جمعی از فعالان کرد در طوماری که به امضای ۱۰ هزار شهروند کردستانی رسیده، خواهان اجرایی شدن وعده‌های دولت در ارتباط با “آموزش زبان مادری” شده‌اند. تهیه کنندگان این طومار گفته‌اند این اقدام را جهت طرح بیشتر مسئله زبان مادری و پشتیبانی همگانی از این مطالبه کرده‌اند.
هزاران نفر از شهروندان کرد در حالی از مطالبه آموزش زبان مادری حمایت کرده‌اند که علی یونسی، دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در امور اقلیت‌ها اسفندماه گذشته همزمان با شدت گرفتن مباحث مربوط به اصل پانزدهم قانون اساسی گفته بود آموزش زبان مادری موضوع و مسأله مردم کردستان و آذربایجان و بلوچستان نیست بلکه مسأله جریان‌های سیاسی است و باید این بهانه از دست آنها خارج شود.
مدافعان تحصیل به زبان مادری، در مصاحبه با روز می‌گویند حمایت از چنین طومارهایی تائیدی است بر مدعای فعالانی که بر خواست عمومی مردم کرد برای آموزش زبان مادری تاکید می‌کنند.
در این طومار که نسخه‌ای از آن در اختیار روز قرار گرفته، امضاکنندگان با اشاره به “آگاهی از تعهدات و وعده‌های” رئیس‌جمهوری در برنامه‌های انتخاباتی خود جهت “احقاق حقوق ملت و رفع هرگونه تبعیض ناروا”، طبق قانون اساسی خواهان اجرایی شدن وعده‌های دولت شده‌اند.
آنها نوشته‌اند که آموزش زبان مادری حق طبیعی و بنیادین هر انسانی است و این اصل باعث ذکر صریح اطمینان و لزوم این حق در قانون اساسی شده است.
طبق اصل ۱۵قانون اساسی جمهوری اسلامی”زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.“
امضاکنندگان این طومار در پایان از حسن روحانی به‌عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور که موظف و مامور اجرای قانون اساسی است خواسته‌اند نقش خود را در ارتباط با مساله آموزش زبان مادری ایفا کند.
سوران دانشور، جباردستباز، عدنان فتحی، ریبوار کامرانی‌پور همگی از فعالان مدنی کردستان، از جمله تهیه‌کنندگان این طومار بوده‌اند که به گفته دلیر اسکندری، دیگر فعال مرتبط با تنظیم این درخواست، به امضای ده هزار شهروند کردستانی رسیده است.
آقای اسکندری در صفحه خود در شبکه اجتماعی فیس‌بوک نوشته است : “حق آموزش به زبان مادری و آموزش به زبان مادری جدای از طبیعی و انسانی بودن آن یکی از مطالبات تاریخی و بر حق مردم کردستان بوده است که با وجود اشاره صریح به آن در قانون اساسی در طول دهه‌های گذشته آموزش زبان کردی در مدارس و دانشگاه‌ها از سوی دولت‌های مختلف به فراموشی سپرده شده است.“
این عضو سابق اتحادیه دمکراتیک دانشجویان کرد با انتقاد از عدم اجرای وعده‌های مورد اشار ه حسن روحانی در بیانیه ده ماده‌ای وی، انگیزه خود را از تهیه این طومار “طرح بیشتر مسئله و پشتیبانی همگانی هرچه بیشتر این مطالبه از سوی اقشار مختلف مردم و اهمیت این موضوع و قانونی بودن حق آموزش به زبان مادری” عنوان کرده است.
حسن روحانی، در بیانیه ده‌ماده‌ای خود در مورد اقلیت‌های قومی و مذهبی به صراحت تاکید کرده بود که تدریس زبان مادری ایرانیان (کردی، آذری، عربی و…) باید به صورت رسمی در سطوح مدارس و دانشگاه‌ها در راستای اصل ۱۵قانون اساسی اجرایی شود.
بعد ازانتخاب حسن روحانی، علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش در ملاقات با اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفته بود: “مطابق اصل ۱۵ قانون اساسی، آموزش ادبیات بومی و قومی می‌بایست صورت پذیرد و آقای رئیس‌جمهور هم در نطق‌های انتخاباتی‌شان این قول را داده‌اند.“؛ اظهاراتی که با مخالفت شدید برخی از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی مواجه شد.
این مباحث که در آستانه سالگرد روز جهانی زبان مادری مطرح شد، واکنش‌های گسترده‌ای میان سخنوران زبان‌های غیر فارسی داشت. همزمان شماری از مدافعان آموزش به زبان مادری که مقامات نظامی از آنها با عنوان “فعالان به اصطلاح قوم‌گرا” اسم بردند به دنبال برگزاری مراسم‌هایی به مناسبت روز جهانی زبان مادری از سوی نیروهای امنیتی بازداشت شدند.
اوایل اسفندماه گذشته، در ادامه واکنش‌ها به موضوع تدریس زبان مادری، علی یونسی، دستیار ویژه روحانی در امور اقلیت‌ها، “نگرانی عده‌ای” نسبت به اجرایی شدن اصل پانزدهم قانون اساسی را “بدآموزی‌هایی” خواند که مخالفان زبان مادری ترویج می‌دهند.
یونسی با تاکید بر اجرایی شدن این اصل همچنین گفته بود که آموزش زبان مادری موضوع ومساله مردم کردستان و آذربایجان و بلوچستان نیست بلکه مساله جریان‌های سیاسی است و باید این بهانه از دست آنها خارج شود.
شاهد علوی، عضو سابق کانون معلمان کردستان و از پژوهشگران مساله زبان مادری در ایران پیرامون این اظهارات و تهیه طومار زبان مادری به روز می‌گوید: “این تعداد امضای بسیار قابل توجه که در زمانی کوتاه و با کمترین امکانات و بدون هیچ تدارکاتی به شیوه‌ای معتبر (نام کامل همراه با کد ملی اختصاصی) جمع شده‌اند، جدای از این‌که بی‌اعتباری ادعای آقای یونسی در مورد عدم اقبال مردم غیر فارس به آموزش زبان مادری‌شان را نشان می‌دهد، حاوی پیام مهم‌تری است.”
به گفته این پژوهشگر مسائل مربوط به زبان، “در شرایطی که مردم - به سخن در نیامده ـ هیچ راهی برای بیان خود ندارند، اصرار حاکمیت برای سخن گفتن از جانب ایشان را باید کاملا وارونه تعبیر کرد. حاکمیت با نهادهای امنیتی و ابزارهای بسیار دیگری که در اختیار دارد از علایق و خواسته‌ها و آرزوهای مردم آگاه است، اما امکان بروز آنها را نمی‌دهد چون آن خواست‌ها همسو با امیال حاکمیت نیست.“
به گفته آقای علوی “اگر جمهوری اسلامی به‌عنوان مثال مطمئن باشد که اکثریت مردم غیر فارس خواهان حق آموزش زبان مادری و یا حق آموزش به زبان مادری نیستند، امکان انجام مطالعات و نظرسنجی‌های مستقل و حرفه‌ای دراین‌باره را فراهم می‌آورد چون مطمئن است نتیجه کار، مطابق میل حاکمیت است.“
به گفته عضو سابق کانون معلمان کردستان: “حق آموزش زبان مادری و البته فراتر از آن حق آموزش به زبان مادری جزء حقوق طبیعی انسان است و نمی‌توان آن را موکول به آرای عمومی و یا رسمیت قانونی کرد. حقوق طبیعی انسان پیش از اجماع مردمان برای طلب آنها از حاکم/قانون وجود داشته است و پیش از رسمیت دادن حاکم/قانون هم معتبر بوده است.”
ایران از جمله کشورهایی است که برغم تنوع فرهنگی و زبانی تا کنون در هیچ دوره تاریخی حق آموزش به زبان مادری را به رسمیت نشناخته است. هر چند طی دوره‌های مختلف بحث‌هایی متفاوتی پیرامون مطالبه حق آموزش به زبان مادری یا آموزش زبان مادری مطرح شده، اما هیچ‌گاه زبان، ادبیات و فرهنگ جوامع اقلیتی ایران باوجود تاکیدات قانونی وارد سیستم آموزشی نشده است.
معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش از جمله مقامات دولتی است که اظهارات او بار دیگر با گویش‌وران زبان‌های مختلف در ایران روبرو شد.
حمیدرضا کفاش با تاکید بر آزادی آموزش زبان قومیت‌ها در ایران، اجرای آن را محدود به برنامه‌های فوق آموزشی کرده بود.
معاون پرورشی و فرهنگی وزیرآموزش و پرورش، زبان فارسی را هویت ملی” خوانده و گفته بود: “دانش آموزان می‌توانند با حفظ وحدت در یادگیری زبان فارسی، در فعالیت‌های فوق‌العاده از زبان و لباس قومی خود استفاده کنند.”
او همچنین از وزیر آموزش و پرورش نقل کرده بود که در “برنامه‌های فوق برنامه و فعالیت‌های جنبی نه تنها نباید مانع آموزش زبان و ادبیات مختلف قومی شد که باید از آن استقبال کرد.”
