نجمه بزرگمهر
در یکی از دانشگاه های ایران، چند هنرمند بیست ساله، استعداد خود را برای بیان عقاید سیاسی شان بروز داده اند. تصاویر کوچکی از معترضان کشته شده در تظاهرات علیه حکومت و فرماندهانی که متهم به صدور فرمان شلیک هستند، روی زمین چیده شده است.
یک بالن وسط اتاق به صورت واژگون قرار دارد. برگه های رای از بالن روی زمین ریخته است و هر کس که از آنجا عبور می کند، پایش را روی آرا می گذارد و این نشان دهنده اعتراض هنرمندانه به اعلام پیروزی احمدی نژاد در انتخابات سال گذشته است.
هنرمندان ایرانی به شکل گسترده ای از میرحسین موسوی که خود نقاش است، در جریان انتخابات حمایت کردند. بسیاری از آنان به اعتراضات بعد از انتخابات پیوستند و این آثار نشانه تداوم مخالفت آنهاست.
هنرمندی که این بالن را طراحی کرده است در این مورد می گوید:« من از بالن استفاده کردم چون سمبل آزادی و رهایی است و آن را واژگون کردم چون این روزها همه چیز وارونه است. وقتی آدم ماه ها در خیابان ها اعتراض می کند، این روی کارش اثر می گذارد».
یک دانشجوی دیگر چهار بشقاب خاک را در کنار هدفون هایی که سرود صبحگاهی از آن پخش می شود، گذاشته است. منظورش این است که ایرانیان زنده بگور شده اند. در روی قفسه های سوپرمارکت، سوسیس ها در کیسه های پلاستیکی مثل جنازه انسان چیده شده اند.
یکی از استادان می گوید:« در این یک سالی که گذشت و فضای سیاسی به شدت تند شد، هنر بیش از گذشته سیاست زده شد حسی از خشم و پریشانی و افسردگی در این آثار کاملا مشخص است.
آثار سیاسی را اکثرا هنرمندان جوان ارائه کرده بودند. بسیاری از آنها از ابزار جدید مثل کارهای دیجیتال، صدا و ویدئو استفاده کرده بودند.
اما هنرمندان قدیمی تر از بکار بردن مستقیم سیاست در آثارشان پرهیز کرده بودند، اگرچه اکثر آثار درباره آشوب های بعد از انتخابات بود.
اما صاحب گالری معتقد است که امید هم در این آثار مشخص است. او می گوید:« قبل از اغتشاش ها، آثارهنری با موضوعات سیاسی به پایان رسیده بود اما این راه بن بست دوباره باز شده است. در بعضی از آثار امید و نا امیدی و حتی ترس و اضطراب دیده می شوند.»
سانسور دولتی در مورد آثار تجسمی اعمال نمی شود. در دهه اول انقلاب هنرمندان خانه نشین شده بودند اما حکومت به تدریج راه را باز کرد و تقریبا به همه کار ها اجازه نمایش داد مگر آثاری که در آن برهنگی به نمایش گذاشته شده بود.
بعضی از هنرمندان که از تنبیه می ترسیدند آثارشان را در خارج از کشور با اسم مستعار به نمایش در آوردند. یکی از آثار معاصر ایرانی قرار است در رویال کالج لندن بعنوان “با استعدادترین هنرمند ایرانی” عرصه شود.
یک مجسمه ساز می گوید:« هنر، و بطور خاص هنر رسانه ای، بتدریج مثل موسیقی رپ و راک و هیپ هاپ، زیرزمینی می شود».
بعضی از اساتید دانشگاه تخمین می زنند که در حدود 20 تا 30 درصد آثار هنرمندان جوان در یک سال گذشته بصورت مخفیانه است. از همه گالری های تهران فقط دو گالری نمایشگاه با مضمون ناآرامی های اخیر برگزار کردند. تا به امروز با مشکل خاصی مواجه نشده اند.
در بعضی از نمایشگاه ها، روش های توجیه حکومت در کشتار ها را مسخره کرده بودند. در یکی از این آثار، گلوله ای به مغز کسی شلیک شده است اما عنوان عکس، مننژیت است؛ در اثری دیگر، چهره معصوم چند پسر جوان با عنوان “چموش” و “ دشمن” در کنار بطری های شیشه ای که گفته می شود با آنها به زندانیان تجاوز می کردند، به تصویر کشیده شده است.
هنرمندان زن هم آثاری در باب مردسالاری و سختگیری های مذهبی به نمایش گذاشتند. دانشجویان رشته هنر چادر های سیاه را روی دیوار آویزان کردند و در کنارش شعار هایی در مورد حقوق زنان نوشته بودند.
یکی از این آثار درمورد سیاست در ایران بود. یک صندلی با کوسن اما لق و بی ثبات که نیمی از آن پلاستیک و نیم دیگرش سنگی بود، در اتاق بود. یکی از دانشجویان می گوید:« سیاستمداران روی این صندلی می نشینند بی آنکه متوجه بشوند هر لحظه ممکن است سقوط کنند».
منبع: فایننشال تایمز 11 ژوئن