در شش ماهی که از وزارت محمدجواد ظریف می گذرد، دردسرهای او درباره اظهاراتش پیرامون افسانه نبودن هولوکاست کمتر از دردسرهایش درباره پرونده هسته ای نبود تا آنجا که طی این شش ماه، افسانه ندانستن هولوکاست برایش سه بار دردسرساز شده است. سومین اظهار نظر او درباره حقیقت دانستن هولوکاست موجب شده تا تعدادی نماینده او را برای ادای توضیح به مجلس احضار کنند.
با توجه به اینکه هر سه اظهار نظر ظریف درباره واقعی بودن هولوکاست هنگام مواجه او با مخاطبان خارجی اتفاق افتاده، انتظار می رود در دیگر موارد مشابه که وی با پرسشگران خارجی رو در روست، باز هم این موضع او در خارج تکرار و در داخل دردسر ساز شود.
ظریف و انکار افسانه بودن هولوکاست
مورد نخست: هنگامی که ظریف در صفحه توئیتر خود در شهریور۹۲، سال نو یهودی (روش هشانا) را به یهودیان جهان تبریک گفت و وقتی کریستی پلوسی (دختر نانسی پلوسی رییس پیشین مجلس نمایندگان امریکا) با تشکر از ظریف به طعنه گفت “ممنون! سال نو با پایان دادن به انکار هولوکاست از سوی ایران شیرین‌تر می‌شود”، ظریف در پاسخ چنین نوشت که: “ایران «هرگز» هولوکاست را انکار نکرده است. مردی [احمدی نژاد] که گمان می رفت هولوکاست را انکار کرده، رفته است.”
این اقدام ظریف حاوی سه نکته غیر متعارف در جمهوری اسلامی بود که موج نخستین اعتراضات علیه او را در کمتر از یک ماه از تصدی وزارت خارجه دامن زد:
اول اینکه وی از ابزار فیلتر شده توئیتر (که برخی مقامات جمهوری اسلامی آن را ابزار براندازی نظام نام نهاده اند) استفاده کرد.
دوم اینکه وی برای اولین بار به عنوان یک مقام رسمی جمهوری اسلامی، سال نو یهودی را تبریک گفت که پیش از او سابقه نداشت.
سوم اینکه وی در پیام خود تلاش کرد دامن جمهوری اسلامی را از انکار هولوکاست، مبرا کرده و چنان مواضعی را به گردن احمدی نژادی بیاندازد که دورانش به سر آمده است.
مورد دوم: در مصاحبه با فرید زکریا خبرنگار شبکه سی ان ان که پرسید افسانه دانستن هولوکاست نه صرفاً توسط احمدی نژاد بلکه توسط رهبر جمهوری اسلامی نیز افسانه دانسته شده، ظریف آن را اشتباه ترجمه دانست و هولوکاست را جنایتی هولناک و ژنوساید توصیف کرد.
متن آنچه خامنه ای در تاریخ ۱۸/۱۱/۸۴ گفته این است که: “آزادی بیان - که آنها دم از آن میزنند - به آنها اجازه نمیدهد که در باب افسانهی کشتار یهودیان - معروف به هولوکاست - کسی تردید بکند.”
اشتباه ترجمه ای که ظریف مدعی بود، هرگز در سایت رهبر اصلاح نشد که هیچ؛ موج دوم حملات به او در داخل کشور را نیز دامن زد.
مورد سوم: در مصاحبه با شبکه تلویزیونی زد.دی. اف آلمان، ظریف تکرار کرد که کشتار یهودیان را نمی‌توان انکار کرد و افزود که باید از تکرار چنین جنایتی جلوگیری کرد.
ظریف و مسأله هولوکاست
یکم؛ آنچه از نقل سخنان ظریف دانسته می شود اینکه وی قویاً درصدد است دامن جمهوری اسلامی را از افسانه بودن هولوکاست بزداید. اما چرا؟
هولوکاست افسانه باشد یا واقعیت، ظریف به عنوان دیپلماتی که برای نزدیک به سه دهه سیاست خارجی را تجربه کرده، واقف است که هولوکاست اینک به اعتقادی جازم در شمار زیادی از مردم جهان تبدیل شده است. او لمس کرده که انکار این موضوع در غرب همانگونه بهت انگیز است که مثلا کسی منکر عیسی مسیح نزد میسحیان شود. جراحت خاطری که معمولا یک اروپایی از انکار هولوکاست حس می کند مثل آزردگی خاطر یک مسیحی معتقد است وقتی کسی عیسی مسیح را منکر شود.
دوم؛ ظریف در مقام یک دیپلمات کارکشته (و نه یک پژوهشگر تاریخ روابط بین الملل) از زیانباری طرح این مسأله برای ایران آگاه است. او به خوبی در یاد دارد که انکار هولوکاست توسط احمدی نژاد بدانجا منتهی شد که نوامبر ۲۰۰۵، مجمع عمومی سازمان ملل متحد با صدور یک قطعنامه اولا انکار هولوکاست را تقبیح کرد و ثانیا در تجلیل از آن، روز بیست و هفتم ژانویه هر سال را به یادبود قربانیان آن فاجعه، روز “جهانی یادمان هالوکاست” نامگذاری کرد.
ظریف به عنوان سفیر وقت ایران نزد سازمان ملل به هنگام تصویب این قطعنامه، انزوای مطلق جمهوری اسلامی را به عنوان تنها کشوری که به قطعنامه رأی منفی داد، به یاد می آورد. او در خاطر دارد که مسکو یکی از بانیان آن قطعنامه بود و دمشق به عنوان یکی از موافقان قطعنامه پیشنهادی اسرائیل، امریکا، کانادا و روسیه، به آن رأی مثبت داد تا آن قطعنامه به “اجماع آراء” و بدون مخالفت هیچ کشوری حتی کشورهای مسلمان و عرب به تصویب برسد تا دلیلی باشد بر آب در هاون کوفتن احمدی نژاد.
ظریف به خوبی واقف است که مسأله افسانه دانستن هولوکاست، منحصر به احمدی نژاد نیست. خامنه ای نیز با او هم نظر است. نادرست دانستن ترجمه موضع خامنه ای، نیز جز تنزیه او به زبان ظریف نیست.
موضع رهبر جمهوری اسلامی در بهمن ۸۴ (که بسان احمدی نژاد هولوکاست را افسانه خوانده بود) مجوزی شد تا دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه میزبان “همایش بین‌المللی بررسی هولوکاست” باشد.
گو اینکه منوچهر متکی وزیر خارجه وقت ایران در سخنرانی افتتاحیه این همایش تاکید کرد که “هدف این کنفرانس نه در جهت نفی هولوکاست است و نه در جهت اثبات آن بلکه فراهم ساختن فرصت…برای نقد علمی از قرائت رسمی هولوکاست است”، از آمریکا و متحدان اروپایی اش گرفته تا دبیر کل سازمان ملل و واتیکان آن همایش را محکوم کردند. نتیجه برگزاری این همایش آن شد که کشورهای اروپایی، دفتر مطالعات وزارت خارجه ایران را در فهرست تحریم خود برای خودداری از هر همکاری پژوهشی گنجاندند. این تحریم در مرداد ۹۲ پس از تشکیل دولت حسن روحانی برداشته شد.
تاکتیک منکران هولوکاست در مجلس شورا
ظریف از آغازین ماه های وزارتش تاکنون نشان داده که تا حد امکان سیاستمداری عمگراست. او به عنوان یک دیپلمات کارآزموده نه تنها به دنبال صحت و سقم یک روایت تاریخی نیست بلکه به دنبال حساسیت زدایی از مساله ای است که می تواند سیاست تعامل سازنده را فلج کند.
از قضا این فلج کردن سیاست تعامل سازنده، هدف نمایندگان تندرو مجلس است و چه بهانه ای بهتر از کوفتن دوباره بر افسانه بودن هولوکاست وقتی خامنه ای نیز به آن اذعان دارد. در تقابل قرار دادن ظریف با مواضع رهبری خواست نمایندگانی است که او را به مجلس فراخوانده اند.
محمدجواد کریمی‌قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در طرح پرسش خود از ظریف آورده بود “علت انفعال در نظرات شما در موضوع رژیم حرامزاده اسرائیل و هولوکاست چیست؟”
قاسم جعفری عضو شورای مرکزی فراکسیون اصولگرایان مجلس گفت: “وزیر امور خارجه در شبکه‌های خارجی در خصوص به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی اظهار داشته که به رسمیت شناختن یا نشناختن اسرائیل به ما ربطی ندارد. این اظهارات ظریف با اصول نظام مغایر است زیرا امام خمینی، رژیم صهیونیستی را غده سرطانی و مقام معظم رهبری این رژیم را حرامزاده می‌خوانند.”
روح‌الله حسینیان نیز که به عنوان لیدر جبهه پایداری در مجلس شناخته می شود گفته که “دلمان می‌خواهد ظریف را استیضاح کنیم.”
نتیجه:
به شرحی که گفته شد ظریف تاکنون در سه مورد در مواجهه با مخاطبان خارجی، افسانه خواندن هولوکاست را نفی کرده است. تا آنجا که این سیاست به احمدی نژاد مربوط شود، بدیهی است که ظریف مایل بر کشیدن خط بطلان بر افکار و اندیشه های احمدی نژاد است. اما مشکل آنجاست که خامنه ای نیز این موضع را داشته و دارد.
اینک جناح تندرو مجلس تاکتیک خود را در تقابل قراردادن سیاست خارجه روحانی (تعامل سازنده) با مواضع سنتی آیت الله خامنه ای و خمینی متمرکز کرده است. از اینرو، قابل پیش بینی است مادامی که انکار هولوکاست هنوز پرسش کشورهای غربی است و مادام که ظریف می خواهد به زبان دیپلماتیک آن را رفع و رجوع کند، باید منتظر فشارهای دیگر تا آستانه استیضاح باشد.