عربستان سعودی اخیراً فهرستی از سازمان های تروریستی را اعلام نموده که عبارتند از:
جنبش اخوان المسلمین
جنبش مسلحانه حوثی های یمن
حزب الله عربستان
سازمان القاعده و زیر شاخه هایش مثل جبهة النصرة
داعش ( دولت اسلامی عراق و شام)
در نگاه نخست شاید ربطی بین فهرست یاد شده و ایران دیده نشود. بیانیه دولت عربستان نیز به هیچ وجه اشاره ای به نام ایران نکرده ولی نگاه ژرف به خبرهایی که پیرامون یک یک این سازمان ها در رسانه های عربستان به گوش می رسد و بعضاً تصریحاتی که از سوی مقامات جمهوری اسلامی در مورد حسن رابطه با برخی از این سازمان ها اعلام می شود، این گمان را تقویت می کند که عربستان غیرمستقیم، تهران را مرتبط به این سازمان های تروریستی می داند.
مدعای این نوشتار این نیست که جمهوری اسلامی قطعا با این سازمان ها ارتباط ارگانیک دارد ولی از آنجایی که در دنیای سیاست هر اقدامی ناشی از انگیزه ای است (که بعضا ناگفته می ماند)، مدعای نوشتار این است که ریاض غیرمستقیم انگشت اتهام را به سوی ایران نشانه رفته است.
در صورت اثبات این مدعا، باید انتظار داشت رابطه تنش آلود سیاسی تهران- ریاض که دولت حسن روحانی به دنبال تنش زدایی از آن است، با مشکل جدیدی به نام حمایت تهران از سازمان های تروریستی رو به رو شود که در نتیجه بر دیگر موانع عادی سازی رابطه تهران-ـ ریاض افزوده خواهد شد.
ریاض چه سازمان هایی را تروریستی دانسته؟
۱ ـ اخوان المسلمین:جنبش اخوان المسلمین پیشینه ای دراز، در حدود هشتاد سال دارد. این جنبش فکری را بی تردید می توان ریشه دار ترین جنبش فکری در تاریخ معاصر جهان اسلام دانست که از زادگاهش در مصر به اکثر کشورهای مسلمان (اگر نگوییم همه آنها) گسترش یافته است.
به رغم چنین گستردگی و تشکیلات سازمانی دقیق، سهم اخوان المسلمین از قدرت سیاسی فقط یک سال حکومت محمد مرسی بود که با کودتای سیاسی ارتش از قدرت برکنار شد.
به رغم آنکه این جنبش، در نهاد خود جنبشی مبتنی بر آموزه های مذهب تسنن است و هرگز شعبه ای از آن در ایران رسماً اقدام به فعالیت نکرد ولی همواره نوعی همدلی بین این دو احساس می شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی، اخوان به دلیل سرنگونی دولت شاه که روابط حسنه ای با اسرائیل داشت، از انقلاب اسلامی حمایت کرد ولی بعدتر به دلایلی چند، از جمله محدودیت هایی که بر اهل سنت در ایران اعمال شد از حمایت جمهوری اسلامی دست کشید.
به رغم فراز و نشیب هایی که در روابط جمهوری اسلامی و اخوان المسلمین در سال های پس از انقلاب اسلامی وجود داشت، علی اکبر ولایتی مشاور ارشد علی خامنه ای، اعلام کرده است که: “ما با اخوان المسلمین دوست هستیم و به آنها کمک می کنیم و در بین گروه های اسلامی اخوان المسلمین از نظر عقیدتی از همه به ما نزدیکتر هستند.”
اینک یکی از موارد اتهامی محمد مرسی در کیفرخواستی که توسط دادستانی مصر علیه او صادر شده، جاسوسی و درز اخبار سری مصر به ایران است؛ ادعایی که می تواند حکم اعدام را برای مرسی در پی داشته باشد.
گفتنی است که وزارت خارجه مصر با صدور بیانیه ای، اقدام ریاض مبنی بر تروریستی دانستن اخوان را مورد تقدیر قرار داده و خواهان آن شده که کلیه کشورهای اتحادیه عرب نیز تصمیم مشابهی اتخاذ کنند.
با توجه به اینکه دولت موقت مصر نیز در اواخر سال ۲۰۱۳ اخوان‌المسلمین را سازمانی تروریستی معرفی کرده بود، انتساب جاسوسی مرسی برای جمهوری اسلامی، در معنا ارتباط دادن دو نهاد تروریستی (دولت مرسی و دولت جمهوری اسلامی) به یکدیگر است.
۲- حوثی های یمن:جنبش حوث های یمن ( انصار الله) جنبشی از نوع شیعه زیدی در یمن است که خود را از پیروان بدرالدین الحوثی می دانند. این جنبش عملاً از سال ۲۰۰۴ در بخش هایی از خاک یمن که رهبری فکری بدرالدین الحوثی را پذیرفته اند، به مخالفت مسلحانه با دولت مرکزی یمن پرداخت.
به رغم برکناری علی عبدالله صالح، رییس جمهور پیشین یمن در سال ۲۰۱۱ اینک این جنبش همچنان یکی از جریان های مسلح یمن به شمار می رود که تاکنون درگیرهایی خونین با ارتش این کشور داشته است. دولت یمن بارها و بارها، تهران را به حمایت مالی ـ تسلیحاتی این جنبش متهم کرده است.
هم مرزی یمن و عربستان این خطر را برای ریاض دامن زده که اوج گیری این سازمان در یمن به شعله ور شدن اعتراضات شیعیان عربستان دامن بزند.
۳- حزب الله عربستان:اطلاعات زیادی از حزب الله عربستان، از جمله رهبر آن و اهداف سیاسی شان در دست نیست. اما، گنجاندن چنین نامی در فهرست سازمان های تروریستی عربستان، گواه فعالیت هایی پنهانی است که عربستان به این گروه ناشناخته منتسب می کند. با توجه به حضور اقلیت شیعه دوازده امامی در برخی مناطق عربستان که هر از چندگاه اعتراضاتی را در این کشور دامن می زنند، چنین به نظر می رسد که ریاض به نوعی ارتباط ارگانیک بین حزب الله لبنان و شیعیان عربستان اشاره دارد.
با توجه به رابطه تنگاتنگ حزب الله لبنان با جمهوری اسلامی، درج نام حزب الله عربستان در فهرست سازمان های تروریستی، اتهام غیر مستقیمی است که ریاض متوجه تهران می کند.
۴- سازمان القاعده و زیر شاخه هایش مثل جبهة النصرة: به رغم اینکه تهران القاعده را سازمانی تروریستی دانسته، همواره شایعه هایی مبنی بر همکاری بین تهران و القاعده وجود داشته تا آنجا که حتی همکاری تهران با امریکا برای حمله به افغانستان در زمان حکومت طالبان نیز از این شایعات نکاسته است.
حتی به رغم شیعه بودن جمهوری اسلامی و سنی بودن القاعده، بعضا ادعا می شود که تهران برای در امان ماندن از اقدامات خرابکارانه القاعده در خاک ایران برخی از اعضای خانواده اسامه بن لادن را پناه داده بود. در سال‌های گذشته خبرها و گزارش‌های گوناگونی در مورد حضور اعضای ارشد القاعده و وابستگان آنها در ایران منتشر شد. در روزهای نخست ژانویه ۲۰۱۰ فرار یکی از دختران و همسران اسامه بن‌لادن و پناهنده شدن شان به سفارت عربستان سعودی در تهران شایعات فوق را دامن زد.
به هر حال اگر کمترین احتمال را این بدانیم که تهران بعضاً از القاعده استفاده ابزاری کرده، گنجاندن نام القاعده در فهرست سازمان های تروریستی عربستان، موجباتی را فراهم می آورد که ریاض شرط عادی سازی با تهران را عدم هرگونه ارتباط با القاعده بداند.
۵- دولت اسلامی عراق و شام (داعش):داعش را یکی از زیر شاخه های القاعده می دانند. به کار بردن نام شام (به جای سوریه) که منطقه ای به گستردگی سوریه، اردن، لبنان، اسرائیل و فلسطین و بخش هایی از غرب عراق و صحرای سینا را شامل می شد، ریشه های فکری این سازمان را نشان می دهد. با گزیدن این نام، بازگشت به دوران اقتدار خلافت اموی، آرمان این سازمان است.
این سازمان مسلح اینک یکی از نیروهای مسلحی است که در سوریه، هم علیه ارتش بشار اسد و هم علیه ارتش آزاد سوریه (ارتش جدا شده از سوریه) می جنگد.
ارتش آزاد سوریه این تشکل را دست ساخته جمهوری اسلامی می داند ولی دلایلی در این خصوص ارائه نکرده جز اینکه جنگ داعش علیه ارتش آزاد، کمکی است به ارتش بشار اسد.
نتیجه:
به شرحی که گفته شد از منظر ریاض یک یک سازمان هایی که عربستان در فهرست سازمان های تروریستی گنجانده به گونه ای پر رنگ یا کم رنگ مرتبط به تهران هستند. تروریستی دانستن این سازمان ها مانعی جدید در روابط تنش آلود تهران و ریاض است که میراث به جا مانده از دولت احمدی نژاد برای دولت روحانی است.
با گشوده شدن این پرونده جدید در مناسبات سیاسی تهران-ـ ریاض، دشوار بتوان امیدوار بود که سیاست تعامل سازنده حسن روحانی به زودی موفق به عادی سازی روابط با ریاض شود در حالی که دیگر موجبات تیرگی روابط دو کشور از جمله اختلاف جدی در مساله سوریه و بحرین همچنان به قوت خود باقی است.