به دنبال تصمیم دولت کانادا برای تعطیل کردن سفارت جمهوری اسلامی در این کشور و مهلت پنج روزه به دیپلمات های ایرانی برای خروج از آن کشور، هواداران حقوق اعلام داشته اند که عامل اصلی تصمیم تند و بی سابقه دولت کانادا نقص حقوق بشر در ایران و فشاری است که افکارعمومی کانادا به دولت آن کشور وارد آورده اند. جمهوری اسلامی که به نظر می رسد از تصمیم کانادا به شدت جا خورده است در رسانه های خود این اقدام دولت اوتاوا را “تحت تاثیر اسرائیل”، دنباله روی از انگستان” و “برای مقابله با موفقیت های اجلاس غیرمتعهدها” خوانده و بدون هیچ مدرکی ادعا کرده که کانادا سفارت خانه های خود در کشورهای بزرگ را هم به علت ضعف اقتصادی نیمه تعطیل کرده است.
آخرین واکنش دولت ایران به تصمیم کانادا که انعکاسی جهانی یافته است از قول سخنگوی وزارت خارجه نقل شده که گفته که “پاسخ مناسبی” به اقدام “دولت افراط گرای کانادا” که “تحت تاثیر اسراییل” است، داده خواهد شد.
کانادا پس از بریتانیا دومین کشوری است که در عرض یک سال گذشته و همزمان با بالاگرفتن کشمکش ایران به کشورهای غربی، سفارت خود در ایران را تعطیل می کند.
در همین حال علی لاریجانی، رییس مجلس، گفته است که در اعتراض به اقدام دولت کانادا از سفر به این کشور و حضور در کنفرانس بین المجالس خودداری خواهد کرد.
در تحولی دیگر، وزارت خارجه، با انتشار بیانیه‌ای دولت کانادا را مسوول حفاظت از کارکنان سفارت و اموال دیپلماتیک ایران خوانده و با متهم کردن این کشور به “افراطی‌گری” در برابر ایران اضافه کرده که کانادا در حفاظت از اموال و پرسنل ایران “سوء سابقه” دارد.
رامین مهمان پرست، سخنگوی وزارت خارجه، گفته است که دولت کانادا “به دنبال پیاده کردن سیاست‌هایی است که از طرف آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی دیکته می‌شود”.
در همین حال علاالدین بروجرودی، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز خواستار “واکنش قاطع و فوری” وزارت خارجه در مقابل اقدام دولت کانادا شده است. وی تصمیم به تعطیل شدن سفارت چمهوری اسلانی در کانادا را “پیروی کورکورانه” این کشور از انگلستان دانست و از “برگزاری موفقیت‌آمیز اجلاس سران غیرمتعهدها در تهران” به عنوان یکی دیگر از دلایل این اقدام نام برد و گفت: “ضروری است تا وزارت امور خارجه نیز بر اساس اصل منافع ملی در مقابل این عمل کانادا واکنش نشان دهد و اولین اقدام وزارت امورخارجه می‌تواند اخراج سریع کارکنان سفارت کانادا در تهران از کشور خودمان باشد”.
وزارت خارجه کانادا، روز جمعه با صدور بیانیه ای، ضمن اعلام تعطیلی سفارت این کشور در تهران، گفت که دیپلمات های ایرانی در کانادا “عناصر نامطلوب” هستند و تنها ئنج روز وقت دارند تا این کشور را ترک کنند. همچنین کلیه روابط دیپلماتیک میان ایران و کانادا نیز به حالت تعلیق درآمده است.
در بیانیه وزارت امورخارجه کانادا، جمهوری اسلامی متهم به “کمک نظامی به دولت بشار اسد”، “تهدید اسراییل” و ترویج “نسل کشی” شده است. وزارت امورخارجه کانادا همچنین در بیانیه خود آورده است: “موضع کانادا در قبال رژیم ایران شناخته شده است. کانادا دولت ایران را مهم‌ترین تهدید برای صلح جهانی و امنیت دنیا می‌داند”.
اصول گرایان اما واکنشهای مختلفی به این اقدام دولت کانادا نشان داده اند. بسیاری از آن ها معتقدند که این اقدام، به دلیل آن است که “رماندار کانادا از سوی ملکه انگلستان منصوب می شود و با هماهنگی وی تصمیمات را اخذ”می کند. برخی دیگر نیز “وفقیت جمهوری اسلامی در برگزاری اجلاس عدم تعهد در تهران” را دلیل این عمل می دانند.
حسین نقوی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، این اقدام را نتیجه “پس لرزه های اجلاس تهران” دانسته و گفته است: “ایران از تعطیلی سفارت کانادا در تهران نگران نیست و حتی از آن استقبال هم می‌کند چرا که رابطه با کانادا هیچ منفعتی برای ملت ایران نداشته است جز اینکه آنها را همراه با انگلیس همواره منافع ایران را تهدید کرده‌اند”.
حمیدررضا ترقی، از اعضای حزب موتلفه، نیز با اشاره به “استقبال جمهوری اسلامی” از قطع رابطه با کانادا، گفت: “سفارت کانادا از نظر سنخیت کاری و رابطه ای هیچ تفاوتی با سفارت آمریکا ندارد و کاملا سیاست‌هایش هماهنگ با آمریکاست”. وی همچنین اضافه کرده که به دلیل وابستگی کانادا به آمریکا و اسراییل، ایرانی نیازی به رابطه با این کشور ندارد.
در همین حال وب سایت باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از یک “منبع آگاه” نوشته است که “تعطیلی سفارت کانادا در تهران به علت بحران اقتصادی این کشور بوده است”.
این سایت ادامه داده که “دولت کانادا در بحران شدید اقتصادی فرو رفته و از یک سال پیش طرح تعطیلی سفارتخانه‌های خود را دنبال می‌کند” و به همین دلیل “۲۵ سفارتخانه این کشور در جهان در آستانه تعطیلی قرار گرفته‌اند”. آن‌طور که این سایت ادعا کرده در حال حاضر سفارتخانه‌های کانادا در آلمان، ژاپن، فیلیپین و ترکمنستان «نیمه‌تعطیل» بوده و در آینده نیز به طور کامل تعطیل خواهند شد.
باشگاه خبرنگاران جوان همچنین نوشته که سفارت کانادا در تهران از شش ماه پیش تعدیل کارمندان خود را آغاز کرده و چهار ماه پیش نیز ۲۵۰ کارتن از تجهیزات خود را به کانادا انتقال داده بود.
روابط جمهوری اسلامی و کانادا، چند سالی است که به تیرگی گرویده است. کانادا در سال های گذشته از جمله کشورهایی بوده که به شدت از نقض حقوق بشر در ایران ابراز نگرانی کرده و از جمله مدافعان همیشگی برخورد با ایران در عرصه های بین المللی بوده است. دولت کانادا چند ماه پیش خدمات کنسولی به ایرانیان در سفارت این کشور در تهران را متوقف کرده بود.
روابط میان ایران و کانادا، پس از قتل زهرا کاظمی، خبرنگار ایرانی – کاندایی در سال ۸۲ در زندان اوین، دچار مشکل شد. وی براساس اعلام مقام های جمهوری اسلامی در زندان و به دلیل “برخورد جسم سخت با سر” درگذشت. آن زمان اصلاح طلبان سعید مرتضوی را به قتل زهرا کاظمی متهم کرده بودند. دولت کانادا چندین بار درخواست کرد که جنازه زهرا کاظمی برای بررسی بیشتر به این کشور ارسال شود، مساله ای که هیچ گاه تحقق نیافت.
پس از آن روابط میان دو کشور به بهانه های مختلف سردتر شد و در نهایت از سطح سفیر به سطح کاردار تقلیل یافت.
دولت جمهوری اسلامی نیز سال گذشته با صدور اطلاعیه ای مراجع دولتی و غیر دولتی کانادا را به تاثیر پذیری از “رشد چشمگیر اسلام ستیزی و ایران هراسی” در آن کشور متهم کرده و افزوده بود که شهروندان ایرانی دارای گذرنامه کانادایی هم “از برخوردهای تبعیض آمیز در کانادا مستثنی نبوده اند” و پلیس آن کشور “از اراده یا توان لازم برای پیگیری جرایم انجام شده علیه ایرانیان مقیم برخوردار نیست”.
براساس آماری که اخیرا منتشر شده است، کانادا با پذیرش بیش از چهارصد هزار ایرانی به عنوان مهاجر، یکی از پر جاذبه ترین میزبان ها برای ایرانیانی است که قصد مهاجرت دارند و به همین جهت گفته می شود ظرف بیست سال ایرانیان مقیم تورنتو از ۲۵ هزار به ۳۰۰ هزار نفر رسیده اند.
علاوه بر هزاران دانشجو و نخبگانی که بر اساس سیاست های گزینشی دولت کانادا برای مهاجرت به آن کشور انتخاب شدند، در بیست سال گذشته حوزه علمیه قم هم توجه خاصی به این کشور نشان داده و از جمله مرکز آموزش اسلامی وابسته به مرکز پژوهشی امام خمینی به تولیت مصباح یزدی با چندصد طلبه و دانش پژوه از بزرگ ترین مراکز آموزشی اسلامی در تورنتو است. تا سال پیش که آیت الله مصباح یزدی به بیماری دچار آمد هر سال به کانادا می رفت و گفته می شد مرکز تورنتو بزرگ ترین مرکز ترتیب مبلغ تشکیلات تحت نظر وی در خارج از کشور هست.
