دو هزار شماره و چندین هزار گزارش، مصاحبه و تحلیل و مقاله. حجم تولیدات روزآنلاین آن قدر زیاد است که حتی مراجعه به آرشیو و مرور گذرای مطالب و یا اسامی نویسندگان، ساعت ها زمان می‌برد. آن چه بر اهالی روز در این دو هزار شماره گذشته را در بخش مجزایی خواهید خواند اما کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف در باره روزآنلاین چه می‌گویند؟ در فرصت کوتاهی که در اختیار داشتیم، بی هیچ چینش و انتخاب خاصی -که احیانا منجر به تعریف و تمجید بشود- به سراغ صاحب‌نظران رفته و پرسیده‌ایم که “روز” را در حوزه تخصصی‌شان چگونه ارزیابی می‌کنند؟ همین طور درخواست کرده‌ایم که نقاط ضعف و قوت “روز” را عنوان کنند و انتظارشان را برای شماره‌های آینده. به دلایل مختلف، از تنگی وقت گرفته تا سفر و بیماری و… تعدادی از صاحب‌نظران و برخی حوزه‌ها در این نظرخواهی غایبند، امیدواریم در فرصت‌های بعدی بار دیگر به طور ویژه، پذیرای انتقادات و پیشنهادات چهره‌ها و متخصصان حوزه‌های مختلف باشیم. نظرات از روی نام و به ترتیب حروف الفبا، مرتب شده است: محمد اولیایی‌فرد – حقوقدان و وکیل دادگستری، عبدالرضا تاجیک – روزنامه‌نگار، همایون خیری – روزنامه‌نگار، عبدالستار دوشوکی - فعال سیاسی و مدیر مرکز مطالعات بلوچستان در لندن، احمد رافت – روزنامه‌نگار، سلمان سیما – فعال دانشجویی، رضا علیجانی – روزنامه‌نگار و فعال ملی-مذهبی، مهرانگیز کار – حقوقدان و فعال حقوق زنان، محسن کدیور – نویسنده و پژوهشگر دینی، سعید لیلاز – روزنامه‌نگار، امیر محبیان – روزنامه‌نگار، محمد ملکی – فعال ملی-مذهبی، سراج میردامادی – روزنامه‌نگار، محمد نوری‌زاد – فیلمساز و فعال سیاسی و مدنی.
محمد اولیایی‌فرد: مرز باریک حقوق و سیاست
در هر رسانه‌ای که به مسائل حقوقی نیز می‌پردازد مسوولین این بخش هم باید از کسانی باشند که با مسائل حقوقی آشنایی داشته باشند. خوشبختانه گزارشاتی که “روز” در خصوص مسائل حقوقی منتشر کرده، نشان داده است که خود خبرنگار هم نسبت به مسائل حقوقی ناآگاه نیست. به طور کلی در خصوص مطالب حقوقی که رسانه‌ها به آن می‌پردازند باید به چند نکته توجه کرد. اولا باید مسائلی که مبتلابه جامعه و مسائل روز حقوقی است سریع مورد بررسی قرار بگیرد و در رسانه بازتاب پیدا کند. نباید در خصوص مسائل حقوقی، زمان از دست برود چرا که حرارت بحث و در پی آن تاثیرگذاری‌اش از بین می‌رود. رویکرد مثبت “روز” در این زمینه کاملا قابل مشاهده است. به طور مثال در خصوص مساله ازدواج سرپرست و فرزندخوانده، بعد از روزنامه شرق که داخلی بود روزآنلاین نسبت به این مساله عکس‌العمل نشان داد و گزارش تهیه کرد که انعکاس گسترده‌ای هم داشت و تا حالا هم ادامه دارد.
مورد دوم این است که در گزارشات حقوقی باید با از بیش از یک حقوقدان مصاحبه بشود چرا که مسائل حقوقی مثل ریاضیات نیست که جواب مشخصی داشته باشد. امکان دارد جمعی از وکلا روی یک موضوع واحد نظرات مختلفی داشته باشند. حتی برای مثال ممکن است ۶ قاضی در خصوص یک جرم ۶ حکم متفاوت بدهند. بنابراین بهتر است خواننده دو نظر را مطالعه کند. البته در برخی مواقع در روزآنلاین به این موضوع توجه شده، و نظرات مختلف حقوقی در گزارش‌ها مد نظر قرار گرفته است.
از دیگر فاکتورهای مهم این است که باید با وکلا و حقوقدان‌هایی گفت‌وگو کرد که اطلاعات حقوقی به روز شده‌ای دارند، البته با توجه به اینکه اکثر مصاحبه‌های روز با داخل ایران صورت می‌گیرد این امر میسر می‌شود، چرا که حقوقدان‌های داخل درگیر مسائل حقوقی ایران هستند و می‌توانند مسائل را بهتر برای مخاطبان، موشکافی و بازگو کنند.
رسانه‌ای که خارج از کشور فعالیت می‌کند مهم‌ترین راه رشدش این است که ارتباطش با ایران قطع نشود و رابطه‌ای تنگاتنگ با کارشناسان داخل کشور داشته باشد. البته کارشناسان خارج از کشور و آنهایی که اطلاعاتشان به روز باشد هم می‌توانند در کنار داخلی‌ها نقطه نظراتشان را مطرح بکنند. اما ارتباط با حقوقدان‌های ایران باید حفظ بشود و این خیلی اهمیت دارد.
آخرین مساله‌ای که می‌خواهم عنوان بکنم این است که آفت مسائل حقوقی، ورود به مسائل سیاسی است. اگر یک گزارش حقوقی، جنبه سیاسی به خودش بگیرد، مخاطب خاص را از دست می‌دهد چرا که مخاطبی که به سراغ گزارش‌های حقوقی می‌آید، می‌خواهد فارغ از جنبه‌های سیاسی، از مسائل حقوقی و چگونگی قوانین آگاه شود. بنا براین گزارش‌هایی که تهیه می‌شود چه موافق حاکمیت باشد چه مخالف حاکمیت، باید تنها درآن بحث حقوقی مطرح شود و بوی سیاست نگیرد. همچنین باید از حقوقدان‌های استفاده بشود که بی‌طرفی را رعایت می‌کنند. هرچند این انکارناپذیر است که مرز بین حقوق و سیاست باریک‌تر از یک مو است اما همین فاصله اندک هم باید حفظ شود. با تمام این معیارهایی که گفتم، به نظر من روز در رویکرد حقوقی‌اش نمره قبولی می‌گیرد و تمام این معیارها را در سطح مطلوبش رعایت کرده است.
همچتین لازم می‌دانم بگویم روزآنلاین در مورد وکلای زندانی نسبتا خوب کار کرده و مطالب خوب و به موقعی منتشر کرده است. امیدمان این است که بیشتر از این هم به وکلای زندانی پرداخته شود.
حقوقدان و وکیل دادگستری
عبدالرضا تاجیک: شناخت فضا و تطبیق با نیازهای مخاطبان
صحبت کردن از یک روزنامه آن هم از نوع الکترونیکی و با گذشت سال ها از آغاز فعالیت، سخت است. سخت از آن جهت که توانسته است تا سال‌ها به فعالیت حرفهای خود ادامه دهد و خوانندگانی ثابت برای خود ایجاد کند؛ خوانندگانی هم در داخل ایران و هم در خارج از ایران. این سختی وقتی اهمیت مضاعف می‌یابد که بدانیم، فضای سیاسی و اجتماعی ایران در سال‌های گذشته بارها تغییر کرده و این روزنامه الکترونیکی که در بیرون از ایران فعالیت می کند، باید می کوشیده خود را با شرایط جدید هماهنگ کند. پس این رسانه با توجه به تغییر فضای سیاسی در ایران، برای ادامه کار نیز نیاز دارد که بار دیگر با شناخت فضا، خود را با آن تطبیق داده تا بتواند نیازهای مخاطبانش را برآورده کند. این کار البته به دلیل اینکه روزنامه‌نگاران ساکن در ایران با “روز” همکاری ندارند، کمی سخت تر می شود؛ مشکلی که مدیران “روز” باید برای حل آن راهی پیدا کنند.
هر چند “روز” توانسته است با ایجاد یک تحریریه در فضای مجازی و در نتیجه گرد هم آوردن روزنامه نگاران ایرانی ساکن در بیرون از ایران، با تحولات رخ داده در ایران ارتباط نزدیک گرفته و از متن جامعه فاصله نگیرد. پس مدیران “روز” با این کار به سوی دو هدف، خواسته یا ناخواسته حرکت کرده‌اند؛ یک هدف، تلاش برای ارتباط با متن جامعه و دیگری حمایت از روزنامه نگاران و خبرنگارانی که در بیرون از ایران زندگی می کنند. زمینه ای که باعث می شود تا برخی از روزنامه نگاران ساکن در خارج از ایران احساس کنند که تحریریه ای برای فعالیت حرفه ای آنان وجود دارد.
روزنامه‌نگار
همایون خیری: رسانه آنلاین و تعطیلات؟
امیدوارم صراحتم را حمل بر انتقاد سازنده بدانید. مدت‌هاست رویه مرور وبسایت روزآنلاین برایم اینطوری‌ست: یک نگاه سرسری در هفته، یا شاید هم در دو یا سه هفته و بستن صفحه بدون خواندن مطالب آن. دیدن مداوم تصویر آدم‌هایی که به طور مکرر حرفهای تکراری می‌نویسند یا آثار مشابه تولید می‌کنند، خسته کننده و دلگزاست. تقریبا می‌شود حدس زد چه نوشته‌اند و برای تنوع هم به سختی می‌شود قانع شد و مطلب تازه‌شان را خواند. البته روزآنلاین در این زمینه تنها نیست.
خط اصلی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج کشور به طور عمومی دچار این گرفتاری شده است. من اسمش را گذاشته‌ام بازنشستگی در عنفوان جوانی. چرا به این وضعیت دچار شده‌اند؟ پاسخ حرفهای من به موضوع این است که تصمیم‌گیران اصلی در رسانه علاقه‌ای به تغییر ندارند چون سرگرمی‌های‌شان در درون رسانه نیست. شواهد متقنی هم دارم که گروهی از تصمیم‌گیران رسانه‌های خارج کشور بطور غیرمترقبه و در شکل برنده شدن در لاتاری وارد رسانه شده‌اند و انگیزه‌ی کافی برای حرکت دادن رسانه‌ای که در آن مسئولیتی دارند حس نمی‌کنند. اصولأ خودشان هنوز مخاطب رسانه هستند نه مولد محتوای آن. بنابراین مانع حرکت آدم‌های رسانه‌ای همکار یا علاقمند می‌شوند. سرجمع داستان همین چیزی‌ست که می‌بینیم؛ به زحمت تولید قابل توجهی که موجد بحث اجتماعی بشود در آنها خلق و به مخاطب عرضه می‌شود.
به نظرم روزآنلاین از این حیث که آدم‌های غیررسانه‌ای در آن کار می‌کنند یا مسئولیت دارند صدمه کمتری دیده منتها تصویری که روزآنلاین از خود در ذهن مخاطبش ساخته شبیه به زمینی‌ست که در قطعات کوچک و بزرگ میان مالکان مختلف تقسیم شده و کسی توانایی اعمال مدیریت شکلی یا محتوایی در تمام زمین را ندارد. وفاداری به شکل روزنامه‌ای در دنیای فعلی رسانه‌های اینترنتی- که در فضای یک رسانه می‌شود انواعی از رسانه‌های صوتی و تصویری دیگر را هم منتشر کرد- نوعی عقبگرد است که روزآنلاین به آن خو گرفته. جالب‌تر این است که به شکل یک اداره هم تعطیلات دارد. واقعأ رسانه آنلاین و تعطیلات؟
تنوع موضوعی در روزآنلاین در کمترین میزان ممکن است، در حالی که تنوع موضوعی در بین جامعه فارسی‌زبانان داخل و خارج از کشور بطور مرتب رو به افزایش است. گشتی در شبکه‌های اجتماعی که می‌زنید تنوع عظیمی از موضوعات را می‌بینید و می‌خوانید که قابلیت تبدیل به محتوای رسانه‌ای مناسب انتشار در یک وبسایت را دارند. چیزی از این تنوع نصیب رسانه‌های فارسی‌زبان، به طور عمومی، و روزآنلاین، به طور خاص، نمی‌شود. در واقع انتظار بر این است که عدم درگیری روزآنلاین با موانع اداری رسانه‌های موجود به تحرک بیشتر روزآنلاین منجر شده باشد، ولی چنین اتفاقی نیفتاده. چرا؟
به نظرم دو موضوع بطور موازی سبب محروم ماندن روزآنلاین از محتوای موجود در میان جامعه فارسی‌زبان شده. اول مالکیت بلامنازعی که در چیدمان صفحه و اختصاص محل برای انتشار نظرات و آراء افراد مشخص فراهم شده. خانه و ساکنانش همین است که هست و جای خالی برای تولیدات رسانه‌ای متنوعی که دیگران می‌توانند عرضه کنند نیست.
دوم این که تصور تفوق حوزه سیاسی به همه انواع دیگر موضوعات در روزآنلاین موج می‌زند. برای من، که تخصص اصلی‌ام حوزه علم و محیط زیست بوده و هست، روزآنلاین هرگز جایی برای انتشار نوشته‌های علمی- محیط زیستی نبوده. لابد اگر چند نفری هم از همین طریق می‌توانسته‌اند به جمع خوانندگان روزآنلاین ملحق بشوند همان‌ها هم نشده‌اند. در واقع روزنامه‌نگار علمی و محیط زیستی هم اگر علاقه‌ای به انتشار در روزآنلاین داشته بهتر همان بوده که سیاسی بنویسد.
نکته قابل توجه این است که از همین نگاه غالب روزآنلاین به مسائل داخلی ایران نوعی کلیشه نوشتاری خلق شده که از نظر شکلی بصورت انتقاد مداوم ولو کم اثر نمایش داده شده. همین هم به روزنامه‌نگاران حوزه‌های دیگر از پیش نشان می‌دهد که انتظار انتشار مطالب غیر همان کلیشه در وبسایت وجود ندارد. بعنوان مثال اگر می‌شده درباره چگونگی کاهش خطرات تصادفات رانندگی از طریق آگاهی رسانی علمی برای مصرف الکل اطلاع‌رسانی کرد همان هم به نظر بی‌ربط آمده. یا اگر می‌شده درباره کاهش خطرات انتقال ویروس ایدز از طریق آگاهی رسانی به زبان ساده درباره کارکرد این ویروس هم نوشت باز هم همان نوشته نشده.
نسبت اطلاعات به آگاهی در روزآنلاین به مرور کاهش پیدا کرده. ماده خام اطلاعات رسانه‌ای تبدیل به محصول آگاهی‌بخش نمی‌شود و مخاطب از همین کمبود آگاهی به تعامل کمتر با روزآنلاین می‌رسد.
چه کار می‌شود کرد؟
گاهی برای نتیجه گرفتن از بذرافشانی متداول در زمین‌های کشاورزی تمام زمین را به کاشت محصولات دیگر اختصاص می‌دهند. از این راه خاک تقویت می‌شود و در دوره‌های بعدی محصول بیشتری می‌دهد. کمی شکل روزآنلاین را تغییر بدهید و راه را برای مشارکت دیگران باز کنید. ممکن است سخت باشد اما حاصلخیزتر می‌شوید.
روزنامه‌نگار
عبدالستار دوشوکی: پوشش وسیع‌تر موضوعات مربوط به اقوام
بنده تقریبا روزانه از وبسایت روزآنلاین بازدید میکنم؛ زیرا مجموعه‌ای از مقالات وزین و گزارش‌های مستند و به روز را منتشر می‌کند. البته در مورد پوشش بسنده و مکفی موضوعات و مقوله‌های راجع به اهل سنت، اقوام و بخصوص بلوچستان، باید عرض کنم گر حکم شود که مست گیرند در شهر هر آنکه هست گیرند. اگرچه روزآنلاین حقا پوشش وسیع‌تری در مقایسه با بسیاری از سایت‌ها و بخصوص سایت های وابسته به “جنبش سبز” در اینگونه موارد دارد. در این زمینه هم باید از نویسندگان و کاوشگرانی نظیر کاوه قریشی و شورای سردبیری سایت تشکر کرد. وانگهی امیدوارم در ستون مقالات، بخش ویژه‌ای را نیز به یافته‌های علمی روز و نتیجه پژوهش‌های مهم علمی بخصوص پزشکی، سلامت فردی و اجتماعی تخصیص بدهید.
یک ایده دیگر می‌تواند تولید یک ماهنامه یا فصلنامه، در شکل یک مجله الکترونیکی (پی دی اف) با تاکید بر روی یک موضوع ویژه با مقالات و مطالب اختصاصی که قبلا در هیچ منبعی از جمله سایت روزآنلاین منتشر نشده‌اند؛ مثلاً آسیب شناسی مسائل و مشکلات جامعه از منظر کارشناسان، محققین و تحلیلگران دانشگاهی و یا کاوش در یک یا چند موضوع مربوطه فرهنگی، ادبی، اقتصادی، اجتماعی که ارتباط مستقیم با ناهنجاری موجود در جامعه ایران و ریشه‌یابی آنها دارد.
فعال سیاسی و مدیر مرکز مطالعات بلوچستان در لندن
احمد رافت: رسانه‌ای قابل قبول بر مبنای استانداردهای بین‌المللی
“روز” در چشم انداز رسانه های فارسی زبان خارج از کشور از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. برخی ویژگیهای “روز” این رسانه اینترنتی را از دیگران در این سال‌ها متمایز ساخته است. از جمله ویژگی های “روز” ارتباط با محافل سیاسی و اجتماعی درون کشور است. تلاش “روز” برای ایجاد توازن بین بخشی از افکار عمومی و محافل سیاسی درون مرزی با جامعه ایرانیان برون مرزی، یکی دیگر از ویژگیهای این رسانه است.
با وجود امکانات محدودی که گردانندگان “روز” در اختیار دارند، فکر میکنم توانسته‌اند رسانه‌ای قابل قبول بر مبنای استانداردهای بین‌المللی ارائه دهند. کاری که برخی دیگر از رسانه های فارسی زبان با امکانات بیشتر نتوانسته‌اند انجام دهند. مهم‌ترین انتقاد من به “روز” تنظیم روزهای انتشارش با تقویم روزهای کاری در جمهوری اسلامی ایران است. سرخم کردن در مقابل این تقویم که به خاطر تعدد روزهای “تاریک”اش فکر کنم در جهان مثل نداشته باشد، خواننده را حدود ۱۵۰ روز در سال در سرگردانی به حال خود رها می‌کند.
روزنامه‌نگار
سلمان سیما:عملکرد مثبت در حوزه دانشجویی
اگر نظر مرا بخواهید خواهم گفت هر چقدر به مسایل دانشجویی پرداخته شود کم است. اطلاع رسانی برای فعالان دانشجویی یک اصل اساسی است. من عملکرد روزآنلاین را در این حوزه قابل قبول می‌دانم ولی رضایت بخش خیر. به دلیل سبک و شیوۀ روزآنلاین امکان پوشش سریع برخی اخبار در حوزۀ دانشگاه وجود ندارد. روزآنلاین بیشتر حالت گزارشی دارد تا حالت خبری و این یک سری محدودیت‌ها ایجاد می‌کند. از سوی دیگر در مورد مسایل حوزه دانشگاه و دانشجویی این را باید در نظر گرفت که دانشجویان داخل کشور با سرکوب و سانسور مواجه هستند و این مساله‌ایست که توجه ویژه می‌طلبد. شما به دانشگاه‌ها نگاه کنید، اغلب تاکید مسایل بر وزارت علوم و دانشگاه‌های سراسری است و از سایر دانشگاه‌ها غفلت می‌شود. این آسیب و این نقد فقط متوجه روز آنلاین نیست، متاسفانه اکثر رسانه‌ها همین گونه‌اند. این در حالی است که بیش از ۵۰ در صد دانشجویان کشور را دانشجویان دانشگاه آزاد تشکیل می‌دهند. از نظر من اهمیت فعل و انفعالات در سطوح عالی ریاست و مدیریت دانشگاه آزاد کمتر از وزارت علوم نیست.
نکته دیگر اینکه در سرکوب دانشجویان و نقض حقوق ایشان، روزآنلاین بیشتر به دانشجویان شناخته شده پرداخته است. در حالی که دانشجویان گمنام و کمتر شناخته شده نیز نیاز به حمایت رسانه‌ها دارند. جا دارد که روزآنلاین جریانات غیر اصلاح‌طلب را نیز در درون جنبش دانشجویی بیشتر مورد توجه قرار دهد. من فعالین مستقل بسیاری را می شناسم که هم زندان بوده‌اند و هم از تحصیل محروم شده‌اند و هم به سهم خود در دانشگاهشان تاثیرگذار بوده‌اند ولی کمترمطرح شده‌اند و کمتر از مشکلات ایشان گفته شده است. نمی‌گویم همه بار این کم توجهی بر دوش رسانه‌هاست، خود این افراد هم به دلایلی آن‌طور که باید و شاید اطلاع رسانی نکرده‌اند ولی بخشی از این کم توجهی برعهده رسانه‌ها از جمله روزآنلاین است. اما من در مجموع عملکرد روزآنلاین در حوزه دانشجویی را مثبت می‌دانم ولی جا دارد که بهتر شود و فقط جریانات خاص دانشجویی را پوشش ندهد و چتر عام‌تری برای حوزه دانشگاه برگزیند.
فعال دانشجویی
رضا علیجانی: روزآنلاین خیلی به روز است…
یک نقطه مثبت در روزآنلاین، تنوع گزارش‌هایش است، گزارش‌ها حوزه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد؛ اقوام، زنان، مسائل سیاسی و جریان راست. نقطه قوت دیگر این است که “روز” سایت‌های راست افراطی را خوب پی‌گیری می‌کند، کاری که “دیگربان” می‌کند و من فکر میکنم اگر درست یادم مانده باشد اول در روز باب شد.
تنوع مقالات هم روزآنلاین را به یک سایت مرجع تبدیل کرده که این هم به تسامح سایت بر می‌گردد هم به قدرت مالی این وبسایت چون سایت‌های دیگر نمی‌توانند مثل سایت “روز” پرداخت داشته باشند. مساله دیگر به نظر من که شاید نقطه ضعف باشد یک تبصره‌ای است در نقطه ممیزی بالا؛ اینکه این تنوع در رویکرد سیاسی هم باید دیده شود که گاهی اوقات مشاهده نمی‌شود. یعنی منتقدین اصلاح‌طلبان در سایت صدایشان بلندتر است تا طرفداران اصلاح طلبان. این مساله یا بر می‌گردد به اینکه یا آنها مقالاتشان را به این سایت نمی‌دهند یا اینکه پیچ بلندگوی صدای مخالفان اصلاح‌طلبان بلندتر است. البته سایت به سمت گرایشات افراطی و جریاناتی که شعارهای رادیکال بی‌پشتوانه می‌دهند نرفته اما با این حال شاید با روند اصلاح‌طلبان و تا حدی جنبش سبز آن قدر همسویی نداشته که با منتقدینش داشته است.
در حوزه زنان هم فکر میکنم سایت خیلی فعال نبوده و بحث زنان را به حد کافی دنبال نکرده است. البته نکته مثبت این است که به تازگی این روند در حال اصلاح شدن است. در حوزه‌های تحلیلی هم شاید به حوزه‌های فرهنگی خیلی علاقه وجود ندارد یعنی سایت “روز” به نوعی حالت روزنامه دارد. در روزنامه حرف تئوریک -استراتژیک کمتر زده می‌شود و همچنین حرفهای فرهنگی مبنایی، شاید بتوانم از این دو بحث به عنوان نقیصه یاد کنم. اگرهم توجه به این مسائل را در حوزه وظایف “روز” تعریف نشده، این یک نقیصه است؛ چرا که خواننده و مشتری سایت، این نیازش را باید در جای دیگری تامین کند.
نقطه ضعف دیگری که نه تنها در “روز” بلکه در خیلی از وبسایت‌ها و شبکه‌های خبری تصویری هم دیده می‌شود، نشات گرفته از مهاجرت انبوه روزنامه‌نگاران ایرانی به خارج از کشور در پنج سال اخیر است. این روزنامه‌نگاران -خودم هم از جمله آنان هستم- در همه رسانه‌ها حتی رسانه‌های تصویری مثل بی‌بی‌سی و وی‌او‌ای، یک تاثیر مثبت گذاشتند و یک تاثیر منفی. نقطه مثبت این بود که اپوزیسیونی که مدت زیادی در خارج از کشور بود و فاصله‌اش با شرایط ایران زیاد شده بود و جزئیات و جناح‌بندی‌ها را نمی‌دید، به روز شد. اما نقط ضعف این موضوع هم این است که زیاد از حد رسانه‌ها را “روز”نامه‌ای کرده‌اند. روز را در گیومه می‌گذارم به معنای هرروزه. یعنی در سال که 52 هفته است 52 پرونده باز می‌شود. یک موضوع به ناگهان داغ می‌شود و همه روی آن حرف می‌زنند، مقاله می‌نویسند وهنوز این موضوع به جایی نرسیده و در حد تفسیر خبر باقی مانده، سراغ موضوع بعدی می‌روند. در نتیجه هیچ‌وقت بحث استراتژیک و کلان مطرح نمی‌شود، این یک ضعف عمومی است که شامل روزآنلاین هم می‌شود. همین مساله را می‌شود در خصوص مسائل تئوریک و فرهنگی هم دید. منظورم از تئوریک و فرهنگی صرفا مباحث نظری انتزاعی نیست، البته آنها هم شان و مرتبه خودشان را دارند اما مقصودم مباحث نظری معطوف به سیاست و استراتژی است که این هم شاید کمتر دیده می‌شود. مطالب روزآنلاین خیلی به روز است این به روز بودن هم نقطه مثبت است و هم روز به روز بودنش شاید نقطه ضعف هم باشد. یعنی به نوعی به مباحث کلان و استراتژیک زیاد پرداخته نمی‌شود و این می‌تواند یک مقدار به مدیریت همه رسانه‌ها و سایت‌های مختلف برگردد. عمدتا در شرح وظایف و برنامه‌های پرسنل، عمدتا دنبال کردن مسائل کوتاه مدت و حداکثر میان‌مدت جامعه و مردم ایران در الویت است و به مسائل کلان و استراتژیک و سئوالات بنیادی کمتر پرداخته می‌شود. برای مثال در بحث رابطه ایران و آمریکا خوب است یک پرونده‌ای باشد یا یک نگاه تاریخی به این مساله، یا فرض کنید خط مشی‌های مختلفی که چهره‌های مختلف منتقدین و ناراضیان و اپوزیسیون درایران دارند. مقایسه اینها، دست‌آوردهایشان و تحرکاتشان بررسی نمی‌شود و یا فرضا مساله اقوام و گروه‌های قومی و مذهبی در ایران و ریشه‌یابی مشکلات و معضلاتشان، خط مشی نیروهای قوم‌گرا و همچنین نیروهای مرکزنشین و نحوه برخوردشان و اینکه اینها که چه فرصت‌ها وچه تهدید‌هایی برای آینده ایران هستند و مسایلی از این دست.
بنابراین می‌شود گفت به روز بودن “روز” نقطه مثبت و روز به روز بودنش، نقطه ضعفش است. تفسیرخبر در “روز” زیاد است و این یک نکته مثبت است. چرا که مخاطب وقتی وارد “روز” می‌شود می‌تواند در مورد اکثر وقایع کشور یک تفسیری ببیند اما این تفسیرها یک سری تفسیرهای کوتاه مدت هستند، تفسیرهای کلان و استراتژیک نیستند. مثل رانندگی که هم حرکت نورپایین وهم نوربالا دارد، شما نور بالا می‌زنید و بعد نورپایین می‌زنید. نورپایین “روز” خیلی قوی است ولی شاید نوربالایش جای انتقاد داشته باشد.
روزنامه‌نگار و فعال ملی-مذهبی
مهرانگیز کار: فرصتی برای حرف زدن بیشتر درباره حقوق زنان
به نظر من روزآنلاین به طور کلی از ابتدا چارچوب‌های مشخص و مرزبندی شده‌ای مشخص نکرد تا برای مثال در یک چارچوب حقوق بشر قرار بگیرد، در یک چارچوب دیگر حقوق زن؛ یا در یک چارچوب دیگر دموکراسی یا انتخابات آزاد. “روز” به مانند یک نشریه عمومی کار می‌کند، البته با تفکیک بخش ادبی و هنری از دیگر مطالبش.
روزآنلاین در هر موردی که خبری در خصوص حقوق زنان مطرح شده، خوب عمل کرده است. گزارش و احیانا مقاله داشته و خبر را هم پوشش داده است. اما نمی‌توانیم چنین ادعایی کنیم و بگوییم روزآنلاین به صورت خیلی خاص به حقوق زن توجه نشان داده، بلکه بیشتر در همان حد یک نشریه عمومی که در خارج از کشور منتشر می‌شود و محدودیت‌های سانسور را کمتر تحمل می‌کند، مثل دیگر مسائل ایران به حقوق زنان هم پرداخته است. البته من تصور نمی‌کنم که این یک نقص و کمبود باشد برای اینکه اساسا این نشریه اینترنتی قرار نبوده که در حوزه حقوق زن فعالیت شاخصی داشته باشد بلکه قرار بوده که در همه حوزه‌ها خبر رسانی و تولید گزارش و مقاله کند.
پیشنهادم این است که روز اگر این فرصت را پیدا کند، در شرایط کنونی که چند زن وارد سطوح بالای مدیریتی کشور شده‌اند با درون ایران تماس بیشتری داشته باشد. با این خانم‌ها یا با زنان زیر مجموعه اداره‌ها و مراکزی که خانم‌ها این مراکز را تصدی‌گری می‌کنند، گفت‌وگو کند. درواقع اساسا با زنان داخل ایران مصاحبه کند؛ هرچند این زنان نخواهند اسمشان را اعلام کنند. می‌شود پیرامون این پرسش که آیا تحولی در وضعیتشان در همین مدت کوتاه پیش آمده یا نه صحبت کرد. این قبیل مصاحبه‌ها و گزارش‌ها در صورتی که روشنگر باشد می‌تواند برای خارج از کشور خیلی مفید و موثر باشد. البته همه ما خبر داریم که تا چه اندازه مقامات و مدیران داخل کشور پرهیز می‌کنند از اینکه با رسانه‌های منتشره در خارج از کشور حرف بزنند. به هر حال می شود گفت این هم یک خواسته و هم شاید یک آرزو است. در هرحال شاید با توجه به اتفاقاتی که از انتخابات تا حالا افتاده به ویژه در حوزه زنان -در حوزه مدیریتی و نه در حوزه‌های دیگر- این امکان و فرصت بیشتر به وجود بیاید. من فکر میکنم خیلی خوب است که فرصتی پیدا شود برای حرف زدن بیشتر درباره قانون‌گذاری‌های جدید و قوانین مربوط به حقوق زنان. مثلا من دیدم که آقای فاضل لنکرانی که به هر حال از روحانیون خیلی محافظ کار است اخیرا یک نظراتی داده که نسبت به نظرات گذشته ایشان متفاوت است و تغییرات مثبتی در آن دیده می‌شود. مثلا اگر “روز” بتواند نظرات گذشته این آیت‌الله را با نظرات کنونی وی که اعلام می‌شود به یک مطالعه یا مقایسه تطبیقی بکشاند، ممکن است دیگر روحانیون هم تصمیم بگیرند نظرات امروزی خودشان را اعلام کنند که با نظرات گذشته‌شان خیلی تفاوت دارد. اینها کارهایی است که گمان میکنم بحث حقوق زن در حوزه‌های فقهی و در حوزه‌های غیر دینی را با تاکید بر متون جهانی حقوق بشر گسترده‌تر و غنی‌تر می‌کند.
حقوقدان و فعال حقوق زنان
محسن کدیور: به امید انتشار روزآنلاین در داخل ایران
روزآنلاین به همین زودی ۲۰۰۰ روزه شد. مبارک است! انگار همین دیروز بود درباره‌ی هزارمین روزش مصاحبه می کردم و پریروز بود درباره سالگرد تاسیسش یادداشت می نوشتم. روزآنلاین مشی نسبتا ثابتی داشته و توانسته نزدیک شش سال به طورروزانه، خلاء ناشی از جو سانسور و پر از محدودیت روزنامه های داخلی را در فضای مجازی برای جمعی از ایرانیان داخل و خارج جبران کند. روزآنلاین، رسانه‌ای حرفهای و یکی از پنج رسانه پرمخاطب فارسی زبان فضای مجازی است. برای گردانندگان، نویسندگان و روزنامه نگاران روزآنلاین آرزوی موفقیت دارم. امیدوارم قبل از ۳۰۰۰ روزه شدن روزآنلاین شرایطی در ایران فراهم شود که بتوانیم ادامه کار این رسانه ها را در داخل کشور به صورت کاغذی دنبال کنیم.
نویسنده و پژوهشگر دینی
سعید لیلاز: سعی در مسیر تعادل
در ابتدا باید بگویم با توجه به اینکه مدتی است به فیلترشکن دسترسی ندارم، مطالب روزآنلاین را به صورت کامل ندیده‌ام. ولی تا آن زمانی که می‌دیدم و امکان داشت، از مطالب سایت استفاده کردهام. مطالب روزآنلاین هم تنوع خیلی خوبی دارد و هم این اواخر به نظر می‌رسد که یک مقدار اعتدال بیشتری نسبت به بقیه رعایت کرده و میانه‌روی بیشتری داشته است. در زمینه مقالات هم، مقالات خوبی گردآوری شده است. با وجود اینکه مسئولین روزآنلاین خارج از کشور هستند به نظر می‌رسد به مقدار مناسبی با مسائل ایران درگیر هستند.
در چهار سال گذشته، دوره‌ای بر کشور ما گذشت که همه مقداری دچار افراط و تفریط شدند ممکن است که این رسانه هم از این ویژگی مستثنا نبوده باشد اما به نظر می‌رسد روزآنلاین سعی کرده تا حد امکان مسیر تعادل را حفظ کند. به هر حال باید بگویم که هروقت به این سایت دسترسی داشته‌ام از مطالبش استفاده کردهام.
روزنامه‌نگار
امیر محبیان: پرهیز از همسویی با برخی رسانه‌ها
مطالعه روزآنلاین به عنوان یک نشریه دیجیتالی که در خارج از کشور منتشر می‌شود می‌تواند بیانگر برخی از گرایشات و دید‌گاه‌هایی باشد که توسط گروه‌هایی از ایرانیان در خارج از کشور بیان می‌شود. من در مورد محتوای این دیدگاه‌ها نظری نمی‌دهم، به هر صورت هر کس دیدگاه خودش را دارد و اگر من نقدی به صورت خاص در مورد اینها داشته باشم در زمان مناسب خودش این کار را انجام خواهم داد. اما آن چیزی که از موضع روزنامه‌نگاری می‌توانم به روزآنلاین توصیه کنم این است که قبل از اینکه هر مطلبی نوشته شود فارغ از اینکه ما دارای چه گرایشی هستیم، باید این را در نظر بگیریم که ما روزنامه‌نگاران ایرانی هستیم و بسیاری از کسانی که می توانند مخاطب روزآنلاین قرار بگیرند و از منظر این سایت جامعه هدف شمرده می‌شوند، در داخل ایران زندگی می‌کنند. پس طبیعتا عرف، قوانین و اعتقادات و باورهای مردم اهمیت بسیار زیادی دارد. مبادا دیده شود روزآنلاین به گونه‌ای موضع‌گیری می‌کند که فرق زیادی بین موضعی که می‌گیرد با بعضی از مقالاتی که در اسراییل منتشر می‌شود یا رسانه‌های برخی از کشورهایی که الان موضع سختی علیه ایران دارند، هم‌سو باشد؛ این پذیرفتنی نیست.
در هر صورت روزآنلاین را کسانی اداره می‌کنند که عمدتا روزنامه‌نگاران اصلاح‌طلب داخل کشور بودند و الان در خارج از کشور می‌خواهند مسیرشان را ادامه بدهند. اما نباید اینگونه تلقی بشود که میزان انتقادات یا حتی دشمنی آنها با بعضی از گرایش‌ها و یا تاثیری که خروج از ایران بر آنها گذاشته و آن چیزی که احساس می‌کنند بی‌عدالتی است، در مواضع آنها مشهود باشد. یا اینگونه احساس بشود که آنها خارج از انصاف یا موازین عقلانی به بیان احساسات خودشان می‌پردازند واز موارد استدلالی و انتقادهای منطقی خبری نیست و نفرت را در بین کلماتشان بشود دید.
متاسفانه گاهی دیده می‌شود که بعضی از مقالات یا موضع‌گیری‌ها، خارج از چهارچوب‌های عدل، عقل و اعتدال است و در واقع نوعی اعلام خصومت است که درلابه لای کلمات به ظاهر منطقی مطرح شده است. به هر حال خیلی از کسانی که در روزآنلاین هستند من را می‌شناسند و من هم آنها را می‌شناسم. آن چیزی که انتظار می‌رود این است که روزآنلاین مثل یک رسانه آزادعمل و دیدگاه‌ها و نظرات خودش را مطرح کند اما احساس خشم و کین را به مخاطب خودش انتقال ندهد یا اینکه احساس نشود که به دلیل آنکه نویسندگانش الان در جایگاهی که گمان می‌کردند باید باشند، نیستند، مواضع را دگرگون کرده و به عنوان یک دشمن می‌نویسند. چنین چیزی پذیرفته نخواهد بود.
و اما یک نکته دیگر در مورد مصاحبه‌ها. برای مثال در صحبت‌هایی که با خود من صورت گرفته، من شاهد تحریفی نبوده‌ام. اما ما هم روزنامه‌نگاریم و با این مسائل آشنا. گاهی با جابه‌جایی کلمات یا تیترسازی‌ها یا لیدهایی که نوشته می‌شود یک چهره می‌تواند منفور و یا محبوب شود. بعضی از افراد که شاید دید منفی‌تری نسبت به آنها در روزآنلاین وجود دارد، وقتی با آنها صحبت می‌شود به نوعی در لیدها و تیترها اینگونه القا می‌شود که از او گافی به دست آمده است و عملا باعث می‌شود در داخل کشور به آن فرد فشاری وارد بشود.
مورد دیگری که به نظرم می‌رسد در خصوص کاریکاتورها، طنزها و موارد دیگری از این دست است. طبیعت طنز نیش‌دار است، این اشکالی ندارد اما در عین حال نباید حریم‌ها و مرزهای اعتقادی یا باوری مردم را مخدوش بکند. اینها را هم باید در نظر گرفت.
روزنامه‌نگار
محمد ملکی: رسانه‌ای که دغدغه مردم داشته باشد نه نظام
مایل هستم آنچه در مورد روزآنلاین می‌گویم و شما منعکس می‌کنید همراه باشد با توضیحاتی کلی در مورد رسانه‌ها. نخست اینکه از شما خواهش میکنم به عنوان یک رسانه بی‌طرف و متعهد به اخلاق، آنچه می‌گویم را همانطور منعکس کنید. چون اگر قرار باشد شما هم گفتار ما را سانسور کنید، با رادیو تلویزیون و رسانه‌هایی که در داخل فعالیت می‌کنند تفاوتی نخواهید داشت. این استدعای اول است که امیدوارم مورد موافقت شما هم قرار بگیرد.
بی‌مناسبت نیست که دوهزارمین شماره و هشت سال فعالیت و کوشش شما را در روزآنلاین تبریک بگویم و آرزو کنم در کار و تعهدتان به اخلاق موفق باشید.
اما اگر بخواهم در مورد شما و دیگر رسانه‌ها قضاوت بکنم باید بگویم آن رسانه‌ای در کار خویش موفق است و می‌تواند از پشتیبانی مردم استفاده کرده، بحث پردازی کند و بهره مند شود که در مسیر خواست‌های مردم گام بردارد. شما هم مراجعه کنید به شماره‌های گذشته خودتان و ببینید آیا منعکس کننده خواست‌های مردم بوده‌اید یا نه؟ در آن‌صورت می‌توانید خودتان به خودتان تبریک بگویید و مردم هم به شما تبریک خواهند گفت.
اما مردم چه چیزی می‌خواهند و خواسته‌هایشان چیست؟ خواست‌های مردم ما از اول انقلاب تا کنون روشن است: آزادی و عدالت. اینکه مردم بتوانند حرفشان را بزنند و نظراتشان را ابراز کنند. این که من به خاطر نوشتن یک مقاله یا طرح یک انتقاد، سال‌های عمرم را در زندان سپری نکنم و هر روز مورد تهدید واقع نشوم. اگر یک رسانه‌ای این خواست را عملی کرد، مسلم است که مورد حمایت مردم قرار خواهد گرفت و مردم به آن علاقه خواهند داشت.
بنابراین من قضاوتم کلی است. می‌پردازم به آنچه که امروز در مملکت ما و در رسانه‌های خارجی، سایت‌ها و دیگر رسانه‌ها مطرح است. الان در مملکت ما، همه نگاهشان به این است که نتیجه مذاکراتی که بین ایران و گروه ۵+۱ وجود دارد به کجا می‌رسد. ما نمی‌دانیم به کجا ختم خواهد شد، آیا واقعا مساله حل می‌شود یا نه؟ اما یک چیزی برای من به عنوان یک ایرانی، به عنوان کسی که دلم به حال این مردم می‌سوزد این است که چه زمانی که آقای خاتمی یا آقای روحانی تشریف بردند در سازمان ملل مذاکره کردند، با سران کشورها صحبت کردند و جلسات متعدد برگزار کردند، یک بار بحث از حقوق بشر در ایران نشد. فقط بحث از مسائل اتمی شد و این که می‌خواهند این مساله را با نظرات خاصی که دارند، حل کنند. معلوم است که آمریکا نمی‌خواهد ایران بمب اتم بسازد. این حق هم هست که ایران نباید بمب اتم بسازد. من فکر نمی‌کنم جز درصد کمی از مردم ایران معتقد به این کار باشند. اما ما در مملکتمان به جز مساله انرژی اتمی، مسائل دیگر هم داریم. ما مشکل آزادی، امنیت و زندانیان سیاسی داریم. مگر شعاری که این مردم موقع انتخابات به آقای روحانی دادند چه بود؟ مگر جوانان و دانشجویان فریاد نمی‌زدند زندانی سیاسی آزاد باید گردد؟ الان صد روز (از آغاز به کار این دولت) گذشته. هی قول و وعده دادند. نه تنها جز چند نفر آزاد نشدند، بلکه مرتب دارند دستگیر می‌کند. یا در مورد اعدام‌ها که الان دارد صورت می‌گیرد. طبق آماری که وجود دارد در این صد روز، ۳۰۰ نفر اعدام شده‌اند.
به طور خلاصه از نظر من، بحث اصلی این مذاکرات این نیست که مساله اتمی چه می‌شود، مساله این است که حقوق بشر در ایران چه می‌شود؟ مردم تا کی باید تحت فشار باشند؟ تا کی باید مردم شاهد فساد، فحشا، دزدی، دغلی و خدعه باشند؟
اگر رسانه‌ای مانند روزآنلاین بیاید این درد دل‌ها و خواست‌های مردم را منعکس کند، مسلم است که مردم این رسانه را دوست خواهند داشت و از آن استقبال خواهند کرد. اما اگر دنبال مسائل دیگری باشد و ساده‌تر بگویم اگر نقش و هدفش این باشد که فقط نظام را حفظ کند و مهم نباشد که در زندان‌ها هر چه می‌خواهند بر سر مردم بیاورند و هر طور دلشان خواست با آنها رفتار کنند، به نظر من چنین رسانه‌ای نمی‌تواند مورد قبول مردم باشد. من هم از این مردم هستم.
فعال ملی-مذهبی
سراج میردامادی: سمبل حمیت و دغدغه روزنامه‌نگار ایرانی
روزآنلاین سمبل حمیت و دغدغه روزنامه‌نگار ایرانی است که فضای آزاد مناسب نوشتن و آگاهی رسانی از ایشان سلب و مجبور به مهاجرت شد اما در مهاجرت وظیفه نوشتن و اطلاع رسانی را فراموش نکرد. روزآنلاین البته فراز و فرودهایی داشت و دارد اما به دلیل همان دغدغه ماندگار روزنامه‌نگار ایرانی در غربت دوام آورد و فریاد حق‌خواهی را واگویه کرد و نشان داد تلاش برای اطلاع‌رسانی شفاف و مسئولانه می تواند دوام و بقا داشته باشد. برای موفقیت و دوام و بقا و ارتقای سطح کمی و کیفی این سایت خبری تحلیلی دعا می‌کنیم.
روزنامه‌نگار
محمد نوری‌زاد:یک سایت حرفهای و متوازن
از نگاه من روزآنلاین یک سایت بسیار حرفهای و جذاب با ظاهری آراسته است. این سایت به لحاظ گرافیک، آرایش صفحه و استفاده از تصاویر از زیبایی‌ها و جذابیت‌هایی برخوردار است که در عرصه رسانه مجازی، آن را به عنوان یک صاحب سبک ابراز کرده است.
در کنار این جذابیت ظاهری، تنوع موضوعات و آرایش مطالبی که در روز به کار می‌روند یک جامعیت ارزشمند را شامل می‌شود. در مجموع نوشته‌هایی را که در این سایت دیده‌ام، متوازن بوده‌اند. اندیشمندان، صاحب سخنان و صاحب قلم‌هایی در این سایت مطلب داشته و مطلب دارند که ادب نوشتاری را رعایت کرده و از ورود به عرصه‌های ژورنالیستی صرف، که هیاهوی سطحی ایجاد می‌کنند، پرهیز می‌کنند.
روزآنلاین سعی کرده است به بن مایه‌های سیاسی اجتماعی و اقتصادی جامعه ایران بپردازند. من از این جهات یک ترکیب متوازن را در سایت می‌بینم که در سایت‌های مشابهی که به موضوعات مشابه می‌پردازند، وجود ندارند.
روزآنلاین در مقایسه با دیگر سایت‌ها هم به لحاظ ظاهری و هم به لحاظ محتوایی جذابیت بیشتری دارد و این نشان می‌دهد که پشت این مجموعه، افراد آشنا به حرفه خودشان حضور دارند. سعی شده است که توازن موضوعات از طنز گرفته تا کاریکاتور در این سایت رعایت شود تا فردی که به این سایت سر می‌زند مجموعه‌ای از جذابیت‌ها را در کنار هم داشته باشد؛ بخصوص آن بخش فرهنگی که به مقولات هنر و کتاب می‌پردازد جایگاه ویژه‌ای در سایت دارد و در نوع خودش ارزشمند است.
جدا از اینکه بخواهم از نگاه حکومتی به این سایت نگاه کنم که همواره گفته می‌شود که وابسته به سازمان سیا است، از انگلستان پول می گیرد و از اسرائیل خط می گیرد، باید گفت در مجموع روزآنلاین یک سایت حرفهای و متوازن است. حرفهای بودن و متوازن بودن، خصیصه‌هایی هستند که در این سایت قابل مشاهده است.
فیلمساز و فعال سیاسی و مدنی
عثمان مزین: روز رسانه ای به روز؛ از مرکز تا حاشیه
در اهمیت رسانه و نقش آن در افزایش آگاهی و قدرت تحلیل مردم بسیار گفته و نوشته شده که موضوع این مقال نیست ولی تفاوت نقش و کارکرد رسانه کاغذی و نوشتاری با رسانه اینترنتی و مجازی موضوعیست که می تواند مبنای تحلیل در مورد (روزانلاین) قرار گیرد. این رسانه در فضای محدودیت و سانسور حاکم بر رسانه‌های داخل، پا به این عرصه گذاشت که صرفنظر از تغییر محسوس در شیوه انتشار اخبار همواره به روز و نو بودن و انتشار مداوم را بدون وقفه ادامه داده و دارای ویژگی‌هایی به شرح زیر است.
۱. استفاده از گزارشات و موضوعات تولیدی توسط کادر و نیروی انسانی رسانه، بجای گرداوری مطالب از سایت های دیگر.
۲. .شناسنامه دار بودن گزارشات منتشره.
۳. انتشار هر روزه چندین مقاله و یادداشت تحلیلی روز از نویسندگان مختلف که جذب این همه نوشته و مطلب و ارتباط با صاحبان قلم مستلزم وجود ارتباط قوی و اعتماد محکم بین رسانه و صاحبان قلم است.
۴. .متمرکز نبودن روی مرکز سیاست گذاری و پرداختن به رویدادهای مربوط به مناطق حاشیه‌ای و مرزی.
۵. برخورداری از چندین ستون ثابت مانند طنز و کاریکاتور و گزارش.
۶. خودداری از انتشار مطالب بدون هویت و فاقد استناد.
مورد اعتماد مردم بودن پشتوانه‌ای گرانبها برای مطبوعات و رسانه‌هاست که همواره باید در صدد حفظ و افزایش آن بود.
