چند روزی است که از امضای توافق ایران و ۱+۵ گذشته است و هر بار که نتایج این توافق را مرور می کنم، بی اراده گونه هایم سرخ می شود، نفسم می گیرد و چند ساعتی کنترل خود را از دست می دهم. نه برای واگذاری همه امتیازهایی که غرب فقط برای دور اول مذاکرات از ایران دریافت کرد و ایران چاره ای جز واگذاری آنها نداشت، و نه از محمد جواد ظریف و تیم او که زحمت زیادی را متحمل شدند و امکان پذیر ترین و عملی ترین توافق را امضا کردند. بلکه به این دلیل که یک ایران ۷۵ میلیونی فقیر شد تا اورانیوم غنی کنیم برای هیچ و بعد پس از صرف صدها میلیون دلار دوباره آن را به خاک معدن تبدیل کنیم تا غرب و اسراییل پا را از گردن ما بردارند و بعد جشن بگیریم که حقوق هسته ای ایران را تثبیت کرده ایم؛آن هم در حالیکه اعضای ۱+۵ قرارداد ژنو از همان ابتدا تعریف و تفسیری از غنی سازی و قرارداد ژنو ارایه دادند که حتی با تفسیر خود ظریف از قرارداد مغایرت دارد.
حتی اینکه با حدود صد میلیارد دلار تاسیساتی در زیر کوههای نطنز و فوردو ساخته شدند و با این توافق و توافق شش ماه بعدی همه را تعطیل می کنیم هم شاید خیلی مهم نباشد، زیرا در سنت مملکت داری ایران اتلاف یا گم شدن صد میلیارد دلار چندان هم هولناک نیست زیرا در دوران ۸ ساله احمدی نژاد حداقل ۷ برایر این پول اتلاف شد و هنوزکسی پیگیر آن نشده است. فاجعه اینجاست که هیچکس خود را مسئول فاجعه ای که رخ داده نمی داند و مسئولیت محاسبات غلط فاحشی را که رخ داده بر عهده نمی گیرد و همانها که این خطاهای هولناک استراتژیک را مرتکب شدند هنوز برای آینده برنامه ریزی می کنند. فاجعه دیگر این است که مردم ایران نمی دانند آنچه که تحت عنوان دستاوردهای هسته ای با محاسبات اشتباه کارشناسان و فارغ التحصیلان تاریخ نخوانده مدرسه جامعه الصادق و دانشگاه امام حسین ساخته و بعد تعطیل شد همگی با پول همین مردم ساخته شدند.
بر اساس توافقی که به صورت “محدود، موقت، هدفمند، و برگشت پذیر” بین ایران و ۱+۵ صورت گرفته ایران طیف امتیازهای بسیار بزرگی را واگذار کرده اما حداقل در دور شش ماهه اول، به غیر از امتیاز زیادتر نشدن تحریم ها امتیاز بزرگی را به دست نیاورده است، ضمن اینکه همه تحریم های کلیدی نفت، بانکداری، مالی حداقل تا شش ماه آینده برجا می ماند، ولی ممکن است درمذاکرات شش ماه دوم ایران به تدریج به امتیاز های بیشتری دست یابد.
سرفصل مهمترین داده های ایران به شرح زیر است:
توقف غنی سازی بالای ۵درصد و جمع آوری ( نه تعطیلی ) همه تاسیسات مربوط به غنی سازی ۵درصد درصد.
کلیه ذخائر ۲۰درصد اورانیوم به حدود ۵درصد تقلیل داده شود
۵۰درصد کل تاسیسات نطنز و ۴/۳ کل تاسیسات فوردو تعطیل شود / فعال نباشد
هیچ سانتریفیوژی اضافه نشود، ارتقا نیابد و هیچ سانتریفیوژی جز برای تعمیر آنهایی که کار می کنند ساخته نشود،
هیچ تاسیسات غنی سازی جدیدی ساخته نشود
ایران متعهد می شود ذخائر ۵/۳ درصد را افزایش ندهد.
توافق های وسیع و جامع برای توقف تاسیسات اراک:
توقف پیشرفت اراک و اینکه راه انداری نشود، سوخت گذاری نشود، تولید سوخت به منظور اراک متوقف شود، آزمایش نشود، قطعات نصب نشود، سوخت و آب سنگین به تاسیسات اراک منتقل نشود، تاسیسات قابلیت فرآوری هم ساخته نشود. در مورد تاسیسات اراک آژانس اجازه یافته است که به همه نقشه ها، طرح ها و ماکت های ساخت اراک دسترسی داشته باشد. معنای عبارت فوق این است که بزودی همه مهندسان، طراحان اصلی، کارکنان بخش های حساس و کارگران فنی ماهر به یک جلسه بازجویی مودبانه دعوت خواهند شد. آنها روند امور را شرح خواهند داد و بازرسان آژانس این گفته ها را با اسناد اداری مالی و فرم های استخدام مطابقت میدهند تا هیچ کس یا هیچ نهاد یا هیچ روندی از بررسی جا نماند یا پنهان نشود.حقوق و مزایای کارکنان و پرسنل در رده های متفاوت شغلی بررسی می شود تا از طریق اختلاف حقوق و مزایا معلوم شود کسی که در جلسه بازرسی یا بازجویی شرکت کرده واقعا یک کارگر فنی است یا مثلا متخصص آزمایش های رادیو اکتیو در آزمایشگاههای مخفی..
قراردادهای معمول کاری بررسی می شود تا تفاوت واقعی حقوق افراد معلوم شود تا از آن طریق بتوانند اهمیت شغلی را که افراد در تاسیسات هسته ای ایران داشته اند معلوم کنند. کارشناسان خبره آژانس تناقض ها را در آورده با اسناد مطابقت خواهند داد تا شاید به رد احتمالی فعالیت هایی دست یابند که مثلا تاکنون از آژانس مخفی مانده. از سویی ایران ضمن ارایه داده هایی که در چهارچوب پروتکل الحاقی ارایه آن لازم است به بازرسی های غیر معمول هم تن داده است. معنای عبارت این است که آژانس از این به بعد برای راستی آزمایی ادعاهای ایران مبنی برغیر نظامی بودن فعالیت های هسته ای اش در هر ساعتی از شبانه روز، هر روز تعطیل یا غیر تعطیل، بدون اطلاع قبلی می تواند خواستار بازرسی از هر تاسیسات، مرکز، کارخانه، انبار، معدن یا هر جایی شود که ار نظر آژانس ممکن است چیزی در آن پنهان شده باشد یا چند سال پیش فعالیتی داشته است. از سویی آژانس با توافق ایران از سال ها پیش در بسیاری از مناظق حساس تاسیسات هسته ای ایران دوربین کارگذاشته و تصاویر آن به صورت ماهواره ای برای آژانس ارسال می شود. بر اساس توافق جدید این دوربین ها افزایش یافته و مناطق بیشتری را تحت پوشش قرار خواهد داد.
در ضمن، طرفین برای تشکیل کمیسیونی توافق کرده اند که نظارت بر حسن اجرای توافق ها و نیز رفع نگرانی از فعالیت های پارچین را بر عهده دارد.
مهمترین آنچه ایران به دست آورده است:
فروش نفت ایران تا ۴۰درصد دو سال پیش خواهد بود یا به عبارتی به میزان ۶۰درصد ظرفیت دو سال پیش کاهش خواهد یافت.
۲/۴ میلیارد دلار از این درآمد نفتی ماهانه به حساب ایران واریز می شود.
برخی تعاملات انسان دوستانه از جمله فروش دارو، مواد غذایی و مواد کشاورزی تسهیل خواهد شد.
برخی از بازرسی ها و تعمیرات اساسی خطوط هوایی ایران در برخی از مسیرها با مجوز امریکا انجام می شود ( هنوز هیچ مجوزی برای فروش هواپیما یا لوازم یدکی که خطوط هوایی ایران به خاطر کمبود آنها زمین گیر شده صادر نشده است.)
۷ میلیارد دلار ( نه بیشتر ) از دارایی ایران آزاد میشود.
برخی از تحرم ها از جمله تحریم طلا و فلزات گران بها، بخش خودرو سازی و صادرات پتروشیمی به حال تعلیق در می آید
در ضمن،
تحریم های آمریکا بدون تغییر بر جا می ماند.
تحریم های اتحادیه اروپا بر جا می ماند
تحریم های سازمان ملل بر جا می ماند.
تحریم بانک مرکزی ایران و ۲۴ موسسه ایرانی ادامه می یابد.
سرمایه گذاری درازمدت در ایران همچنان ممنوع خواهد بود.
با این حال، روند کاهش تحریم های حاشیه ای همانند شش ماه گذشته سرعت خواهد گرفت.
نکات مثبت قرارداد ژنو:
بر اساس ابتدایی ترین محاسبات می توان دریافت که ایران در چهارچوب زمانی شش ماهه امتیازهای بزرگی را به ۱+ ۵ واگذار کرده تا روند کاهش و حذف تحریم ها آغاز شود و در مقابل آن امتیازهای کمی دریافت کرده است. اگر قرارداد امضا شده ژنو دارای چنین جزییاتی است می توان حدس زد که پیش نویس این قرارداد پیش از چانه زنی از سوی دیپلمات ورزیده ای مانند ظریف چه فاجعه ای بوده است. با این حال یک نکته بسیار مثبت این قرارداد را نمی توان از نظر دور داشت و آن اینکه متن این توافق در حالی نهایی شده است که ایران و آمریکا مذاکرات مفصل و ادامه داری را در حاشیه مذاکرات هسته ای برای تنش زدایی انجام داده اند. از آنجا که تقریبا ایران هیچ امتیازی دریافت نکرده و موضوع غنی سازی در ایران نیز از همان ابتدا با انکار صریح آمریکا در پرده ای از ابهام قرار گرفته است شاید بتوان احتمال داد که واگذاری هر امتیازی به ایران در دورهای بعدی مذاکرات مطابق و هم عرض پیشرفت مذاکرات ایران و آمریکا امکان پذیر شود.یعنی به نسبتی که ایران در ادامه مذاکرات با آمریکا با کاخ سفید مصالحه کند در ادامه مذاکرات هسته ای با بحران کمتری مواجه خواهد شد و بالعکس.
آمریکا اصلی ترین طرف مذاکره ایران در مذاکرات ۱+۵ بوده و از اختیارات و نفوذ وسیعی در آژانس برخوردار است. در صورتی که تماس های ایران و آمریکا به تغییر مهمی در روابط دو کشور منجر شود می توان انتظار داشت که روابط متحول شده ایران و آمریکا مانع افزایش فشار از سوی دیگر اعضای ۱+۵ شود.
بی تردید برای اجتناب از وارد شدن ایران به همان جهنمی که عراق در اثر رژیم بازرسی های بین المللی به آن دچار شد دیر یا زود تهران وارد توافقی با غرب می شد که کم و بیش شبیه همین توافقی بود که امروز شاهد آن هستیم. تاثیر ویرانگر تحریم ها بر نظام اقتصادی ایران در کنار فساد سیاسی و اختلافات داخلی پس از انتخابات سال ۸۸ و هرج و مرج باقی مانده از ریاست جمهوری احمدی نژاد عوامل آشکاری هستند که چانه زنی های بین المللی ایران را دچار مشکل می کند. نمایندگان ۱+۵نیز با جزئیات در جریان جزییات فروپاشی اقتصاد ایران در اثر تحریم قرار دارند و اینکه ایران مستاصل و متشتت چاره ای جز امضای این قرارداد رانداشته است.
مدیران سیاسی پروژه های هسته ای ایران با مشورت و تئوری سازی های یک دوجین فارغ التحصیل های کارنیازموده دانشگاه امام حسین و جامعه الصادق قصد داشتند ایران را وارد کلوپ کشورهای اتمی کنند بدون اطلاع از اینکه وارد شدن به این عرصه یکی از حساس ترین مباحث استراتژیک نظام بین الملل است و آمریکایی ها هزاران ابزار و تکنیک برای کنترل از راه دورکشورهایی در اختیار دارند که چنین قصدی دارند. آنها فکر می کردند که بدون اطلاع آمریکا و اسراییل، آن هم با ادبیات و مدیریت بین المللی احمدی نژاد می توانند در مسیر هسته ای شدن به راهی وارد شوند که مثلا چین، فرانسه، پاکستان، یا هند تا انتهای آن رفتند.
پنج ماه و نیم دیگر توافق شش ماهه اول ژنو به پایان می رسد و مذاکرات برای دور دوم آغاز می شود که حداقل برای ایران برگشت ناپذیراست. حتی اندکی تردید وجود ندارد که هر امتیازی که تاکنون کاملا از ایران گرفته نشده ( به احتمال زیاد از جمله غنی سازی ) در دور دوم یا سوم مذاکرات از ایران گرفته خواهد شد و حتی دستگاههای تاسیسات حساسی مانند اراک را از جا کنده همانند لیبی بار کشتی کرده و با موافقت خود ایران از کشور خارج خواهند کردند.
وقتی مدت چندین قرارداد شش ماهه ژنو طی دو سه سال آینده به پایان رسید نوبت به شورای امنیت می رسد تا برای حذف تحریم های ایران نقش بازی کند در حالیکه هریک از آنها می توانند در روند تصمیم گیری نقشی را بازی کنند که فرانسه در مذاکرات ژنو به نفع اسراییل اتخاذ کرد.