بیش از یک ماه از موعد قانونی ارسال لایحه بودجه سال 91 به مجلس اسلامی میگذرد اما هنوز دولت مجلس را در انتظار وصول لایحه بودجه نگهداشته است؛ بودجهای که به گفته محمدرضا باهنر برای سومین بار در طول سال‌های ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، تصویب نهاییاش “قطعا به سال بعد موکول خواهد شد.”
محمود احمدی‌نژاد تاکنون شش لایحه بودجه را یکی از یکی دیرتر و با تاخیر بیشتر به مجلس داده است. بودجه سال‌های 85، 86 و87 به ترتیب با 40، 45 و 32 روز تاخیر به مجلس هفتم ارایه شد چنانکه بودجه سال‌های 88، 89 و 90 با 53، 49 و 75 روز تاخیر به دست مجلس هشتم رسید؛ تاخیری که در دو سال اخیر آنقدر زیاد شده که دیگر مجلس فرصت تصویب لایحه بودجه را در موعد مقرر پیش از فرارسیدن سال جدید از دست میدهد و باید بودجه هر سال را در هفتههای ابتدایی همان سال تصویب کند.
شهاب الدین صدر نایب رییس مجلس هشتم که از سوی هیات رییسه، مسئول رسیدگی به ارائه لایحه بودجه در موعد مقرر شده، در این زمینه گفته است که “تا کنون دو نامه به فاصله یک ماه برای احمدی‌نژاد فرستاده‌ایم و یادآوری کرده‌ایم که این لایحه را در موعد مقرر به مجلس بفرستند” و حتی “در دیداری که با محمود احمدی نژاد داشتم، وی به بنده قول داد که لایحه بودجه را تا 15 آذر به مجلس بیاورند.”
دولت همکاری نمی‌کند
در هفته اول آذرماه سال جاری محمدرضا میرتاج‌الدینی، معاون پارلمانی رییس‌جمهور گفته بود که دولت در تلاش است تا لایحه بودجه سال 91 را “در وقت مقتضی در آذر یا اوایل دی‌ماه” به مجلس ارائه کند.
اما دیروزمحمدرضا باهنر نائب رئیس اول مجلس شورای اسلامی با تاکید بر عدم همکاری دولت با مجلس برای تصویب لایحه بودجه 91 در موعد مقرر گفت: “اینکه 2 سال پشت سر هم لایحه بودجه با تأخیر ارائه و بودجه چند دوازدهم تصویب شود، در این دو سال اخیر بوده است. دولت در تصویب بودجه چند دوازدهم بسیار متضرر می‌شود و مسئولین دستگاه‌های مختلف نمی‌توانند برنامه‌های سالیانه خودشان را تنظیم کنند و به اصطلاح امور روزمره می‌شود، یعنی در دو ماه اول سال، زندگی را پیش می‌برند تا بعداً تکلیف روشن شود.”
مجلس شورای اسلامی در پی تاخیر ارائه لایحه بودجه از سوی محمود احمدی نژاد، سال گذشته بررسی لایحه بودجه سالیانه را در حالی آغاز کرد که از شروع سال نوی خورشیدی حدود دو ماه گذشته بود.
حسین سبحانی نیا از اعضای هیات رئیسه مجلس هم گفته است که تصمیم‌گیری در مورد نحوه رسیدگی به لایحه بودجه تا زمانی که این لایحه ارایه نشود، مقدور نیست ولی نسبت به این موضوع اطمینان وجود دارد که قبل از انتخابات نمی‌توان به طور کامل لایحه بودجه را مورد رسیدگی قرار داد.
پیامدهای منفی تاخیر
دیر کرد دولت در ارائه لایحه بودجه در سال جاری این پیامد را در پی دارد که بررسی بودجه سال 91 با انتخابات مجلس نهم و تبلیغات کاندیداها تلاقی پیدا می کند و بررسی آن را مانند بودجه سال 90 تا فروردین و اردیبهشت سال 91 به تاخیر بیندازد. در همین حال، جعفر قادری عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس گفته: “با این روندی که دولت پیش می رود، احتمال دارد لایحه بودجه 91 در مجلس نهم بررسی شود.”
با توجه به تاخیر پی در پی احمدی نژاد در ارائه لایحه بودجه، مجلس شورای اسلامی دولت را موظف کرده تا نیمه آذر ماه هر سال آن را ارائه کند اما برخلاف این مصوبه، دولت باز هم در ارائه آن تاخیر کرده است.
سال گذشته، مقامات دولتی گفته بودند علت تاخیر در ارائه لایحه بودجه، تاخیر مجلس در تصویب قانون برنامه توسعه بوده است زیرا، به گفته آنان، لایحه بودجه می بایست براساس این قانون تدوین شود.
در مقابل، برخی از منتقدان محمود احمدی نژاد تاخیر مکرر دولت در ارائه لایحه بودجه را اقدامی عمدی دانسته و گفته اند که هدف از آن، محدود کردن فرصت نمایندگان مجلس برای بررسی و مذاکره در باره این لایحه و در نتیجه، جلوگیری از اعمال نظر نمایندگان در این متن بوده است.
طبق ماده 216 آیین نامه داخلی مجلس، فرآیند بررسی بودجه در مجلس شامل 10 روز فرصت اخذ پیشنهاد نمایندگان، 15 روز فرصت تهیه گزارش کمیسیون های تخصصی، 15 روز فرصت کمیسیون تلفیق برای نهایی سازی پیشنهادات و نهایتا 10 روز برای تصویب در صحن علنی است. بدین ترتیب نخستین پیامد منفی تاخیر دولت در این زمینه میتواند کاهش فرصت کمیسیون ها برای بررسی کارشناسی و رفع نواقص احتمالی باشد.
از سوی دیگر اما بسیاری از نمایندگان مجلس و کارشناسان مدیریت و برنامه ریزی معتقدند این مساله میتواند باعث عدم اطلاع سازمانها و ارگان های غیردولتی حاکمیت مانند قوه قضائیه، مجمع تشخیص مصلحت، صدا و سیما، ارتش و سپاه و حتی سازمانهای زیر مجموعه دولت شود. چرا که تا پایان بررسیها از میزان بودجه خود در سال آتی بی خبرند. همین مساله قدرت برنامه ریزی و تصمیم گیری برای سال آینده را در بسیاری از حوزه ها از آنان سلب می کند.
بر اساس گزارش ها تاخیر 45 روزه بودجه نود که به تصویب بودجه دو دوازدهم برای دوماه اول سال 90 منجر شد بسیاری از فعالیتهای ضروری سازمانها را مختل کرد، زیرا مدیران نمیدانستند بودجه در اختیارشان چه میزان کسری از بودجه سالانه است و یا اینکه می توانند به تداوم این مبلغ در ماههای آینده تکیه کنند یا خیر.
دولت هر کاری بخواهد میکند
محمد دهقان، عضوهیات رئیسه مجلس درباره دلیل تاخیر دولت در ارائه لایحه بودجه گفته است: “دولت با ارائه لوایح بودجه کلی تنها در صدد اخذ مجوز از مجلس است” و “دولت اخیرا عادت کرده به جای لایحه بودجه، اجازه نامه‌ای کلی در قالب لایحه بودجه به مجلس ارائه کند تا اجازه داشته باشد هر کاری که می‌خواهد انجام دهد که البته مجلس به وظایف خود در این خصوص عمل خواهد کرد.”
یکی از چالش برانگیزترین اقدامات محموداحمدی نژاد بعد از روی کار آمدن، انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی بود؛ سازمانی که در سال 86 به معاونت نهاد ریاست‌جمهوری تقلیل پیدا کرد. احمدی نژاد مدعی بود که سازمان مدیریت و برنامه ریزی یک نهاد “آمریکایی” است که حذف آن میتواند تبعات مثبت فراوانی به دنبال داشته باشد. اما اکنون با گذشت 4 سال از این انحلال، آثار سو این تصمیم دولت نهم در بودجه نویسی کشور که یکی از وظایف سازمان مدیریت و برنامه ریزی بود کاملا مشهود است.
ماه گذشته عباسعلی نورا، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس ضمن اشاره به تاخیر دولت در ارسال لایحه بودجه و ارتباط آن با انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی گفته بود: “دولت مفاد برنامه توسعه را هنوز استخراج نکرده است؛ یعنی حتی موافقتنامه‌ها و آیین‌نامه‌هایی که باید نوشته می‌شد، نوشته نشده است و از این رو، تنظیم سند بودجه بسیار دشوار خواهد بود.”
