تنها چند روز پس از بازداشت حاج عبدالرحیم شهبخش، داماد و برادرزاده امام جماعت اهل تسنن زاهدان و همچنین حمله به اساتید حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان، رسانههای اهل تسنن خبر از توقیف گذرنامه و ممنوع الخروج شدن تعدادی از علمای اهل سنت بلوچستان دادند. امام جماعت اهل سنت زاهدان هم در واکنش به این برخورد گفته است: “متاسفانه اخیراً احساس میشود که سیاستی در حال اعمال است و بر اساس آن بسیاری، از علمای اهل سنت دوری میکنند. ما به این سیاست مشکوکیم و این سئوال برای ما ایجاد شده که واقعا چرا باید از علما دوری شود.”
نقض حقوق اقلیلتهای دینی در ایران، به ویژه در طول سال گذشته، از سوی برخی از نهاد های جهانی مدافع حقوق بشر محکوم شده است. سازمان عفو بین الملل، سازمان دیده بان حقوق بشر، کمیسیون آزادی بین المللی ادیان آمریکا، وزارت امور خارجه آمریکا و شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل، از جمله نهادها و اشخاصی هستند که تداوم ایجاد محدودیت برای اقلیت های دینی و مذهبی در ایران را تائید کرده اند.
مسولین تحمل ندارند
پایگاههای خبری وابسته به فعالان اهل تسنن سیستان و بلوچستان خبر از ممنوع الخروج شدن و توقیف گذرنامه برخی از علمای اهل تسنن استان سیستان و بلوچستان دادهاند.
پایگاه خبری سنی آنلاین، ارگان اینترنتی مدرسه علمیه دارالعلوم زاهدان، روز شنبه اعلام کرد ماموران امنیتی، با توقیف گذرنامه تعدادی از علمای برجسته اهل سنت در فرودگاه امام خمینی تهران، مانع از سفر آنها به خارج از کشور شدند.
این پایگاه خبری بدون اشاره به تعداد افراد ممنوع الخروج شده، مولانا عبدالغنی بدری، معاون آموزشی حوزه دارالعلوم زاهدان، دکتر عبیدالله استاد حدیث این حوزه و مولانا عثمان قلندرزهی مدیر مدرسه مدینة العلوم خاش را از جمله کسانی اعلام کرده که گذرنامه آنان توقیف شده است.
به نوشته سنی آنلاین “به نظر می رسد پس از توقیف گذرنامه شیخ الاسلام مولانا عبدالحمید و ممنوع الخروج او، مسئولین تحمل شرکت برخی دیگر از علمای اهل سنت در کنفرانسهای خارج از کشور را نیز ندارند و مانع این امر می شوند”.
نهاد های امنیتی جمهوری اسلامی در مرداد ماه سال جاری گذرنامه مولانا عبدالحمید اسماعیل زهی امام جمعه اهل سنت زاهدان را توقیف کرده بودند.
به دنبال توقیف گذرنامه آقای عبدالحمید اسماعیل زهی و بازماندن وی از سفر به عربستان، مولوی عبدالمجید مراد زهی، مسئول دفتر و سخنگوی وی در مصاحبه با روز، ضمن غیر قانونی خواندن این اقدام گفته بود: “منشاء توقیف گذرنامه آقای مولوی عبدالحمید، تعصبات، تنگ نظری ها و اعمال سلیقه های نظام و سیستم است.”
مولوی عبدالحمید اسماعیلزهی، امام جمعه اهل تسنن مسجد مکلی شهر زاهدان، مدیر مدرسه دارالعلوم این شهر و یکی از روحانیون با نفوذ در بین علما و مردم اهل تسنن منطقه سیستان و بلوچستان است. او در انتخابات ریاست جمهوری گذشته از نامزدی مهدی کروبی حمایت ومقامات جمهوری اسلامی را به اعمال سیاست های تبعیض آمیز علیه اقلیت اهل تسنن در ایران متهم کرد. او در طول سالهای گذشته یکی از منتقدین گروه افراطی جندالله در زاهدان بوده و اقدامات آنها راتفرقه آمیز و فتنه گرانه خوانده است.
توقیف گذرنامه و ممنوع الخروجی علمای اهل سنت تنها یک روز پس از تائید خبر بازداشت حاج عبدالرحیم شهبخش، داماد و برادرزاده امام جماعت اهل تسنن زاهدان به علل نا معلوم و همچنین حمله به اساتید حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان انجام شد.
زهرا شهبخش، خواهر آقای عبدالرحیم شهبخش، با اعلام اینکه تلاشهای خانواده برای تماس تلفنی و ملاقات با برادرش بی نتیجه مانده است، به روز گفته بود: “برادر من هیچ نوع فعالیت سیاسی نداشته و مرتکب هیچ جرمی هم نشده است. ما تصور می کنیم به خاطر تحت فشار قرار دادن جناب مولوی عبدالحمید این بازداشت صورت گرفته است.”
افسوس که مارا نشناخته اند
توقیف گذرنامه و ممنوع الخروج شدن علماء و تشدید فشار بر فعالان اهل سنت، واکنش مراجع اهل تسنن سیستان و بلوچستان را به دنبال داشت. امام جمعه اهل سنت زاهدان در خطبههای نماز جمعه (30 مهر ماه) خبر از اعمال سیاست دوریگزینی از علمای اهل سنت کشور داد و گفت: “ما به این سیاست مشکوکیم و این سئوال برای ما ایجاد شده است که واقعاً چرا باید علمایی که خیرخواه جامعهاند و غیر از این هیچ هدفی را دنبال نمیکنند، به انزوا رانده شوند.”
به گزارش سنی آنلاین، مولوی عبدالحمید اسماعیلزهی، در بخشی دیگر از خطبههای نماز جمعه با بیان اینکه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران علمایی که در مسیر درست و صحیح حرکت میکردند، دارای مرتبه و جایگاه بودند، گفته است: “بله! در آن دوران نیز همه علما یکسان نبودند، اما علمای حقانی و ربانی که تنها به منافع شخصی خود و فرزندانشان نمیاندیشیدند، در جامعه دارای عزت و احترام بودند.”
به گفتهی این مرجع دینی، علمای اهل سنت در طول این سالها تنها به منافع شهروندان سنی مذهب ایران فکر نکرده، بلکه آنان منافع اهل سنت، برادران اهل تشیع و حتی یهودیان و مسیحیانی را که در این کشور زندگی میکنند مدنظر داشتهاند.
مولوی عبدالحمید اسماعیلزهی، در بخش دیگری از خطبههای نماز جمعه، به مشکلاتی که اخیرا دامنگیر برخی از علمای اهل سنت شده اشاره کرده و گفته است: “متاسفانه طی روزهای اخیر با بعضی از علمای ما برخوردهایی شده است که جا دارد ما گلایه کنیم. من عادت ندارم که مسائل و مشکلات شخصی خودم را مطرح کنم اما برخی دیگر از علمای سرشناس منطقه طی همین هفته گذشته به منظور شرکت در کنفرانسهایی، قصد سفر به کشورهای دیگر را داشتند که متاسفانه بر اثر توقیف گذرنامه از سفر باز ماندند.”
او این فرآیند را “تعجبآور” خوانده و افزوده است: “مملکت ما مملکتی است که در آن نظام اسلامی حاکم است. در یک نظام اسلامی باید آزادی وجود داشته باشد و نباید آزادی قانونی هیچ شهروندی را از او سلب کرد. یک شهروند، عالم باشد یا غیر عالم، چنانچه قصد سفر به خارج از کشور را داشته باشد و بخواهد در کنفرانسی شرکت کند یا برنامه دیگری داشته باشد، باید این آزادی عمل به او داده شود.”
امام جماعت اهل تسنن زاهدان، در بخش دیگری از خطبههای خود یادآوری کرده است: “در طول مدتی که بنده در بعضی از کنفرانسها شرکت میکردم هیچ کس از بنده سخن تفرقهآمیزی نشنید. ما سعی کردهایم که اگر حرفی هم برای گفتن داریم در داخل کشور و در مسجد مکی مطرح کنیم، ما ترجیح میدهیم مشکلات خودمان را در کشور خودمان پیگیری کنیم، در خارج از کشور ما همواره سعی کردهایم که از عزت نظام جمهوری اسلامی پاسداری کنیم، چرا که خیرخواه مملکتیم.”
مولوی عبدالحمید اسماعیلزهی، در بخش پایانی خطبههای نماز جمعه در زاهدان هم با ابراز تاسف از عدم شناخت علمای اهل تسنن گفته است: “جای افسوس است که بسیاری هنوز ما را نشناختهاند و در مورد ما گمانهای دیگر میبرند. ما عزت اسلام و مسلمین را می‌خواهیم و تنها به ایران هم فکر نمیکنیم، اندیشهمان در ایران منحصر نیست بلکه به منافع تمام انسانها میاندیشیم.”
اعتراض نهادهای مدافع حقوق بشر
جلوگیری از خروج علماء و تشدید فشار بر فعالان اهل سنت تنها به موارد فوق خلاصه نمی شود. علاوه بر بازداشتهای موردی، پیشتر در سال 87 محمد عمر بلوچ (شاعر)، عبدالرحمن شهبخش، نورمحمد شهبخش، عبدالقادر نارویی، عزیزالله نارویی، محمد حسین خلیلی مدیر موسسه فرهنگی خلیلی و دستیارش محمدرضا رخشانی، و عبدالکریم شهبخش خواهر زاده مدیر مدرسه علمیه ابوحنیفه در روستای عظیم آباد زابل به همراه 11 تن دیگر در فاصله کمتر از یک هفته دستگیر شده بودند.
همزمان با روزهای پایانی ماه رمضان سال جاری نیز شماری از فعالان سنی مذهب کردستان در حالی که مشغول به جا آوردن مراسم احیای شب های قدر بودند، توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند.
در آبان ماه سال گذشته هم مولوی عبدالغنی شهبخش، امام جمعه موقت زاهدان و یکی از استادان حوزه علمیه این شهر و جمعی از مدیران حوزه های علمیه اهل سنت بازداشت شدند. اتهام برخی از آنان معاونت در اقامت غیرمجاز اتباع خارجی و پذیرش طلاب افغان و تاجیک اعلام شد.
نقض حقوق اقلیت های دینی در جمهوری اسلامی به ویژه در طول سال گذشته، از سوی برخی از نهاد های جهانی مدافع حقوق بشر محکوم شده است. سازمان عفو بین الملل، سازمان دیده بان حقوق بشر، کمیسیون آزادی بین المللی ادیان آمریکا، وزارت امور خارجه آمریکا و شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل، از جمله نهادها و اشخاصی هستند که تداوم ایجاد محدودیت برای اقلیت های دینی و مذهبی در ایران را تائید کرده اند.
سایت بی بی سی فارسی اوایل سال جاری در گزارشی تحت عنوان “وضعیت اقلیت ها در ایران در سال 88” به برخی از واکنش نهادهای و شخصیت های حقوق بشر در خصوص نقض حقوق اقلیتهای دینی در ایران پرداخته بود.
بر اساس این گزارش، کمیسیون آزادی بین المللی ادیان آمریکا، دو بار ایران را به نقض گسترده آزادی های دینی شهروندان متهم و در مورد وضعیت صوفیان، یهودیان، بهائیان و برخی ازمسیحیان ابراز نگرانی کرده است.
وزارت امور خارجه آمریکا نیز در گزارش سالانه خود در مورد آزادی‌های مذهبی در جهان، از برخوردهای دولت اسلامی با اقلیت های مذهبی کشور انتقاد کرد.
در این گزارش که اواخر اکتبر منتشر شد، جمهوری اسلامی متهم شد که علیه اقلیت های مذهبی، به ویژه بهائی ها، دراویش، مسیحیان پیرو کلیسای انجیلی و یهودیان “فضای تهدیدآمیز” ایجاد می کند.
دیده بان حقوق بشر، دیگر نهاد معرض به نقض حقوق اقلیتهای دینی است که بی بی سی در گزارش خود به آن اشاره کرده است. بر اساس بیانیه این نهاد حقوق بشری در بهمن ماه سال 88، جمهوری اسلامی متهم به ارعاب و سرکوب اقلیت های دینی مانند بهائیان و سنیان و بازداشت و سرکوب فعالان سیاسی و مدنی اقلیت های کرد، آذری، بلوچ و عرب است.
شیرین عبادی هم در نامه ای خطاب به شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد به جلوگیری از تحصیل بهائیان و بازداشت دراویش گنابادی اشاره داشت.
واکنش شخصتهای اهل تسنن
مراجع و شخصیتهای اهل تسنن در طول 30 سال گذشته همواره به وضعیت نا مناسب اقلیت های دینی در ایران و به ویژه سنی مذهبها اعتراض داشتهاند.
حسن امینی، حاکم شرع مردمی کردستان و از روحانیون صاحب نام اهل سنت در ایران، سال گذشته پس از انتخابات بحث بر انگیز ریاست جمهوری، در مصاحبه با دویچه وله (DeutscheWelle) شبکه‌ی برون‌مرزی آلمان، با اشاره به وضعیت نا مناسب اهل تسنن در ایران، خواستهای آنان را اینگونه بیان کرده بود: “طبق همان قانونی که بنظر ما مشکلات زیادی هم دارد، با ما رفتار شود. ما آزادی دینی می‌خواهیم. در ماده ۱۲ قانون اساسی نوشته شده که در مناطقی که اهل سنت هستند مسائل طبق مذهب خوشان حل شود و نباید دخالتی شود. خواست ما این هست و عجیب و غریب هم نیست. اگر نظام ادعای اسلامی می‌کند، پس با ما باید رفتار اسلامی هم بکند.”
در اردیبهشت ماه سال جاری نیز علما و دانش‌آموختگان علوم دینی اهل سنّت کردستان در نامه‌ای سرگشاده، خواسته‌های جامعه‌ی اهل سنت ایران را با آیت الله خامنه رهبر جمهوری اسلامی که به سقز سفر کرده بود در میان گذاشتند.
در بخشی از آن نامه، امضا کنندگان نوشته بودند: “از روزگارانی بلند در بین مسلمانان اهل سنّت «جامعة الأزهر» و در میان مسلمانان اهل تشیع، «حوزه‌ی علمیه‌ی قم» که توسط مرحوم شیخ عبدالکریم حائری(مؤسس) تأسیس شد، علمدار و واجد استقلال از دولت بوده‌اند. هنوز چند صباحی از روزهای خوش انقلاب ملت ایران نگذشته بود که با تأسیس نهاد غیرقانونی “«مرکز بزرگ اسلامی غرب کشور» استقلال ذاتی مدارس و حجره‌های بی‌بضاعت، امّا مستقل و مردمی مناطق اهل سنّت مخصوصاً کردستان به طور نسبی خدشه‌دار شد. با این اوصاف علیرغم فشارهای موجود در مصوبه‌ی ۶۱۳ مورخه‌ی ۸/۸/۱۳۸۶شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص به اصطلاح ساماندهی مدارس علوم دینی اهل سنّت، استقلال مدارس علوم دینی اهل سنّت به کلّی زیر پا نهاده شده است.”
اهل تسنن بخش قابل توجهی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند که در ۱۴ استان زندگی می کنند. عبدالمجید مراد زهی استاد مدرسه دینی اهل سنت زاهدان، در مصاحبهای با بی بی سی، حضور نداشتن اهل تسنن در مدیریت کلان کشور در طول ۳۱ سال گذشته را تبعیضی ناروا می داند. او می گوید: “یک وزیر یا معاون وزیر یا استاندار سنی در مدیریت کشور نیست و تقاضای ساکنان سنی تهران برای احداث یک مسجد در طول سه دهه تا پایان سال ۸۸ بی پاسخ مانده است.”
فخرالدین حیدری، نماینده سقز در مجلس شورای اسلامی هم در مراسم تحلیف ریاست جمهوری خطاب به او گفت: “هر چه فکر می کنم نمی توانم بفهمم که چرا استاندار کردستان هنوز پس از سی سال نباید اهل سنت و کرد باشد؟ آیا این بی اعتمادی به اهل سنت نیست؟”
و تمام اینها در شرایطی صورت می گیرد که سنیها در تهران دارای حتی یک مسجد هم برای به جا آوردن مناسک دینی خود نیستند. این در حالیست که نمایندگان مناطق سنی نشین در ایران بارها از مجلس شورای اسلامی خواسته اند نسبت به تاسیس “حداقل یک مسجد برای اهل تسنن” اقدام کنند؛ در خواستی که تا کنون به آن رسیدگی نشده است. محافل اهل سنت در ایران می‌گویند، درباره‌ی عدم صدور مجوز برای احداث مسجد در تهران تابحال توضیحی داده نشده و پاسخ رسمی نیز به آنها ابلاغ نگردیده است.
