داعش، آمریکا و الگوی ایران

الجزیره چهارشنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۳

» تحلیل الجزیره

پوشش رسانه‌ای غرب از اسلام و خاورمیانه معمولا هرگونه امکان سیاست مشارکتی معنی‌دار خارج از چارچوب دموکراسی لیبرال غربی را منتفی تلقی می‌کند. هروقت غرب با چالشی مثل داعش، یا قبل از آن القاعده، مواجه می‌شود بیشتر نخبگان غربی به این فکر می‌افتند که تنها راه‌حل درازمدت ایجاد حکومت های سکولار در جهان اسلام (با حمایت خارجی) است.

اما حتی اگر فرض کنیم دموکراسی لیبرال واقعا وجود دارد، از لحاظ تاریخی صرفا یک پدیده غربی است که هرگز در جوامع مسلمان با موفقیت روبرو نبوده است. اما آنها می‌خواهند چارچوب سیاست مشارکتی برای بیشتر مسلمانان برپایه اسلام معنی داشته باشد که با مفهوم بیگانه “جدایی دین از حکومت” سازگاری ندارد. تا اینجا تنها یک نظام سیاسی در خاورمیانه در فراهم آوردن این مشارکت با دولت‌داری اسلامی بر مردم موفق بوده و آن جمهوری اسلامی ایران است.

غرب نمی‌تواند خود را راضی به قبول این واقعیت کند. وقتی به پوشش خبری عمل جراحی موفق پروستات رهبر ایران نگاه می‌کنید نمی‌توانید در مقابل نفرتی که آن‌ها نسبت به او و نظام سیاسی که رهبری می‌کند، لبخند نزنید. بی‌بی‌سی، که اغلب کمی پیچیده‌تر از رسانه‌های غربی دیگر دشمنی خود را آشکار می‌کند در مورد این عمل عنوان کرد که زندگی خصوصی او اغلب “یک موضوع فوق محرمانه در ایران است و تنها وضعیت بحرانی ایران و منطقه” مجبورش کرده که بازتر باشد و اخبار عمل جراحی خود را منتشر کند. در یک گزارش دیگر، بی‌بی‌سی عنوان کرد که آیت‌الله خامنه‌ای محبوب نیست و ایرانی‌ها از سطح بالای مراقبت از او در بیمارستان شاکی هستند.

این واقعیت که او در بیمارستان دولتی عمل شده و عمل قبلی کیسه صفرای او در سال ۱۹۹۱نیز اطلاع‌رسانی شده بود با ادعای بی‌بی‌سی مغایرت دارد. به همین ترتیب حضور مردم در سخنرانی‌های او در طول ربع قرن رهبری او نشان می‌دهد که او و جمهوری اسلامی محبوب هستند. اینکه همسر آیت‌الله، چهار پسرش و دو دخترش، سیاستمداران بلندمرتبه نیستند یا در مشاغل دست ندارند ممکن است زندگی شخصی او را بی‌حادثه کند اما آن‌را “فوق محرمانه” نمی‌کند، فقط با هنجارهای غربی متفاوت است.

به رغم ده‌ها سال دشمنی غیرمنطقی غربی و خشونت، جمهوری اسلامی تبدیل به جزیره “ثبات منطقه” شده است. جالب است که این اصطلاح اولین بار در تهران توسط جیمی کارتر رئیس‌جمهور اسبق آمریکا در مورد ایران قبل از انقلاب بکار برده شد. کارتر در سال ۱۹۷۸ گفت: “بخاطر رهبری عالی شاه، ایران جزیره ثبات در یکی از مشکل‌دارترین مناطق جهان است.”

یکسال بعد شاه از کشور فرار کرد و یک انقلاب مردمی که شعار کلیدی آن استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی بود پیروز شد.

در سال‌های اخیر، شخصیت‌های سیاسی دیگر در غرب آسیا و شمال آفریقا که در چشم غربی‌ها “رهبران عالی” محسوب می‌شدند به سرنوشت مشابهی دچار شدند. بان کی مون دبیرکل سازمان ملل، یکبار زین‌الدین بن علی، دیکتاتور تونسی را بخاطر “پیشرفت” او در ترفیع چشم‌انداز جوانان تونسی ستود. در هنگامه اعتراضات ژانویه ۲۰۱۱ در قاهره تونی بلر، نخست‌وزیر سابق بریتانیا، حسنی مبارک را “بسیار شجاع و نیرویی در جهت پیشرفت” خواند.

خواست عمومی اکثر نظام‌های قدیمی خاورمیانه را سرنگون کرده اما نشانه‌های اندکی از ثبات را شاهد هستیم. وقتی رژیم‌های وابسته شروع به شکست یا نشان دادن بی‌ثباتی جدی کردند، کشورهای سلطنتی ثروتمند با پول نفت با همراهی و حمایت غرب شروع به پول‌رسانی به گروه‌های شورشی در لیبی و سوریه کردند و قانون بین‌المللی را زیر پا گذاشتند و خاورمیانه را به سوی سقوط و فروپاشی پیش بردند.

البته جنگجویی با پول دولتی پدیده جدیدی نیست. در دهه ۱۹۸۰ آمریکا با همکاری عربستان و دولت پاکستان مجاهدین را آموزش دادند و مسلح کردند که با اشغال شوروی در افغانستان بجنگند. در همان زمان و پس از آن کشمکش تعدادی از کشورهای دارای مکتب‌های مذهبی و گروه‌های دیگر در سراسر جهان اسلام سرمایه‌گذاری و سالانه میلیاردها دلار برای صدور ایدئولوژی افراط‌گرایی خرج کردند.

در نتیجه این افراط‌گرایی با تایید خاموش غرب رشد کرد و تبدیل به یک نیروی قوی شد و سایه‌اش را بر بخش‌های بسیاری از جهان گستراند. پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ که تقریبا تمام کشورهای منطقه به جز ایران از آن حمایت کردند، سرمایه‌گذاری تعداد زیادی از این کشور به سمت گروه‌های افراطی وابسته به القاعده در عراق سرازیر شد تا نظام سیاسی نوین عراق را تضعیف کنند.

حوادث یمن، بحرین و مصر نشان می‌دهند که بقایای نظام قدیم دوام زیادی نخواهد داشت. با این حال، چیزی که اکنون در جهان عرب ارائه می‌شود خوش‌بینی و انسجام اجتماعی را ایجاد نکرده است. در مصر، سوای مشروعیت یا عدم مشروعیت کودتای ژوئیه ۲۰۱۳، واقعیت این است که اخوان المسلمین نتوانست مدل سیاست مشارکتی توانمند برای هماهنگ کردن نیازهای عمومی مردم با ارزش‌های بومی را بسط دهد.

شکست تاریخی اخوان به ظهور مدل حکومت تکفیری کمک کرد. این الگو از القاعده تا گروه‌هایی نظیر جبهه النصره، جبهه اسلامی در سوریه و نهایتا داعش تکامل یافته است. این تکامل بهره‌برداری کشورهای غربی و منطقه‌ای از این ایدئولوژی برای مقاصد استراتژیک در کشورهایی مثل افغانستان، لیبی، یمن و سوریه را نشان می‌دهد. امروز نه تنها داعش تبدیل به یک تهدید تروریستی جهانی شده بلکه یک تهدید وجودی برای کشورهایی است که به شکل سنتی ایدئولوژی زیرین آن را تبلیغ می‌کنند و حالا بخشی از ائتلاف به رهبری آمریکا هستند.

تنها نیرویی که تحمیل استیلای این تهدید را از دمشق تا بغداد حتی شاید از بیروت تا ریاض سد کرده، جمهوری اسلامی ایران است. تلاش‌های بی‌پایان غرب برای بی‌ثبات کردن الگوی سیاسی ایران شکست خورده است و با حمایت غیرقانونی غرب از افراط‌گرایی در سوریه و نقض ادامه‌دار تمامیت ارضی کشورها، اکنون جمهوری اسلامی سکان‌دار تلاش منطقه علیه افراط‌گرایی است و قدرت‌های منطقه‌ای نوین این امر را به رسمیت می‌شناسند.

پس از اعلام خبر عمل جراحی آیت‌الله خامنه‌ای، زندگی در ایران ادامه داشت. نه فقط به خاطر این‌که مطمئن بودند حال رهبر خوب است، بلکه به این خاطر که یک مجلس خبرگان که مسئول انتخاب بالاترین مقام کشور است، سال‌ها قبل با انتخاب سریع و موفق آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان جانشین آیت‌الله خمینی امتحان خود را پس داده است.

رسانه‌های غربی و سازمان‌های حقوق بشر بهتر است با تغییر لحن در نشان دادن کاریکاتور اشتباهی از ایران به فکر خود باشند. اگر این کار را بکنند ممکن است غرب بتواند سیاست‌های بهتری اتخاذ کند.