دو زن دیگر کارگردان باشال سبز
نهمین جشنواره فیلم یاری طی روزهای 25 تا 27 سپتامبر به کوشش انجمن یاری در سینمای قدیمی Slottsbiografen شهر اپسالا در سوئد برگزار شد.
رخشان بنی‌اعتماد، پوران درخشنده که با شال سبز برصحنه آمدند و شهاب حسینی میهمانان ایرانی این جشنواره بودند.
جشنواره با سخنان رضا باقر، فیلمساز ایرانی‌تبار ساکن سوئد آغاز به کار کرد.
رضا باقر در سخنان کوتاه خود به حضور چشمگیر زنان در تمامی عرصه‌های هنری و اجتماعی ایران اشاره کرد و آنها را امید مردم خاورمیانه برای رسیدن به آزادی و رهایی دانست.
در طول سه روز، علاقه‌مندان سینمای ایران توانستند هفت فیلم بلند سینمایی به نام‌های “بچه‌های ابدی” (پوران درخشنده)، “ترانه تنهایی تهران”(سامان سالور)، “سه زن”(منیژه حکمت)، “بیست” (عبدالرضا کاهنی)، “شب” (رسول صدرعاملی)، “سوپراستار” (تهمینه میلانی) و “همیشه پای یک زن در میان است” (کمال تبریزی) را در این جشنواره ببینند.
فیلم‌های مستندی که امسال در این جشنواره به نمایش درآمدند عبارت بودند از “مادرم ایران” (مایر حسین کیانی)، “مهربانو”(مهدی باقری)، “حیاط خلوت خانه خورشید”(رخشان بنی اعتماد)، “ما نیمی از جمعیت ایرانیم” (رخشان بنی اعتماد)، “سرود ای ایران” (سامان مقدم)، “بخارای من” (لاله برزگر)، “در یک اتاق بسته” (امیرعلی عبایی)، “گردآفرید” (هادی آفریده)، “مشی و مشیانه” (حسن نقاشی)، “تهران انار ندارد” (مسعود بخشی) و “دختر مگسی”(روناک قیصری).
به گفته فریبا میرزاعلی، یکی از مسئولان جشنواره یاری، تلاش می‌شود با توجه به هدف انجمن یاری که کمک به کودکان نیازمند است، فیلم‌هایی برای نمایش انتخاب شوند که روی زنان و کودکان به عنوان دو گروه اجتماعی که بیشترین تبعیض‌ها متوجه‌شان بوده و هست تاکید کرده باشد و از مسائل و مشکلات آنها بگوید.”
تمامی درآمد حاصل از فروش فیلم‌های این جشنواره، صرف کمک هزینه آموزشی کودکان و نوجوانان نیازمند در ایران می‌شود که قادر به ادامه تحصیل نیستند و خطر خیابانی شدن آنها را تهدید می‌کند.
برخی از فیلم‌های این جشنواره که هر روز با کلیپ “ای ایران” ساخته سامان مقدم آغاز به کار می‌کرد، روز ۲6 سپتامبر در شهر استکهلم نیز به نمایش درآمد.
عاشقان بی عار
رخشان بنی‌اعتماد این روزها تصمیم دارد بیشتر از پیش به مستندسازی بپردازد. وی در دو مستند اخیرش نیز به طور مستقیم مسائل و مشکلات زنان ایران پرداخته است.
در “خانه خورشید”، یک مرکز ویژه کاهش آسیب‌های اعتیاد زنان در دروازه غار را که مکانی امن برای گروهی از زنان آسیب‌پذیر اجتماعی به شمار می‌آید به تصویر کشیده است. در این خانه از بیش از 100 زن آسیب‌دیده حمایت می‌شود.
فیلم دیگری که از این هنرمند در جشنواره یاری به نمایش درآمد، “ما نیمی از جمعیت ایرانیم” بود که به طرح مطالبات و خواست‌های زنان ایرانی از کاندیداهای نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری می پردازد.
بنی‌اعتماد در جلسه پرسش و پاسخ پس از نمایش این دو فیلم، با اشاره به گردهمایی هفتگی مادران عزادار در پارک‌های تهران، از ایرانیان حاضر در جلسه خواست در هر کجای جهان که هستند این آئین را هر شنبه به‌جا بیاورند.
او که با شالی سبز به نشانه همبستگی با مردم معترض به نتیجه انتخابات ایران در جشنواره حاضر شده بود، همچنین از آنها خواست به یاد جان باختگان جنبش اعتراضی مردم ایران، یک دقیقه سکوت کنند.
او درباره تاثیری که سینمای انتقادی و اجتماعی می‌تواند بر بدنه جوامعی چون ایران بگذارد گفت: “در جامعه‌ای که گوش شنوا، و چشم بینا برای دیدن واقعیت‌ها وجود ندارد، سعی می‌کنیم با ساختن این مستندها فضایی به وجود بیاوریم که این مسائل و مشکلات دیده و شنیده شود.”
به اعتقاد خانم بنی اعتماد کار فرهنگی مثل ریختن قطرات آب بر یک صخره بزرگ است و ادامه داد : “با یک اثر فرهنگی- هنری نمی‌شود یک تحول عظیم به وجود آورد ولی به مرور زمان می‌تواند تاثیرگذار باشد و تغییراتی به وجود بیاورد.”
او با اشاره به این که طرح مسائل مربوط به زنان در جامعه ما معمولاً به حیطه ممنوعه رانده می‌شود و فضایی برای طرح مسائل زنان وجود ندارد، درباره ساخت فیلم “ما نیمی از جمعیت ایرانیم” توضیح داد: “گرچه فعالیتی که فعالان حقوق زن قبل از انتخابات در ایران کردند بسیار در بالا بردن سطح شناخت کاندیداهای ریاست جمهوری نسبت به مسائل زنان موثر بود ولی جمع شدن این موضوعات در کار هم فضایی تازه‌تر برای شناخت آنها بود.”
این فیلمساز با اشاره به مشکلات مستندسازان در ایران گفت: “مثالی را که در ادبیات فارسی به مادران اطلاق می شود، من برای مستندسازان به کار می برم. آنها عاشقان بی‌عار هستند.”
وی با یادآوری اینکه از فیلم‌های مستند در ایران حمایت نمی‌شود، توضیح داد: “فیلمی که دیدید با سرمایه شخصی من ساخته شده اما اجازه نمایش نگرفت. من آن را به قصد آگاه‌سازی عمومی ساخته بودم و منظورم از نمایش عمومی اصلاً این نبود که در تلویزیون ایران به نمایش در بیاید. چراکه تلویزیون جمهوری اسلامی جای طرح واقعیت‌ها نیست. تصویری که می‌دهد اصلاً ربطی به واقعیت اجتماع ندارد. من تصمیم داشتم برای این فیلم مجوز نمایش خانگی بگیرم که نشد. به این ترتیب من آن را به طور مجانی تکثیر کردم و خواهش کردم که به دست هرکسی که می‌رسد آن را تکثیر کند.”
در فیلم “ما نیمی از جمعیت مردم ایران هستیم”، سه نامزد از چهار نامزد نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به جز محمود احمدی‌نژاد حضور دارند. کارگردان این فیلم گفت: “من از آقای احمدی‌نژاد نیز به عنوان یکی از چهار نامزد ریاست جمهوری برای حضور در این فیلم دعوت کردم اما دفتر ایشان از من خواست به دلایل امنیتی برای انجام این کار به کاخ ریاست جمهوری بروم. من فکر کردم که برای ایشان نیز باید شرایطی مساوی با سه نامزد دیگر وجود داشته باشد. این تفاوت را خلاف عرف و قراری دیدم که برای ساخت مستند خود گذاشته بودم. پس گفت و گو با ایشان انجام نشد.”
فراموش‌شدگان
پوران درخشنده کارگردان فیلم “بچه‌های ابدی” در جلسه پرسش و پاسخی که پس از نمایش فیلم در استکهلم برگزار شد در پاسخ به اینکه چرا در فیلم‌هایش بیشتر به کودکان و افرادی می‌پردازد که نارسایی‌های جسمی و ذهنی دارند، گفت: “من فکر می‌کنم در جامعه ما این طیف به‌شدت فراموش شده هستند و اگر سینما و هنر هم بخواهد آنها را فراموش کند که دیگر خیلی غم‌انگیز است.”
به عقیده وی هنر سینما می‌تواند در همه زمینه‌ها افکار عمومی بسازد و در این زمینه خاص، می‌تواند با دادن اطلاعات دقیق درباره افرادی که ناتوانی جسمی و ذهنی دارند به ورود آنها به اجتماع کمک کند. وی گفت: “توجه هنرها و به ویژه سینما می‌تواند به این طیف اعتماد به نفس بدهد تا هم توانایی‌های خود را ببینند و هم حس کنند جامعه نیز می‌تواند توانمندی‌هایشان را ببیند.”
خانم درخشنده با تاکید بر اینکه ترجیح می‌دهد برای نقش افرادی که ناتوانی ذهنی و جسمی دارند از خود آنها دعوت کند و از بازیگر حرفه‌ای استفاده نکند، گفت: “حتی اگر وجود بازیگر روی گیشه هم تاثیر بگذارد اما فکر می‌کنم با این کار من تنها فرصتی که برای مطرح کردن مشکلات این افراد فراموش شده به دست آورده‌ام را از دست می‌دهم.”
وی در ادامه توضیح داد: “اگر قرار باشد فیلمساز فقط به گیشه فکر کند اصلاً نمی‌تواند سراغ چنین موضوعاتی برود. البته این حرف اصلاً به معنای این نیست که فیلمساز نباید به گیشه فکر کند. می‌گویم نباید اصل را فدای گیشه کند.”
پوران درخشنده درباره مشکلات کارگردانان زن به ویژه در حیطه مستندسازی گفت: “ بیشترین مشکل کل فیلمسازان، چه زن و چه مرد این است که مسائل و مشکلاتی را که می‌خواهیم به تصویر بکشیم نمی‌توانیم و این مشکل بزرگی است. برای کارگردانان زن این مشکل و موانع به ویژه درحوزه مسائل زنان پررنگ‌تر است.”
وی عدم نمایش فیلم‌های مستند را در تلویزیون ایران از دیگر مشکلات مستندسازان یاد کرد و گفت: “هدف تلویزیون بیشتر این است که مخاطب خود را سرگرم مجموعه‌های تلویزیونی کند تا فیلم‌های مستندی که واقعیت‌های اجتماع را نشان می‌دهد.”
نقش‌های ذهنی
شهاب حسینی در دو فیلم به نمایش درآمده در جشنواره فیلم یاری حضور داشت: فیلم”سوپراستار” ساخته تهمینه میلانی و “بچه‌های ابدی” ساخته پوران درخشنده.
این بازیگر در جلسه پرسش و پاسخی که پس از نمایش دو فیلم یاد شده برگزار شد، درباره بازیگری در سینما و مجری‌گری در تلویزیون گفت: “شخصا بازیگری را ترجیح می‌دهم. ولی مهم‌تر، ارتباط با مخاطب است. من هروقت که نقشم مورد قبول مخاطب قرار گرفته، خودم را موفق دانستم و نقطه شکستم را وقتی می‌دانم که در ارتباط با مخاطبم ناموفق باشم.”
او موفق‌ترین کار تلویریونی خود را مجموعه تلویزیونی “مدار صفر درجه” و در سینما “درباره الی” دانست و اضافه کرد: “نکته‌سنجی حاکم بر این فیلم و واقعگرایی که به ویژه در روابط اشخاص فیلم وجود داشت برایم جالب بود و به آن باور داشتم.”
حسینی درباره تاثیرگذاری نقش‌ها بر زندگی شخصی‌اش گفت: “بازیگری می‌تواند نوعی نگاه انسانی را در فرد تقویت کند. من میل دارم در جهت ارتقای فرهنگ کشورم یا هر جای دیگری گام بردارم.”
این بازیگر سینما و تلویزیون درباره چگونگی نزدیک شدنش به نقش‌ها توضیح داد: “اگرچه هر اتفاقی که برای شخصیت‌های داخل فیلم می‌افتد ممکن است در گوشه‌ای از زندگی خود بازیگر یا هرکس دیگری نیز بیفتد اما لزوماً من شبیه هیچکدام از نقش‌هایی که بازی کردم نیستم. پس در کار بازیگری سعی می‌کنم آنها را درک و خود را از زاویه‌ای به آنها نزدیک حس کنم و بهشان شک نکنم.”
حسینی با تاکید بر این که برای یک بازیگر ضرورت دارد که بی‌تفاوت از کنار مسائل روزمره و واکنش‌های انسانی رد نشود، گفت: “قطعاَ نزدیک شدن به نقش‌ها یا از طریق تجربیات شخصی صورت می‌گیرد یا از طریق شنیده‌ها و دیده‌ها. یعنی به نوعی بازیگر موفق می‌شود آن نقش را لمس کند. من در زندگی به لحاظ اقتصادی آدم ثروتمندی نیستم اما خود را آدم ثروتمندی می‌دانم چون دوستان زیادی دارم. این دوستان کمک می‌کنند تا همیشه یک نمونه عینی و ذهنی برای نزدیک شدن به نقش‌هایی که بازی می‌کنم داشته باشم.”
