فرخنده امیدوار
سرانجام و با ترتیبی شتاب زده، اتفاقی که دست کم ده سال بود سخن آن می رفت، دیدار نمایندگان ایران و آمریکا، در درون کنفرانس امنیتی بغداد روی داد. خبرها ابتدا حکایت از مذاکرات دو جانبه داشت اما بعدا زلمی خلیل زاد، نماینده آمریکا و سپس عباس عراقچی، معاون وزارت خارجه ایران گفتند از دو سوی میز با هم حرف زده اند، اما سازنده بوده است. عکسی هم که مخابره شده آن ها را که همزبان هم هستند در حال وداعی گرم نشان می دهد.
بعد از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد در ایران، که علاقه خود را به گفتگوبا آمریکا پنهان نمی کرد، به نظر می رسید دو طرف در انتظار فرصتی برای مذاکره هستند. این فرصت، که کنفرانس بغداد را تحت الشعاع قرار داد، اینک اتفاق افتاده است. حال آمریکا در حالی که در دو سوی مرز ایران نشسته و بر سر غنی سازی اورانیوم، جهانیان را به اجماع علیه ایران واداشته و به عنوان تهدید مستقیم نیروهای مجهز خود را به آب های جنوب ایران کشانده و هر روز از طرق مختلف به تهدید ایران مشغول است، می تواند به امریکائیان نشان دهد که در این مذاکرات دست بالاتر را دارد و بالاخره حکومتی لجباز را با شرایط خود سر میز نشانده است. از سوی دیگر دولت ایران نیز، همچنان که در ماه های اخیر توسط رسانه های خود به مردم وانمود می کند که چون در مذاکرات عراق، در مقایسه با آمریکای شکست خورده ، دست بالاتر را دارد، امتیازهای لازم را خواهد گرفت.
در واقع روابط ایران و آمریکا بعد از بیست و هشت سال، در اوج تشنج و تهدید نظامی به گفتگو رسید، در حالیکه همزمان با پایان جنگ و روی کار آمدن دولت هاشمی رفسنجانیف او پنهان نمی کرد که مایل به حل مشکلات خود با آمریکاست؛ امری که هر بار با مخالفت و سنگ اندازی های جناح راست و جناح تندرو همسو با آن، ناکام ماند. چنانکه در جریان خرید اسلحه از آمریکا – مشهور به ماجرای ایران کنترا – همین گروه با افشاگری خود خواستند مانع از معامله شوند که با دخالت آیت الله خمینی و اعدام مهدی هاشمی ـ برادر داماد آیت الله منتظری ـ ماجرا از سر دولت ایران گذشت، گرچه دولت ریگان را دچار مشکل کرد.
کوشش بعدی در دوران محمد خاتمی صورت گرفت که این بار هم با مخالفت جناح راست هیچ اتفاقی صورت نگرفت. عین همین وضعیت در آمریکا هم وجود داشت و در دوران کلینتون جناح پرنفوذ یهودی و جمهوری خواهان مانع این ارتباط شدند. همان ها که با روی کار آمدن دولت جورج بوش همکاری را آغاز کردند.
کنفرانس امنیتی بغداد، روز شنبه در شرایطی آغاز به کار کرد که خبرگزاری ها گزارش دادند نمایندگان ایران و امریکا مهم ترین چهره های کنفرانس بودند و گفتگویشان آسان بود، چرا که زلمی خلیل زاد فارسی می داند و عباس عراقچی معاون حقوقی و بین المللی وزارت امور خارجه که دانش آموخته بریتانیاست نیز زبان آمریکائی ها را به خوبی می داند.
دیوید سترفیلد، یک کارشناس کهنه کار مسائل خاورمیانه، ریاست هیات نمایندگی ایالات متحده را بر عهده دارد اما زلمای خلیل زاد، سفیر افغانی الاصل امریکا در عراق که آخرین روزهای مسوولیتش در بغداد را می گذراند،اداره کننده اصلی است . همگان منتظرند ببینند آیا بغداد محلی برای اولین برخورد دیپلماتیک رسمی مقامات تهران - واشنگتن پس از 27 سال خواهد بود یا نه؟ کنفرانس امنیتی بغداد با این شرایط دیروز صبح در محل کنفرانس وزارت خارجه عراق و تحت شدیدترین تدابیر امنیتی آغاز به کار کرد.
در طول برگزاری کنفرانس،همه جاده های منتهی به محل کنفرانس مسدود و همه جاده های منتهی به بغداد تحت کنترل بود و ایست های بازرسی به شدت خودروها را مورد بازرسی قرار می دادند. در واشنگتن، سترفیلد درباره هدفش از سفر به بغداد گفت: ما برای گشت و گذار به بغداد نمی رویم و امیدواریم از طرف ایران و سوریه برای بررسی اوضاع عراق شاهد همکاری باشیم. با این حال او اضافه کرد که ایالات متحده از کنفرانس بغداد برای اعمال فشار بیشتر بر تهران و دمشق استفاده خواهد کرد.
عباس عراقچی، پیش از ترک تهران بدون اشاره مستقیم به ایالات متحده گفت: ایران امیدوار است گام های بیشتری برای حمایت از دولت عراق برداشته شود؛ دولتی که اکثر اعضای بلندپایه آن را شیعیانی تشکیل می دهند که از دوستان نزدیک ایران به شمار می روند و از همین منظر متحد طبیعی جمهوری اسلامی هستند. با این حال ایران به شدت با حضور نظامی ایالات متحده در عراق مخالف است و آن را عامل اصلی خشونت و ناآرامی در عراق می داند.
از طرف دیگر روابط تهران - واشنگتن در ماه های اخیر و به واسطه موضوع هسته یی ایران بیش از گذشته تیره شده است. در ماه دسامبر گذشته بود که نیروهای ایالات متحده 2 ایرانی را در منطقه شیعه نشین این شهر به گروگان گرفتند و متعاقب آن در ژانویه [دی ماه] نیروهای ارتش امریکا با حمله به دفتر کنسولگری ایران در اربیل واقع در کردستان عراق 5 دیپلمات ایرانی را به گروگان گرفتند.از طرف دیگر بوش، رئیس جمهوری ایالات متحده که به امریکای لاتین سفر کرده است روز جمعه در برزیل گفت پیام ایالات متحده به ایران و سوریه در بغداد تغییر نخواهد کرد.
هوشیار زیباری وزیر خارجه عراق که میزبان کنفرانس است و روابط نزدیکی با ایران و امریکا دارد، می تواند نقش حساسی در مذاکرات پشت پرده و برقراری رابطه دیپلماتیک میان تهران- واشنگتن داشته باشد.کنفرانس یک روزه دیروز اما فشار کمی بر دیپلمات ها وارد کرد. در حقیقت کنفرانس دیروز بستر را برای برگزاری کنفرانس ماه آینده امنیتی بغداد که قرار است در سطحی بالاتر و احتمالاً در سطح وزرای خارجه برگزار شود، فراهم کرد. زلمای خلیل زاد سفیر امریکا در بغداد در مصاحبه با برنامه صبح بخیر امریکا شبکه ای. بی. سی گفت که اگر احساس کنیم مذاکره با مقامات ایرانی مفید است مذاکره خواهیم کرد.
عبدالعزیز حکیم، پرنفوذترین روحانی شیعه عراق و رهبر فراکسیون اکثریت پارلمانی این کشور هم در کربلا از برگزاری این کنفرانس حمایت کرد. این در حالی است که اتحادیه عرب که مقر آن در قاهره مرکز مصر است هفته گذشته خواستار تغییر قانون اساسی عراق با هدف افزایش قدرت سنی ها شد. ترک ها هم پیش از آغاز این کنفرانس مخالفت خود را با برگزاری رفراندوم در منطقه کردستان برای واگذاری کنترل این منطقه به کردها اعلام کرده اند.