با توجه به اهمیت فیلم ۱۲:۰۸ شرق بخارست- همان طور که در هفته های گذشته قول داده بودیم- با کارگردان جوان آن به گفت وگو نشسته ایم.
مصاحبه با کورنلیو پرومبویو
انقلاب از تلویزیون پخش نخواهد شد
“انقلاب از تلویزیون پخش نخواهد شد” نام شعری از جیل اسکات هرون است. یکی از نام های مطرح حرکت سیاهان آمریکا در دهه ۱۹۷۰ که بعدها وارد دنیای موسیقی شد. هدف هرون از سرودن این شعر در آن دهه پر غوغا یادآوری این نکته بود که انقلاب نه در برابر صفحه تلویزیون، بلکه زنده و خونین در خیابان ها تجربه می شود و کسانی که آن را خلق می کنند در خلوت امن خانه خویش در برابر تلویزیون لم نداده اند، بلکه در کوچه ها ایستاده اند و فریاد می زنند.
اما اتفاقی که در سال ۱۹۸۹ در رومانی افتاد، خلاف گفته هرون را نشان داد. انقلاب رومانی-یکی از انقلاب هایی که با حداقل خونریزی توانست نظامی را سرنگون و سیستمی تازه را جایگزین کند- این اولین انقلابی بود که از تلویزیون به شکل زنده پخش شد. اما اشتباه نشود؛ ۱۲:۰۸ شرق بخارست درباره اهمیت تلویزیون و رسانه های جمعی و حتی نقش آن در انقلاب نیست. سخن درباره خود انقلاب است و کسانی که مدعی حضور و نقش داشتن در آن هستند. قصه ای تلخ و شیرین که گاه شخصیت هایش از مرز دوست داشتنی بودن فراتر می روند و تماشاگر را از فرط خنده از صندلی به زیر می کشند.
قصه شاهدانی است که ادعا دارند قبل از ساعت ۱۲:۰۸دقیقه در میدان شهر حاضر شده اند.
کورنلیو پرومبویو متولد ۱۹۷۵ واسلویی[شمال شرقی بخارست]، رومانی است. در سال ۲۰۰۳ از دانشگاه سینما و هنرهای دراماتیک بخارست فارغ التحصیل شده و در طول دوران تحصیل خود چندین فیلم کوتاه با نام های دیوارنوشته ها[۲۰۰۰]، عشق…تاسف[۲۰۰۱] و دیوانه شراب[۲۰۰۲] ساخته است.
فیلم بعدی کورنلیو که به عنوان پایان نامه تحصیلی خود آن را کارگردانی کرد سفر به شهر[۲۰۰۳] نام داشت. فیلمی ۱۹ دقیقه ای درباره همسر شهردار و معلم یک قصبه بود که هر دو شیفته کامپیوتر و اینترنت هستند و رفتن آنها به شهر برای دست یابی به آرزوهای شان با جشن ۸۵۴ مین سال بنیان گذاری شهر همزمان می شود.
کورنلیو در همین سال فیلم دیگری به نام رویای لیویو نیز کارگردانی کرد. فیلمی ۳۹ دقیقه ای که بعد از دریافت جایزه بهترین فیلم کوتاه از جشنواره ترانسیلوانیا به همراه سفر به شهر در چندین جشنواره به نمایش در آمد و جوایز متعددی- از جمله جایزه سینه فونداسیون از جشنواره کن ۲۰۰۴ - نیز کسب کرد. ۱۲:۰۸ شرق بخارست اولین فیلم بلند کورنلیو پرومبویو محسوب می شود که بعد از چند سال کار روی پروژه ای به نام درباره فرشته ها و پول آن را کارگردانی کرده است.
فکر ساختن فیلمی درباره انقلاب ۱۹۸۹ رومانی و جایگاه امروزی آن چگونه شکل گرفت؟
در زادگاه خودم واسلویی یک برنامه تلویزیونی در این مورد دیده بودم. موضوع برنامه این بود: آیا در شهر ما انقلاب شد یا نشد؟ سه مرد در مورد چگونگی شکل گرفتن حوادث آن دوره با هم بحث می کردند. پنج سال تمام این موضوع ذهن مرا به خود مشغول کرد. در ماه مه سال گذشته موفق شدم، بالاخره فیلمنامه ای را که دو سال تمام روی آن کار کرده بودم- و هنوز از آن راضی نیستم-، به پایان برسانم. بعد از آن بود که شروع به نوشتن شرق بخارست - روی آن سه شخصیتی که دیده بودم، متمرکز شده بود- کردم. این فیلمنامه با بقیه فرق داشت و مثل نوعی فاصله گذاری با آن یکی فیلمنامه و استراحت بود. درمان. برای خودم نیز یک غافلگیری بزرگ بود، اما توانستم در یک ماه نوشتن آن را به آخر برسانم. بی نهایت راضی بودم و می خواستم بلافاصله شروع به فیلمبرداری بکنم.
وقتی رژیم کمونیستی سقوط کرد شما کجا بودید و چه می کردید؟
آن زمان من ۱۴ سال داشتم و به همین خاطر همه اتفاقاتی را که افتاد به شکلی واضح به یاد می آورم. روزی که رژیم سقوط کرد، مادر و پدرم در خانه جلوی تلویزیون میخکوب شده بودند و من بیرون پینگ پنگ بازی می کردم. بعد، همان طور که در فیلم هم نشان داده ام در آن لحظه مهم به خانه رفتم. چون ساعت ۱۲:۰۸ را نشان می داد. جایی که زندگی می کردیم همه به شکل زنده در حال تماشای سقوط چائوشسکو بودند.
به عنوان یک فیلمساز جوان انگیزه اصلی شما در ساختن فیلمی درباره این برحه تاریخی چه بود؟
انقلاب تاثیر عمیقی روی من گذاشته است. در آن زمان، تصمیم گرفتم آرزوی مهندس کارخانه شدن را رها کنم. انقلاب تمامی انتظارهای من از زندگی را تغییر داده، مثل همه مردم رومانی. آن برنامه تلویزیونی که منبع الهام فیلم است در مورد این بود که چرا انقلاب ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹ به شهر کوچک ما واسلویی سرایت نکرد. راستش مردم بعد از این که عمق جدیت وقایع بخارست پی بردند و اطمینان پیدا کردند به خیابان ها ریختند. ناگهان فهمیدند که یک قیام بزرگ صورت گرفته است. ولی فیلم شامل عناصر اتوبیوگرافیک نمی شود.
جایگاه خودتان را در بین شخصیت هایی که با گذشته خود بیگانه شده اند، کجا می دانید؟
من مثل فیلمبردار کانال تلویزیونی فیلم هستم که می خواهد نماهای انقلابی بگیرد. او بی نهایت مشارکت جو ست و می خواهد با می خواهد با تصاویر نوگرایانه اش دیدگاه خودش را نیز وارد موضوع کند، شاهدان واقعه را وارد فیلم می کند، از زوم استفاده می کند، نماهای نزدیک می گیرد. برای نشان دادن واقعیت حرف های آنها مرتباً به آنها نزدیک می شود. من هم مثل او، می خواستم مستقیماً وارد فیلم بشوم.
آیا فیلم تان درباره قدرت تلویزیون حرفی دارد؟
خیر، من بیشتر سعی کردم روی سه شخصیت اصلی متمرکز بشوم. نتیجه اش، معلم، پیرمرد و خاطرات آنها درباره انقلاب است… می خواستم دیدگاه های متفاوتی نسبت به این واقعه را نشان بدهم. به همین خاطر در طول برنامه تلویزیونی چند تماشاگر هم از طریق تلفن به استودیو وصل می شوند تا خاطرات خودشان را تعریف کنند. از یک نظر وارد شدن این گفتگوی تلویزیونی به ریز ترین جزئیات آن ۲۲ دسامبر تاریخی بی نهایت کمیک و در عین حال نومیدانه است. چون این انسان ها همزمان با زیر سوال بردن این که انقلاب در شهر آنها اتفاق افتاده یا نه، در مورد واقعه ای صحبت می کنند که زندگی شان را تغییر را داده.
انگار خود شان را با کارکرد و ساختار تراژدی های یونانی روبرو می بینند، مگر نه؟
بله، راستش از گم شدن در این موضوع بی انتها می ترسیدم. به همین خاطر خواستم تا خاطرات شخصی و دیدگاه های مختلف وجود داشته باشد. چون در این تلویزیون محلی وقتی انسان ها درباره انقلاب صحبت می کنند ابعاد تاریخی مسئله را وارد بحث نمی کنند، بیشتر تجربیات شخصی خودشان در مورد این موضوع به زبان می آورند. و در اینجاست که نشان می دهم در جوامع کوچکی مثل این، قصه قهرمانی های شخصی بسیار رواج دارد.
نماهای مربوط به اعدام چائوشسکو به معنی کامل آن شوک آور و شکل تازه ای از رئالیسم تلویزیونی بود. آیا این وضعیت، سبب اصلی نقش مهم تلویزیون در فیلم شماست؟
فکر می کنم انقلاب کشور ما، اولین انقلابی بود که به شکل زنده از تلویزیون های دنیا پخش شد. ما نمی توانستیم از فرو ریختن دیوار برلین یا وقایع پراگ و دیگر کشورهای اروپای شرقی اطلاعات زیادی داشته باشیم. هر چی می دانستیم به واسطه رادیوی آمریکایی اروپای آزادبه دست می آوردیم. درباره وقایع اروپا فقط شایعاتی به گوش می رسید و البته این که در آینده نزدیک در رومانی چه اتفاقاتی خواهد افتاد.
اگر تلویزیون نبود حال و هوای انقلاب در سرتاسر رومانی پخش می شد؟
کی می داند؟ عموماً تاریخ در شهرهای بزرگ نوشته می شود. ولی برنامه تلویزیونی درون فیلم نشان می دهد که ساکنین شهرهای کوچک هم می خواهند جزیی از این اتفاق باشند. حتی اگر در جایی زندگی کنند که اهمیت تاریخی داشته باشد یا نداشته باشد… تلویزیون در این زمینه نقش یک کاتالیزور را بازی کرد. هنوز هم آدم هایی را که موقع سقوط چائوشسکو به خیابان ها ریختند به خاطر می آورم.
آیا دلیل استفاده از دوربین ثابت در صحنه های پخش زنده تلویزیونی واقع گراتر بودن است؟
بله، همه فیلم های من از اتفاق های واقعی تاثیر گرفته اند، اما ساختن یک فیلم کاملاً واقع گرا یک آرزوی تقریباً غیر ممکن است.به همین خاطر می توانم بگویم که من واقعیت خودم را خلق کردم. مثلاً برنامه تلویزیونی را به صورت زمان واقعی فیلمبرداری کردم، البته با روش های خودم. مثل فیلمبرداری که در فیلم هست، یک دیدگاه شخصی را به نمایش گذاشتم. موقعیت های واقعی را گرفته، آنها را تغییر دادم. در این فیلم مخصوصاً تصمیم گرفتم تا دوربین زیاد متحرک نباشد.
منشاء حال و هوایی که در نماهای بلند خلق کرده اید، چیست؟ از چه کسانی تاثیر گرفته اید؟
فیلم های اولیه جیم جارموش را خیلی دوست دارم، حتی اگر موقع فیلم ساختن به فکر آنها هم نباشم… فکر می کنم سبک او، در این فیلم مستند گونه بازتاب کوچکی پیدا کرده است.
[۱]The Revolution Will Not Be Televised
Gil Scott-Heron
You will not be able to stay home, brother.
You will not be able to plug in, turn on and cop out.
You will not be able to lose yourself on skag and skip,
Skip out for beer during commercials,
Because the revolution will not be televised.
The revolution will not be televised.
The revolution will not be brought to you by Xerox
In ۴ parts without commercial interruptions.
The revolution will not show you pictures of Nixon
blowing a bugle and leading a charge by John
Mitchell, General Abrams and Spiro Agnew to eat
hog maws confiscated from a Harlem sanctuary.
The revolution will not be televised.
The revolution will not be brought to you by the
Schaefer Award Theatre and will not star Natalie
Woods and Steve McQueen or Bullwinkle and Julia.
The revolution will not give your mouth sex appeal.
The revolution will not get rid of the nubs.
The revolution will not make you look five pounds
thinner, because the revolution will not be televised, Brother.
There will be no pictures of you and Willie May
pushing that shopping cart down the block on the dead run,
or trying to slide that color television into a stolen ambulance.
NBC will not be able predict the winner at ۸:۳۲
or report from ۲۹ districts.
The revolution will not be televised.
There will be no pictures of pigs shooting down
brothers in the instant replay.
There will be no pictures of pigs shooting down
brothers in the instant replay.
There will be no pictures of Whitney Young being
run out of Harlem on a rail with a brand new process.
There will be no slow motion or still life of Roy
Wilkens strolling through Watts in a Red, Black and
Green liberation jumpsuit that he had been saving
For just the proper occasion.
Green Acres, The Beverly Hillbillies, and Hooterville
Junction will no longer be so damned relevant, and
women will not care if Dick finally gets down with
Jane on Search for Tomorrow because Black people
will be in the street looking for a brighter day.
The revolution will not be televised.
There will be no highlights on the eleven o’clock
news and no pictures of hairy armed women
liberationists and Jackie Onassis blowing her nose.
The theme song will not be written by Jim Webb,
Francis Scott Key, nor sung by Glen Campbell, Tom
Jones, Johnny Cash, Englebert Humperdink, or the Rare Earth.
The revolution will not be televised.
The revolution will not be right back after a message
bbout a white tornado, white lightning, or white people.
You will not have to worry about a dove in your
bedroom, a tiger in your tank, or the giant in your toilet bowl.
The revolution will not go better with Coke.
The revolution will not fight the germs that may cause bad breath.
The revolution will put you in the driver’s seat.
The revolution will not be televised, will not be televised,
will not be televised, will not be televised.
The revolution will be no re-run brothers;
The revolution will be live.