آندره کالا
به گفتۀ تحلیلگران، بدنبال قطع اخیر جریان صادرات گاز طبیعی روسیه به اروپا، ایران تلاش می کند جایگاه خود را بعنوان تأمین کننده و جایگزین احتمالی روسیه پیدا کند. این مقدمه چینی های ایران در مقابل اقدامات غرب دست کم تاحدودی بخاطر تمایل این کشور برای تقویت نقش خود در دور جدید دیپلماسی بر سر برنامۀ غنی سازی اورانیوم است.
از دیدگاه تاریخی، تهران تلاش کرده است از پتانسیل صادرات گاز طبیعی خود بعنوان یک اهرم سیاسی استفاده کند. ایران پس از روسیه دومین ذخائر گستردۀ گاز جهان را داراست و با توجه به اینکه هم یک تأمین کننده و هم قطب ترانزیت گاز طبیعی به اروپا، آسیا و منطقۀ خلیج فارس است، در موقعیت ایده آلی قرار دارد. اما عدم موفقیت ایران در پیشبرد حجم چشمگیر صادرات گاز طبیعی، تاکنون باعث کند شدن تلاش های این کشور شده است.
با این وجود، در حال حاضر بنظر می رسد قدرت نمایی روسیه در کنار چشم انداز بلندمدت افزایش تقاضاهای جهانی، دولت محمود احمدی نژاد را بر آن داشته است به منظور تعدیل انزوای سیاسی ایران و مشکلات اقتصادی و نیز خبرساز کردن صادرات گاز طبیعی ایران دست به تلاشی جدی بزند.
تهران در اوج درگیری روسیه و اوکراین بر سر قطع صادرات گاز طبیعی در ماه ژانویه به پاکستان تأکید کرد بلافاصله قرارداد پیشنهاد شدۀ گازی را امضا کند. پروژۀ “خط لوله صلح” می تواند تا سال 2012 در هر روز 62.3 میلیون مترمکعب گاز طبیعی پاکستان را تأمین نماید و می تواند در آینده به هند نیز کشیده شود. اما این پروژه تاکنون بخاطر اختلاف نظر بر سر بهای گاز و همچنین انزوای سیاسی ایران معلق مانده است. لازم به ذکر است، ایران صادرات گاز طبیعی خود را به ترکیه نیز دو برابر کرده تا کاهش صادرات روسیه را جبران نماید.
تهران علاوه بر به کمال رساندن استراتژی نزدیکی خود به کشورهای متعدد، هم اکنون در حال مذاکره با شرکت انرژی گازپروم روسیه دربارۀ یک قرارداد گازی است. اما پیام روشن این است: بسته به اینکه چه قراردادهایی به انجام برسند، هم امنیت ذخائر گاز طبیعی اروپا و هم توانایی دول غربی در مهار اهداف هسته ای ایران می توانند در معرض خطر باشند.
با دراز شدن دست دیپلماتیک باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا به سوی ایران، شرایط برای بازی سیاسی بر سر امنیت انرژی و هسته ای مهیا شده است. در این بازی، احتمالا ً بسیاری از حرکت ها به این بستگی دارد که آیا ایران می تواند قراردادهای گاز طبیعی خود را بر اساس زمان بندی واقعی عملی کند و در این میان واکنش اتحادیۀ اروپا چه خواهد بود. تاکنون بنظر می رسد مقامات اتحادیه اروپا نه چیزی را رو کرده اند و نه چیزی را حذف کرده اند.
فرران تاررادلاس سخنگوی نمایندۀ انرژی اتحادیه اروپا، آندریس پای بالگز، می گوید، “اگر من هم جای ایران بودم، از گازم بعنوان یک برگ برنده استفاده می کردم. اما تصور نمی کنم این استدلال ما را وادار کند موضع گیری خود را تغییر دهیم. امروز، گاز ایران مطلوب ما نیست. اگرچه اگر روزی بتوانیم مسأله غنی سازی را حل کنیم، قطعا ً از همکاری با آنها (ایرانیان) صرفنظر نخواهیم کرد.“
اما این واژۀ “روزی” می تواند یک بلوف باشد. زمان برای همۀ بازیگران این بازی محدود است. برای ایران، سرعتی که می تواند بواسطۀ آن صادرات گاز طبیعی خود را افزایش دهد، تعیین کنندۀ اهرم سیاسی این کشور است. تهران در نظر دارد تا سال 2020 تولید فعلی خود را به 475 میلیارد مترمکعب در سال یعنی بیش از سه برابر تولید فعلی افزایش دهد، اقدامی که ایران را به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز طبیعی جهان تبدیل خواهد نمود.
به علاوه، اگر دولت ایران بتواند میزان تقاضای داخلی خود را پایین نگه دارد، می تواند با خریداران احتمالی بیشتری وارد معامله شود. شرکت های آسیایی و روسی از جمله شرکت هایی هستند که به توسعۀ قراردادهای گازی با ایران علاقه مندند.
منبع: اینترنشنال هرالد تریبیون، 16 فوریه