اخبار ضد و نقیضی درباره خروج میدان تاریخی نقش جهان اصفهان از فهرست میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در رسانه ها منتشر شده است. در شرایطی که معاون سازمان میراث فرهنگی گفته این میدان “در خطر خروج” از فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد، یک نماینده مجلس و سرپرست اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان، از وقوع قطعی این اتفاق خبر داده اند.
میدان نقش جهان اصفهان بیش از 400 سال پیش و در دوران سلطنت شاه عباس اول از پادشاهان خاندان صفوی بنا شد و طی سال های متمادی از مشهور ترین اماکن تاریخی و توریستی ایران در سرتاسر جهان بوده است.
دور تا دور این میدان را بناهایی تاریخی به نام های عالی قاپو، مسجد شاه (که پس از انقلاب 1357 مسجد امام نامیده شد)، مسجد شیخ لطف الله و سردر قیصریه احاطه کرده است. علاوه بر این بناها دویست حجره دو طبقه پیرامون میدان واقع شده که عموما جایگاه عرضهٔ صنایع دستی اصفهان هستند.
معماری میدان و بناهای موجود در میدان نقش جهان، یکی از برجسته ترین و هنرمندانه ترین معماری های ایرانی / اسلامی است که سالانه میلیون ها نفر بازدید کننده را به خود جذب می کند.
میدان نقش جهان اصفهان هفتاد و هشت سال پیش در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و اردیبهشت 1358 هم جزو نخستین آثار باستانی ایران بود که به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت بین المللی رسید.
مقصر؛ مقامات و مترو
منابع خبری داخلی در روزهای اخیر، طی گزارش هایی از خارج شدن میدان تاریخی نقش جهان اصفهان از فهرست ثبت جهانی یونسکو خبر دادند. محسن مصلحی، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان هم در گفت‌وگو با وبسایت باشگاه خبرنگاران جوان این موضوع را تایید کرد.
جلال یحیی زاده، نماینده عضو کمیسیون فرهنگی مجلس هم دلیل این موضوع را پیگیری هشت ساله یونسکو برای رفع مشکلاتی اعلام کرده که در اطراف این اثر تاریخی وجود داشت.
او علت خارج شدن میدان نقش جهان از میراث یونسکو را کوتاهی در حفظ میراث فرهنگی ایران از سوی مقاماتی دانسته که به زعم او با همکاری عده‌ای سود‌جو صورت گرفته است؛ افرادی که به گفته این نماینده مجلس منافع شخصی را به منافع ملی ترجیح می‌دهند.
یحیی زاده گفته کارشناسان یونسکو از هشت سال پیش بعد از بازدیدهایی که از میدان نقش جهان اصفهان داشتند از وجود ساختمان خصوصی در جوار این میدان ابراز نارضایتی و تذکر داده بودند.
او همچنین افزوده که اعضای کمیسیون فرهنگی مجالس هفتم و هشتم هم در این مدت بارها به مقامات مسئول در این ارتباط تذکر داده و آنها هم وعده حل این مشکل را داده اند.
پیش از این نماینده مجلس، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم از “خطر خروج” میدان نقش جهان اصفهان از فهرست میراث جهانی سخن گفته بود.
مسعود علویان‌صدر به حضور کارشناسان یونسکو در ایران اشاره کرد و اینکه قرار بود مسیر قطار شهری اصفهان در محور شرقی ـ غربی تغییر کند و حتی مسیر جایگزین هم اعلام شده بود. در حالی که مدیران مربوطه در اصفهان بر اجرای طرح قطار شهری اصفهان در محور‌های شرقی ـ- غربی که از زیر میدان نقش جهان می‌گذرد، اصرار دارند.
علویان‌صدر هشدار داد که اگر مدیریت شهری اصفهان و اعضای شورای شهر همچنان بر تصمیم خود اصرار داشته باشند، “شک نکنید میدان نقش جهان از فهرست ثبت جهانی خارج خواهد شد.”
خطر برای اصفهان
خبرگزاری مهر هم در این خصوص گزارش داد که “میدان تاریخی نقش جهان از جمله بناهای تاریخی دارای ثبت جهانی است که تا کنون مورد بی مهری‌های زیادی قرار گرفته و برخی از مسئولین اصفهانی که روشن نیست آگاهانه و یا از سر بی آگاهی این بنای تاریخی و هویت تاریخی آن را به زیر سئوال می‌برند”.
بنا بر این گزارش شهرداری اصفهان چند سال پیش با ساخت برج عظیمی در برابر این میدان تاریخی، زمینه از فهرست جهانی خارج شدن آن را فراهم کرد ولی با پیگیری و گوشزد خطر خارج شدن آن از فهرست آثار جهانی، سازندگان جهان نما در برابر نقش جهان کوتاه آمدند.
اشاره این خبرگزاری به ساخت برج جهان نما در حوالی میدان نقش جهان طی سال های گذشته است. در آن دوره یونسکو بارها هشدار داده بود که اگر ساخت این بنا متوقف نشود، نقش جهان را از فهرست آثار تاریخی ثبت‌شده خود حذف خواهد کرد.
مهر گزارش داده که اکنون عبور مترو از زیر میدان نقش جهان موضوعی است که مسئولین شهری اجرا و یا عدم اجرای آن را تائید و یا رد نکرده‌اند و انتظار می‌رود تا در سریع‌ترین زمان ممکن مسئولین شهری با موضع گیری صریح و شفاف این موضوع را به اطلاع مردم برسانند.
کارشناسان هشدار می‌دهند که عبور قطار از این مسیر برای آثار تاریخی میدان نقش جهان و مجموعه اطراف آن خطرات زیادی خواهد داشت.
در همین ارتباط عبدالعظیم شاه‌کرمی، استاد دانشگاه و متخصص سازه و ژئوفیزیک هم معتقد است که به دلیل منحصر به فرد بودن متروی اصفهان و تجربی نبودن کار باید افراد خبره براساس تحلیل، طرح مراحل حفاری، ساخت و ساز و بهره برداری بر آن نظارت داشته باشند.
بررسی درباره احداث مترو در اصفهان به سال 1357 برمی‌گردد اما سال 1379 و بعد از آغاز به کار شوراهای شهر و روستا در ایران مطالعات جدی برای ساخت مترو در این شهر آغاز شد.
انتشار خبر عبور مترو از کنار سازه‌های تاریخی اصفهان به‌ویژه سی و سه پل با قدمت بیش از 400 سال، واکنش فعالان و دوستداران بناهای تاریخی را به دنبال داشت.
واکنش‌ها بعد از نهم شهریور 1388 که خبرگزاری میراث فرهنگی از انحراف دستگاه حفاری تونل مترو اصفهان و برخورد آن با پی سی‌وسه پل خبر داد، شدیدتر شد و نگرانی شماری از فعالان ناظر بر میراث فرهنگی را برانگیخت.
سوم اسفندماه 89 نیز خبر رسید که زمین، به فاصله 10 متری از پایه‌های سی‌وسه پل، نشست کرده است. محل نشست زمین دقیقا همان جایی بود که دستگاه حفار شهریورماه در آن نقطه متوقف شده بود.
