بازار تهران که معمولاً شلوغ و پرهیاهوست، این اواخر و با بسته شدن حجره ها آرام و بی سر و صدا شده است. بازاریان قدرتمند ایران در اولین هفته ماه ژوئیه به دلیل تلاش دولت برای افزایش 70 درصدی مالیات بر درآمد دست به اعتصاب زدند. پس از آنکه دامنه اعتراضات به شهرهای دیگر کشیده شد، دولت شتابزده موافقت کرد مالیات را تنها 15 درصد افزایش دهد. با این حال، فروشگاه های بازار تا چندین روز همچنان تعطیل بود.
اعتصاب اکنون پایان یافته است اما سایه اصلاحات نظام مالیاتی کشور همچنان بالای سر بازار است. بازاریان می گویند اقتصاد بی رونق است و تورم در حال افزایش است، بنابراین آنها باید مالیات کمتری بدهند نه بیشتر. اما در حالیکه بهای نفت کمتر شده است، دولت می خواهد از گروه های ثروتمند جامعه که اکنون مالیات اندکی می پردازند، پول بیشتری بگیرد. ایران مالیات ارزش افزوده معادل 3 درصد را تنها برای شرکت های بزرگ اعمال می کند و دیگر شرکت های کوچکتر از این مالیات مستثنی هستند، به همین دلیل خیلی از بازاری ها تا کنون از زیر پرداخت این مالیات شانه خالی کرده اند. گزارش صندوق بین المللی پول، تصمیم ایران برای گسترش حوزه تحت پوشش مالیات بر ارزش افزوده و مدرن سازی نظام مالیاتی کشور را با جزئیات شرح داده است.
قدرت بازار نسبت به دهه 1970 رو به افول گذاشته است. پس از جنگ ویرانگر ایران با عراق در فاصله سال های 1980 تا 1988، بخش عمده ای از اقتصاد کشور به دست دولت افتاد. همین تحول به همراه ظهور دوبی به عنوان مرکز بزرگ تجاری منطقه و مناطق متعدد آزاد تجاری، دولت ایران را بر آن داشت که نقطه ثقل تجارت را از بازار تهران بردارد. با این حال، بازاریان هنوز نقش حیاتی در اقتصاد کشور دارند.
پشتیبانی سیاسی بازار نیز حائز اهمیت است. مخالفان بازاری در گذشته معمولاً با موج سیاسی همراه می شدند. عدم پشتیبانی بازاریان از شاه، در دستیابی انقلابیون به سرمنزل مقصود در سال 1979، نقش داشت، اما برخی از بازاری ها ظرف سال های اخیر به سوی اصلاح طلبان گرایش یافته اند. ارنگ کشاورزیان از دانشگاه نیویورک که درباره روابط میان بازار و دولت مطالعه کرده است می گوید، علت این امر آزادی خواهی و یا آزاداندیشی بازاریان نیست، بلکه به این دلیل است که آنها مصلحت اندیشان صرفی هستند که به شبکه تجارت بین المللی گرایش دارند.
دست زدن به اعتصاب در بازار نادر بوده است. این دومین اعتصاب بازار از زمان انقلاب ایران است. اولین اعتصاب در سال 2008 و زمانی رخ داد که دولت محمود احمدی نژاد، مالیات بر ارزش افزوده را برای اولین بار مطرح کرد. هرچند ممکن است بازاریان با مخالفان احمدی نژاد متحد نباشند، اما ناسازگاری آنها به این معناست که دولت باید در یک جبهه دیگر نیز بجنگد. بازاریان در نتیجه رشد سیاسی و اقتصادی سپاه پاسداران در دوره حکومت احمدی نژاد آسیب دیده اند و این را تهدیدی علیه منافع خود می بینند. تردید آنها در قبول مالیات 15 درصدی نیز نشان از رشد بی اعتمادی موجود به دولت و وارد شدن خدشه بیشتر در حوزه اختیارت آن است.
منبع: اکونومیست- 29 ژوئیه 2010
