‌نژاد ماموران یگان ویژه در تعدادی “ماموریت خاص تعریف شده” و بنا به درخواست فرمانده انتظامی استان‌ها اجازه ماموریت پیدا می‌کنند.
ماموریت‌های نیروهای یگان ویژه در سه بخش مختلف تقسیم شده است. جانشین فرمانده یگان ویژه ناجا در تشریح نوع ماموریت‌های این یگان می‌گوید در زمان‌های عادی حفاظت و تامین امنیت سفر مسئولان رده یک کشور و برقراری نظم وانضباط مسابقات ملی مانند مسابقات فوتبال بر عهده ماموران این یگان خواهد بود.
”رهایی گروگان، مبارزه با تروریست‌ها و حمایت از دیگر ماموریت‌های ناجا” از جمله دیگر ماموریت‌های یگان ویژه است که این فرمانده ناجا بر آن‌ها تاکید کرده است.
به گفته سردار هادی نژاد “مقابله با اغتشاشات” جزو دسته سوم وظایف این نیرو‌ها است. او می‌گوید زمانی که قدرت و توان اداره و کنترل از دست ماموران کلانتری و نیروهای دیگر خارج شود، به گونه‌ای که آنان نتوانند صحنه اغتشاش را آرام کنند و اغتشاشات گسترش پیدا کند واحدهای یگان ویژه وارد عمل می شوند و نسبت به آرام کردن محیط اقدام می‌کنند.
اما وظایف یگان ویژه ناجا تنها به اینها محدود نیست. آنطور که در گزارش تهران امروز آمده این یگان در وضعیت‌های غیر عادی (خاکستری)، وضعیت فوق‌العاده (زرد) و بحرانی (قرمز) وارد عمل می‌شود.
وضعیت فوق العاده زمانی ایجاد می‌شود که “گروه‌های سازمان یافته و هدف دار با شعارهای ضد نظام، اقدام به اغتشاش کنند نیروهای یگان ویژه دست به کار می‌شوند” و در وضعیت بحرانی (قرمز) هم که در ادامه وضعیت فوق‌العاده بروز می‌کند و در آن هدف براندازی مطرح است، نیروهای یگان‌های ویژه با معترضان برخورد می‌کنند.
نوپو؛ متهم پرونده کوی دانشگاه
روزنامه تهران امروز همچنین از قول اسدالله هادی‌نژاد جانشین فرمانده یگان ویژه نیروی انتظامی در مورد شرایط جذب این نیرو‌ها نوشته است که مأموران این یگان ویژه ابتدا طی قرار داد موقت پنج ساله در نیروی انتظامی فعالیت می‌کنند و پس از تأیید این نیرو به عنوان “مأمور رسمی” پذیرفته می‌شوند.
از میان مأموران رسمی این “یگان ویژه” افراد ورزیده‌ای به عنوان «یگان نوپو» جذب می‌شوند که مأموریت‌های خاص‌تری دارند.
در مورد اینکه نوپو مختصر شده چه عبارتی است گمانه‌های مختلفی مطرح شده، از جمله اینکه این عنوان خلاصه شده “نیروی ویژه پیرو ولایت” یا “نیروهای ویژه پاد وحشت” است که البته جانشین فرمانده یگان ویژه نیروی انتظامی بر روی گزینه دوم تاکید دارد. از اعضای نوپو به دلیل داشتن یونیفورم سیاه رنگ گاهی به عنوان “سیاه جامگان” نیز یاد می شود.
شاید نام “نوپو” اولین بار بعد از ماجرای تهاجم شبانه به کوی دانشگاه در ۱۸ تیر ۱۳۷۸ بر سر زبان‌ها افتاد؛ زمانی که در گزارش شورای عالی امنیت ملی به مسئولیت علی ربیعی، مشاور امنیتی خاتمی، به عنوان یکی از مسببین فاجعه کوی معرفی شد.
در این میان سرهنگ فرهاد ارجمندی، فرمانده وقت نوپو به عنوان متهم ردیف سوم در دادگاه کوی دانشگاه معرفی شد. او حتی در دادگاه هم نقش و مسئولیت دست داشتن در این حادثه را هم پذیرفت.
فرمانده سابق این یگان امنیتی ناجا آنزمان به صراحت گفت: “واحدم بنا به دستور من وارد کوی دانشگاه شدند و خود من نیز وارد شدم و به نیروهای تحت امر دستور داده بودم عوامل اغتشاش را دستگیر کنند.”
در این میان سرهنگ ارجمندی، به همراه سرهنگ جمشید خدابخشی و سروان رامین نظری که همگی از اعضای اصلی نوپو و از متهمان پرونده کوی دانشگاه بودند از اتهامات وارده تبرئه شدند.
محسن رهامی، وکیل دانشجویان در ماجرای کوی دانشگاه و از اعضای مجمع روحانیون مبارز در ارتباط با این یگان ناجا گفته است: “گروه نوپو در کمیته فعالیت خود را شروع کرد و بعد از اینکه کمیته منحل شد، این گروه برای جلوگیری از شورش و سرقت بیشتر فعال شد. فرمانده آنان از نیروهای سپاه بود کما اینکه خدابخش و ارجمندی مسئولین نوپو در زمان حادثه کوی دانشگاه نیز عنوان کردند که قبلا در سپاه فعالیت داشته‌اند.”
اینک بعد از گذشت بیش از یک دهه از اولین باری که نام نوپو بر سر زبان‌ها افتاد، و در آستانه برگزاری انتخاباتی دیگر، فرماندهان ناجا در صدد تقویت این یگان امنیتی که تهران امروز از آن به عنوان “سری‌ترین یگان پلیس ایران” نام برده بر آمده اند.
تهران امروز در پایان گزارش خود نوشته است: “به نظر می‌رسد نیروی انتظامی قصد دارد با راه‌اندازی واحدهای تخصصی مانند پلیس فتا و یگان‌های ویژه نوپو عملکرد این نیرو را ارتقا بدهد و کارنامه موفق‌تری به دست بیاورد.”
نقش نیروی انتظامی در سرکوب معترضان
سردار اسدالله هادی‌نژاد، جانشین فرمانده یگان ویژه نیروی انتظامی تنها چند ماه مانده به انتخابات مجلس شورای اسلامی به تشریح وظایف یگان‌های نیروهای انتظامی و نحوه فعالیت آن‌ها پرداخته است.
در جریان حوادث بعد از انتخابات گمانه‌های زیادی مبنی بر نقش یگان‌های مختلف نیروهای انتظامی در کنار نیروهای سپاه و بسیج مطرح شد.
سرتیپ حسین همدانی فرمانده سپاه محمد رسول‌الله تهران بزرگ، در همان روزهای نخستین پس از اعلام نتیجه انتخابات گفت که بنابر مصوبه شورای عالی امنیت ملی، سپاه و بسیج در روز ۳۰ خرداد وارد عمل شدند و “مجموعه سپاه تهران بزرگ به عنوان بازوی اجرایی سپاه پاسداران در تهران به کمک نیروی انتظامی آمد.”
سردار اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی هم در دسامبر سال گذشته در مصاحبه با روزنامه الشرق چاپ دوحه در قطر در پاسخ به سئوال خبرنگار این روزنامه در مورد دخالت نیروی انتظامی در حوادث بعد از انتخابات، گفت: “واکنش پلیس در برابر مخالفین در خیابان‌های تهران، مناسب و صحیح بود و هیچ اقدام خلاف قانونی از سوی ماموران پلیس رخ نداد. آن‌ها از سلاح گرم استفاده نکردند و هیچ‌کس به ضرب گلوله پلیس، کشته نشد.”
در همین حال محمد دهقان، عضو هیات رئیسه مجلس، در مهر ماه سال گذشته، با انتقاد از عملکرد نیروی انتظامی در قبال اعتراضات خیابانی بعد از انتخابات، تاکید کرده بود: “شاهد برخی افراط گری‌ها و رفتارهای ناشایست از طرف بخش امنیتی نیروی انتظامی بودیم که نشان داد برخی از مامورینی که نیروی انتظامی تربیت کرده توان کافی ندارند یا آموزش کافی ندیده‌اند.”
سه سال از حوادث مربوط به انتخابات می‌گذرد و چند ماه به انتخابات مجلس مانده است؛ انتخاباتی که سلامت آن نگرانی برخی از اصولگرایان را به دنبال داشته است.
در چنین شرایطی سردار اسدالله هادی‌نژاد در تشریح وظایف یگان های ناجا به تجهیزات مورد استفاده آن‌ها نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: “برخی از جنگ افزار‌ها و تجهیزاتی که برای کنترل اغتشاشات از آن‌ها استفاده می‌شود، شامل تفنگ پرتاب گاز، تپانچه گاز، دستگاه‌های پرتاب گاز، نارنجک دستی اشگ آور و اسپری اشک آور است.”
او در کنار اینها به تجهزات دیگری هم اشاره کرده است: “مهمات سلاح‌های کنترل اغتشاش نیز شامل نارنجک پرتابی اشک آور با چاشنی‌های ضربتی و الکترونیکی، نارنجک باتومی، فشنگ گازی، فشنگ ساچمه ریز، فشنگ پلاستیکی، مشقی و نارنجک دستی اشک آور، سپرهای حفاظتی، کلاه حفاظتی، باتوم ضد شورش، ماسک ضد گاز، جلیقه ضد ضربه و ضد گلوله، بی‌سیم خودرویی و دستی، دوربین چشمی دید در روز و شب، ساک حمل تجهیزات، دستگاه نشانه روی لیزری، تجهیزات چک و خنثی‌سازی مواد منفجره، نورافکن و کپسول اطفای حریق هم برای این ماموران در نظر گرفته شده است.”
