صفحه چهار فصل در بخش قاب اختصا ص دارد به معرفی طراحان و کاریکاتوریست ها در سراسر جهان. در این شماره با مورت دراکر آشنا می شوید.
باخط ها می رقصد
می گویند که کاریکاتور- طراحی اغراق آمیز چهره- عریان کننده ی روح یک کاراکتر از ورای خطوط صورت اوست. باید بدانی کجای چهره را چطور و چه اندازه اغراق کنی تا به تجلی شخصیت سوژه کمک کند و شباهت ها از دست نرود، پس کاریکاتور تخصصی یکسره جدا از کارتون است و نیاز به دانش روانشناسی و تسلط کامل بر طراحی صورت انسان دارد. در این زمینه “دیوید لواین”، “مولاتیه-مورشوان-ریکو”، “کروگر” و “اپدی بک” اولین نام هایی هستند که به ذهن می آیند اما این بار قصد دارم درباره ی نابغه ای بنویسم که کمتر آشنا است.
“مورت دراکر” متولد 1929 بروکلین نیویورک، یکی از زبده ترین کاریکاتوریست های دنیاست که نزدیک به پنجاه سال، آثارش پای ثابت نشریه ی طنز “مَد” بوده اند اما شاید به این خاطر که هنرپیشه های سینما و تلویزیون را سوژه ی کارهایش قرارداده نَه سیاستمداران و اندیشمندان، هیچگاه شهرتی همپای دیگر بزرگان که نامشان را آوردم نیافته است. با این حال گفته می شود که “ژان مولاتیه” در مصاحبه ای، آثار او را الهام بخش کارهایش دانسته است.
“مورت دراکر” کار خود را در سال 1947 به عنوان طراح کمیک با دستیاری “برت ویتمن” در مجله ی “دبی دین” آغاز کرد سپس به کمپانی کمیک بوک “دی.سی” -خالق سوپرمن و بتمن- پیوست.
در سال 1956 با کناره گیری “هاروی کورتزمن” از مجله ی “مَد” دراکر فرصت همکاری با این نشریه را به دست آورد و به مرور سبک خاص خود را در هجو فیلم های سینمایی و برنامه های تلویزیونی پایه گذاشت که طی پنجاه سال، قوام و پرورش یافت و تبدیل به یکی ازاصلی ترین و محبوب ترین بخش های مجله شد. او همزمان به تهیه انیمیشن های تلویزیونی، طراحی پوسترهای سینمایی و روی جلد نشریات می پرداخت. درطی این سال ها دراکر همچنان به همکاری با “دی.سی” ادامه داد و بعضی قسمت های کمیک “گروهبان راک” را مصور کرد. او تجربیاتی هم به عنوان تصویرساز کتاب کودک و طراح جلد شماره هایی از نشریه معتبر تایمز، در کارنامه ی کاری خود دارد. اهل موسیقی، دراکر را با تصویرسازی که از اعضاء گروه “انتراکس” کرده می شناسند.
اگر “لواین” و “مولاتیه” می توانند چهره ای را در یک قاب، از یک زاویه و در یک حالت ثابت، استادانه به اغراق کشند “مورت دراکر” این توانایی را دارد که یک چهره را در حالت های مختلف-شادی، غم، عصبانیت، هیجان…- از زوایای مختلف وبه صورتی پویا در کادر های پیاپی به کاریکاتور کشد بی آنکه اغراق ها از حد خارج شوند یا شباهت ها از دست بروند. در واقع او به “مجسمه ساز” شوخ طبعی می ماند که بر سه بُعد سوژه اش تسلط دارد و گوشه و کنار آن را می شناسد و در هر کادر، وجهی از آن را به تصویر می کشد.
کار او در مجله ی “مَد” ظاهراً تابع نوشته ی تیم نویسنده های نشریه است –شاید به همین علت او را به اندازه ی بزرگان کاریکاتور، مؤلف ندانسته و ارج نگذاشته باشند- اما در واقع این نویسنده ها هستند که می کوشند برای هنرنمایی های تصویری دراکر بهانه ای نوشتاری فراهم کنند. در طی این پنجاه سال نام نویسندگان و شوخی های کلامی بخش هجو فیلم های مجله ی مَد را به سختی می توان به خاطر آورد در حالی که تصاویر در خاطره ی علاقمندان حک شده است.
دراکر با قلم آهنی و مرکب بر روی کاغذ سفید می رقصد. شاید هیچ عبارت دیگری نتواند روانی قلم و هارمونی خطوط او را توصیف کند. قدرت و تأثیر سبک او چنان بوده که تمام هنرمندانی را که بعد ها در همین بخش از مجله به کار پرداخته اند- از جمله “آنجلو تورس”- به تقلید از آثار او واداشته است در حالی که هیچکدام در اغراق های معتدل و به جا، شبیه سازی های استادانه، کمپوزیسیون های منسجم در کادر های شلوغ، مهارت طراحی و تسلط بر زوایای مختلف صورت به پای دراکر نمی رسند و شبیه ترین آثار تقلیدی هم با اندکی دقت قابل تشخیص هستند.
در ایران بزرگمهر حسین پور، کارتونیست و کاریکاتوریست خلاق، در شیوه ی طراحی، ضرب آهنگ خطوط و نوع اغراق چهره ها خصوصاً در بعضی کمیک هایش تحت تأثیر مورت دراکر است.
در آستانه ی 78 سالگی دراکر کم کارتر از سابق شده و جای ثابت خود را در “مَد” به دیگران سپرده است. ای کاش برای بعضی ها زمان هرگز نمی گذشت!