پرانتز باز پوراحمد: دایره ی “خودی” ها و “غیر خودی” ها
سریال “پرانتز باز” کیومرث پور احمد، در حالی امسال از شبکه ی تهران پخش شد، که به گفته ی رسانه ها، نتوانست موج و اشتیاقی در حد نام کیومرث پوراحمد میان خانواده های تهرانی به وجود آورد. مساله ای که پوراحمد نیز در نشست رسانه ای عوامل سریال با تاسف آن راتایید کرد. وی در یک نشست رسانه ای در “کافه خبر” با اشاره به ترسیم دایره “خودی” ها و “غیر خودی” ها در اوایل انقلاب گفت:“…این دایره روز به روز هم تنگ‌تر شده است. وقتی شرایط مجموعه‌های خود را با کارهای دیگر دوستان مقایسه می‌کنم به این نتیجه می‌رسم که احتمالاً ما جزو غیرخودی‌ها هستیم…”. پوراحمد که در کارنامه تلویزیونی خود، سریال “قصه‌های مجید” و “سرنخ” را نیز دارد، درباره ی دلایل قطع حمایت مدیران شبکه تهران پس از تولید این سریال و در هنگام پخش آن رد پای مسایل سیاسی را رد نمی کند ودر این باره می گوید: “…متأسفانه آنقدر همه چیز من‌جمله تلویزیون در ایران سیاسی شده است که من فکر می‌کنم این یک تنبیه سیاسی برای من بوده‌است. البته اطمینانی در این زمینه ندارم اما حدس می‌زنم هدف یک تنبیه سیاسی بوده باشد.”
وی همچنین باب چرایی قبول سانسور و ممیزی، از “ ناچاری ” سخن می گوید و تلاش های آخر برای حذف نشدن و باقی ماندن… “ ما دیگر پذیرفته‌ایم که مدیریت پخش در تلویزیون قدرتی دارد که می‌تواند کار ما را حذف و یا سانسور کند. حذفیاتی که متأسفانه حساب و کتاب هم ندارد…درباره مجموعه پرانتز باز هم متأسفانه من نتوانستم کامل پخش آن را دنبال کنم، اما می‌دانم حذفیاتی داشته است. اما حذفیات قرار بود خیلی بیش از این‌ها باشد و باید تشکر کرد از مسئولان شبکه و آقای معصوم‌زادگان که این حذفیات را به حداقل رساندند. اگر حذفیات مدنظر پخش قرار بود اعمال شود هیچ چیز از سریال باقی نمی‌ماند!”
نگاهی کوتاه و گذرا به نقدهای محدودی که بر این سریال نوشته شده است، عدم حمایت مدیران شبکه تهران از آخرین مجموعه تلویزیونی پوراحمد را نشان می دهد. کارگردانی که با توجه به دو تجربه قبلی او در ساخت سریال، قاعتا باید می توانست در جذب مخاطب عام باز هم موفق عمل کند. موفقیتی که متاسفانه به نظر می رسد، فدای جریان سیاسی حاکم بر کشور و سلیقه های شخصی مدیران هنری شده است.
“جواد طوسی”، منتقد سینما، در قسمتی از یادداشت خود که در حاشیه فیلم ها و سریال های پوراحمد برای مجله نافه نوشته است با اشاره به اخرین ساخته ی پوراحمد-پرانتز باز- آورده:” در مورد آخرین کار کیومرث پور احمد(سریال پرانتز باز) که این روزها از شبکه 5 سیما پخش می شود، ترجیح می دهم اظهار نظر نکنم زیرا خیلی جسته و گریخته آن را دیده ام. اینکه چرا “پرانتز باز” نتوانسته امثال مرا مانند “سرنخ” و “قصه های مجید” سر ذوق بیاورد تا ملزم به دیدن مداوم آن شویم علاوه بر خود سریال و ابعاد کیفی و میزان کشش و جذابیتش، به عوامل دیگری چون حال و حوصله و روانشناسی تلویزیون در شرایط سیاست زده کنونی و میزان جاذبه و دافعه اش و… ربط پیدا می کند. ولی قاعاتا آنچه بیشتر در این مجموعه اهمیت پیدا می کند، لزوم جذابیت لوکیشن ثابت یک مهمان خانه و آدم های محدودش است. در اینجا باید به نوع شخصیت پردازی یا تیپ سازی افراد و دیالوگ نویسی هر کدام و حجم این گفتار و نگاه کنترل شده بر روابط و مناسبات آدم ها ی ثابت این محیط و رهگذرانش، توجه اساسی داشت. آیا پوراحمد و فیلمنامه نویسش (اصغر عبداللهی) در رعایت موارد مذکور موفق بوده اند یاخیر؟ اما در همین ارتباط محدود و پراکنده، نمی توانم از حس خوبی که از موسیقی فردین خلعتبری گرفتم یاد نکنم.”
“محمد عمرانی” نیز، در قسمتی از نقد خود با عنوان “هتل پرانتز باز” بر این سریال در روزنامه ی “رسالت” نوشته است: “تاکنون چند قسمت از مجموعه پرانتز باز ساخته کیومرث پوراحمد به نمایش درآمده ولی باید گفت منطق روایی، نوع بازی ها و روایتی که از سوی نویسنده برای مجموعه انتخاب گردیده همانند آثار بزرگسال نیست. پرانتز باز حتی برای مخاطبی که تیتراژ جذاب آن را ندیده باشد یادآور مجموعه هتل ساخته مرضیه برومند است. یعنی قصه اش در یک هتل می گذرد و ساز و کار روایی اش با آن مجموعه شباهت های بسیاری دارد. از طرف دیگر قصه های پرانتز باز چندان تازه نیستند و اجرای این ایده ها را قبلابیننده بارها و بارها دیده است. جالب آنکه کیومرث پوراحمد حتی از شگردهای خودش هم نگذشته و در این مجموعه برای چندمین بار تکرارشان کرده است. پرانتز باز یادآور آثار سینمایی بدنه این کارگردان است. تجربه نشان داده پوراحمد هرجا که طنز را با نگاه منحصر به فردش با جزئیات در آمیخته موفق تر بوده، با این همه نباید از او انتظار اکشن سازی داشت یا رویکردهای دیگر او که در این سال ها بارها سراغ همه آنها هم رفته تا به عنوان یک فیلمساز بقایش را حفظ کند و از یاد نبریم که به قول دوستی چیزی که تاکنون پوراحمد را سر پا و سرجایش نگه داشته همان مجموعه های سرنخ و قصه های مجید است که ویژه اوست و آمیختگی طنز با جزئیات در آنها یک مشخصه بارز است در مجموعه پرانتز باز هنرمند بزرگی چون رضا کیانیان حضور دارد که در سرنخ هم با او همکاری داشت. بازیگران مشهوری چون اکبر عبدی و مرضیه برومند و دیگران هم به عنوان مهمان در مجموعه جدید پوراحمد نقش آفرینی می کنند که این البته این موضوع با ساختارهای داستان نیز تناسب دارد. ضمن آنکه وزن مجموعه را بالابرده است…پوراحمد ظاهرا قصد دارد به واسطه خلق موقعیت طنز به این هدف برسد اما در این راه چندان موفق نیست. با این وجود بار اصلی درام و طنزدر این مجموعه همچون دیگر مجموعه های تلویزیونی بیشتر به نوع دیالوگ ها وابسته است و از حق نباید گذشت که پرانتز باز دارای طنز موقری می باشد و از همین رو است که به دام لودگی و سطحی نگری نمی افتد.نکته دیگر اینکه روند کندی در ریتم و ضرباهنگ مجموعه به چشم می خورد که با سویه کمیک و طنز داستان ها در تضاد قراردارد و حرف آخر این که پوراحمد اگرچه فیلمسازی با تجربه در عرصه سینماست اما عمده شهرت خود را به دلیل خلق آثار تلویزیونی اش به دست آورده است.”
“طاهره آشتیانی” نیز در یادداشتی کوتاه در روزنامه “جام جم” با عنوان “رنگین کمان زیبای لهجه” می نویسد: “یکی از ویژگی های سریال “پرانتز باز” ساخته کیومرث پوراحمد که این روزها از شبکه تهران در حال پخش است استفاده بجا و کاربردی از لهجه های مختلف است…در پیش از انقلاب برخی از فیلمسازان برای فروش بیشتر فیلم های خود از لهجه برای خنداندن مخاطب استفاده می کردند. در اصل آنها با تمسخر لهجه ها سعی در خلق شخصیت های کمیک داشتند. این روش در بعد از انقلاب هم از سوی بسیاری از کارگردانان پی گرفته شد، اما از آنجا که قرار نیست قومیت های مختلف در رسانه پرمخاطبی مانند تلویزیون و سینما برای خندان دیگران به تمسخر گرفته شوند، بسیاری از فرهیختگان و اهل اندیشه و فکر به استفاده تمسخرآمیز از لهجه ها در سینما و تلویزیون اعتراض کردند. این اعتراضات باعث شد تا حساسیت ها نسبت به این موضوع بیشتر شود و هشدارهای جدی به کارگردانان و نویسندگانی که از این روش برای درآمدزایی خود استفاده می کنند، داده شود. البته این هشدارها تا جایی پیش رفت که رهبر معظم انقلاب هم چندی پیش در یک حکم شرعی اعلام فرمودند که استفاده از لهجه در جهت تمسخر حرام است. این حکم می تواند پایانی باشد برای استفاده نابجا از لهجه هایی که نشان دهنده قومیت های مختلف است و باید به آنها احترام گذاشته شود.پوراحمد اما از همان ابتدای کارش در سینما و تلویزیون از لهجه برای تقویت کار و نمایش قومیت های مختلف استفاده کرده است. سریال قصه های مجید را پوراحمد در زادگاهش، اصفهان ساخت. لهجه شیرین اصفهانی باعث شد تا این سریال لحن شیرین تری داشته باشد و مردم سراسر ایران با آن ارتباط برقرار کنند. اکنون در سریال پرانتز باز هم پوراحمد با آوردن شخصیت های مختلف از سراسر کشور به هتل گلشهر همین احترام به مخاطب ایرانی را تکرار کرده است. صاحب هتل اصالتا یزدی است و با لهجه زیبا و پرانرژی یزدی صحبت می کند. مهمانانی از اصفهان و دیگر شهرهای ایران هم گذرشان به این هتل می افتد. این گردهمایی ها رنگین کمانی زیبا به وجود می آورد که پرانتز باز را دیدنی تر می کند.”
