نشانه های مشکلات اقتصادی در ایران پس از ۱۸ ماه اعمال تحریم ازسوی کشورهای غربی کم کم نمایان شده است. برخی از مسؤولان ایرانی که باز هم با تحریم های جدیدی، ازجمله تحریم بانک مرکزی و صادرات نفتی، روبرو هستند، به صورت شفاف اعلام کرده اند که به سوی یک اقتصاد “دوران جنگی” پیش می روند؛ مسأله ای که همواره در اظهارات رسمی کم اهمیت جلوه داده می شد.
علی اکبر صالحی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، این هفته گفت: “ما نمی توانیم وانمود کنیم که تحریم ها هیچ تأثیری نداشته اند.” این درحالی است که یحیی آل اسحاق، رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن نیز بر لزوم مدیریت بر اقتصاد “به مانند زمان جنگ” تأکید ورزید.
حکومت تهران که ازسوی جامعه بین الملل مظنون به دستیابی به بمب اتمی است، متحمل تحریم های سازمان ملل علیه برنامه هسته ای و بالستیکی اش شده که از سال ۲۰۱۰ تاکنون نیز با تحریم های سخت کشورهای غربی بر روی صنایع نفتی و بخش مالی تشدید یافته است.
کنگره آمریکا این هفته به گسترش تحریم ها علیه بانک مرکزی و صادرات نفتی ایران [دومین تولیدکننده سازمان اپک] و همچنین خارج کردن ۸۰ درصد ارز خارجی رأی داد. اتحادیه اروپا نیز رویکردهای مشابهی را اتخاذ نمود.
اولین تأثیر تحریم ها پیچیده تر شدن واردات، و مبادلات بانکی به دلار و یورو بوده که به طور کامل توسط کشورهای غربی مسدود شده است.
یحیی آل اسحاق می گوید: “واردات ۲۵ درصد گران تر شده است.” صنایع ایران به تأمین کنندگان دیگری، به ویژه چینی، متوسل شده اند، ولی براساس اعداد و ارقام رسمی نقل شده در رسانه ها، واردات از بهار امسال ۲۰ درصد کاهش یافته است.
برعکس صادرات در سال ۲۰۱۱ به مرز ۱۴۰ میلیارد دلار رسیده که ۱۲۰ میلیارد دلار آن مربوط به صادرات نفت و محصولات نفتی می شود. یک کارشناس نفتی اروپایی در تهران می گوید: “برای دور زدن تحریم های آمریکا روی مبادلات بازرگانی به دلار، خریداران اصلی نفت خام ایران مانند چین، ژاپن و کره دیگر ارز پرداخت نمی کنند، بلکه برای شرکت های ایرانی اعتبار باز می کنند و همین مسأله موجب کاهش منابع بانک مرکزی شده است.“
جمهوری اسلامی اوایل سال جاری اعلام کرد که صدها میلیارد دلار ذخیره ارز و طلا دارد، ولی کاهش ورودی باعث شده تا بانک مرکزی فروش ارز به شرکت ها و افراد حقیقی را به شدت محدود کند.
بانک مرکزی همچنین پشتیبانی خود از ریال را که بسیار گران تمام می شد کاهش داده و به همین دلیل پول ایران از پاییز تاکنون ۲۰ درصد از ارزش خود را ازدست داده است.
محمود بهمنی، رییس کل بانک مرکزی، این هفته اعلام کرد که منابع ایران را باید به گونه ای مدیریت کرد که گویی در محاصره هستیم.
تأثیر تحریم ها در بخش های نفت و گاز که از این پس از سرمایه گذاری های غربی محروم اند نیز مشخص است. تولید نفت از سال ۲۰۰۸ به میزان ۱۰ درصد کاهش یافته و در ماه نوامبر به طور روزانه به ۳ ممیز ۵ میلیارد بشکه رسیده است؛ رقمی که با اهداف رسمی اعلام شده فاصله بسیار زیادی دارد.
طی هفته های گذشته، دولت تهران در نبود منابع اعلام کرد که بسیاری از پروژه های غیرضروری معلق خواهند شد. رستم قاسمی، وزیر نفت، در ماه نوامبر اعلام کرد: “سرمایه گذاری های [خارجی] به دلیل تلاش های خصمانه دیگر انجام نمی شود، یا بسیار به سختی انجام می شود.” او سرمایه گذاری سالانه لازم برای بخش نفت و گاز را ۵۰ میلیارد دلار برآورد کرد.
به همین دلیل تهران وام گیری های خود از بازار محلی را افزایش داده و در اقدامی بی سابقه به سرمایه گذاران بخش خصوصی فراخوان داده است: پروژه ای برای بهره برداری از یک میدان نفتی برای اولین بار در اوایل ماه دسامبر به یک بانک خصوصی ایرانی داده شد.
منبع: پاریزین، ۱۹ دسامبر
