چگونه می توان بیش از یک میلیارد دلار از ایران غرامت گرفت؟ این معادله مشکلی است که خانم نیتسانا دارشان-لایتنر، وکیل مدافع اسراییلی، با آن روبروست. او پس از محکوم کردن حکومت تهران در ایالات متحده بخاطر سازماندهی برخی سوءقصدها، اکنون نمی تواند هزینه پرداخت شده برای خسارات و صدمات را دریافت کند.
به همین دلیل، این وکیل مدافع قصد کرده که رویکرد بی سابقه ای را برای جبران این مسأله اتخاذ نماید: سلب مالکیت از ایران در فضای اینترنت. به بیان دیگر، هدف نیتسانا دارشان-لایتنر دست گذاشتن بر دو حوزه اساسی در عملکرد شبکه است: دامنه اینترنتی.ir و نشانی پروتکل اینترنت یا همان IP Address.
توقیف اسامی دامنه
استدلال او بسیار ساده است: از آنجا که اینترنت یک منبع غنی است و دامنه “.ir” و آدرس های آی پی کلیدهای آن محسوب می شوند، و با توجه به اینکه ایران نیز از پرداخت آنچه دادگستری آمریکا طلب کرده طفره می رود، پس چرا دست روی سایت های اینترنتی نگذاریم؟
او برای انجام این کار به شرکت آیکان [ICANN] مراجعه کرده. این سازمان آمریکایی که زیر نظر وزارت بازرگانی فعالیت می کند، مسؤولیت یک بخش فنی بزرگ را در عملکرد شبکه برعهده دارد که مهم ترین آن تخصیص نام دامنه [مانند.ir] و آدرس های آی پی است.
اینها درواقع به مانند آدرس پستی کامپیوترها و سرورها هستند که اینترنت را تشکیل می دهند: برای یافتن یک سایت، کامیپوتر به آدرس آی پی نیاز دارد و درغیر این صورت نخواهد توانست مسیر خود را در شبکه پیدا کند. به لحاظ کاملاً تئوریکی، با دست گذاشتن بر این دو اهرم، می توان اینترنت ایران را زیر و رو کرد.
ولی خانم دارشان-لاینتر در بیانیه ای توضیح داده که اکثر سایت ها با دامنه.ir به مشکلی برخورد نخواهند کرد و تنها سایت های دولتی مورد هدف قرار خواهند گرفت.
شانس بسیار کمی وجود دارد
استفان بورتسمیر، مهندس شبکه و متخصص معماری اینترنت، معتقد است که درحقیقت، اقدام خانم دارشان-لاینتر شانس بسیار کمی برای موفقیت دارد.
او می گوید: “به لحاظ فنی، هیچ کاری از دست آیکان ساخته نیست.” درواقع، آیکان صرفاً وظیفه سازماندهی کردن کدهای دو حرفی کشورها را برعهده دارد.
این وظیفه شرکت آمریکایی “وری ساین” [Verisign] است که امکان وارد شدن کامپیوترهای سراسر جهان را به سایتی که دارای کد دو حرفی کشور است، فراهم می سازد. و این شرکت با دولت آمریکا قرارداد دارد و از آن دستور می گیرد.
آقای بورتسمیر می گوید: “واشنگتن می تواند این دستور را به شرکت وری ساین بدهد. ولی این کار به لحاظ سیاسی به مانند یک بمب اتمی است؛ به مانند یک اعلان جنگ.” به علاوه، این سیستم درحال حاضر تحت نظر دولت آمریکاست و به راحتی می تواند در صورت فوریت مسأله از این تبعیت خارج شود. اگر آمریکایی ها تصمیم بگیرند که ایران را از اینترنت حذف کنند، این یک اقدام موقتی خواهد بود.
او می افزاید: “اگر ایالات متحده دامنه.ir را قطع کند، ممکن است کشورهایی که درحال حاضر از مدیریت واشنگتن بر عملکرد ماشین آلات شبکه رضایت دارند، به دنبال راه حل دیگری بروند و بدین ترتیب آمریکایی ها قدرت خود را ازدست خواهند داد.”
درخصوص مکانیسم دوم، یعنی آدرس های آی پی، آقای بورتسمیر خاطرنشان می سازد که حتی اگر شرکت آیکان به طور رسمی وظیفه تخصیص این آدرس ها را برعهده دارد [به منظور آنکه دو کامپیوتر دارای یک آدرس آی پی نباشند]، ولی این شرکت درواقع در هلند مستقر است و از قوانین و اصول حقوقی هلند تبعیت می کند. درواقع، “مرکز هماهنگ سازی شبکه رایپ” [RIPE NCC] مسؤول تخصیص آدرس های آی پی به کامپیوترهای اروپا و خاورمیانه است. اینکه از این شرکت خواسته شود تحریم هایی را براساس قوانین آمریکا به اجرا بگذارد، به هیچ وجه عملی نیست.
“حکمیت” زیر سؤال رفته
شرکت آیکان در تاریخ ۲۳ ژوئن حکمی را از دادگاهی در واشنگتن دی سی دریافت کرد که جزئیات روابط قراردادی خود با ایران را ابلاغ کند. و این احتمالاً اولین گام در انتقال دامنه.ir و آدرس های آی پی می باشد.
ولی نه شرکت آیکان و نه شرکت “رایپ”، دراین خصوص واکنشی نشان ندادند. شرکت آیکان ۱۰ روز مهلت دارد که این حکم را اجرا یا نسبت به آن در دادگاه اعتراض کند.
این رویداد زمانی به وقوع پیوسته که ادامه نقش شرکت آیکان به شدت مورد بحث است. این شرکت که تاکنون، حداقل به لحاظ تئوری، تابع ایالات متحده بوده، باید در آینده ای نزدیک از این تابعیت خارج شود. البته ابعاد مختلف این مسأله باید به شکلی جامع تعریف شود. اکسل لومر، وزیر اقتصاد دیجیتال فرانسه، اخیراً اعلام کرد که شرکت آیکان دیگر فضای “مناسب”ی برای آنچه آن را “حکمیت” اینترنت نامیده، نیست.
منبع: لوموند، اول ژوئیه
