همزمان با اجرایی شدن تحریم های تازه ایالات متحده علیه صنایع کشتیرانی، قطعات خودرو و واحد پول ملی کشور، کاخ سفید اعلام به طور تلویحی اعلام کرد که امکان کاهش بیشتر صادرات نفت ایران، بدون اثر گذاری بر بازار های جهانی وجود دارد. مجموعه این تحریم ها و اظهارات مقامات آمریکایی باعث شد تا ارزش ریال در بازارهای داخلی بار دیگر سقوط کند. همزمان سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی با انتقاد از این تحریم ها، آن را مانع سخت تر شدن مذاکرات هسته ای آتی میان تهران و قدرت های جهانی خوانده است.
“شدید ترین مجازات در تاریخ” ؛ این توصیفی است که جیکوب لیو، وزیر امور خزانه‌داری آمریکا در خصوص تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه جمهوری اسلامی به کار برده است.
وی که در ایالات کلارادو در جریان یک کنفرانس سخنرانی می کرد با “بحرانی” خواندن وضعیت اقتصادی ایران خاطرنشان کرده است که “تحریم‌ها در حال کار کردن هستند.”
تهران به دلیل سوظن غرب به سویه های نظامی برنامه هسته ای اش، از زمان روی کار آمدن دولت محمود احمدی نژاد مورد تحریم های شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته است. ایالات متحده و اتحادیه اروپا هم از آغاز سال ۲۰۱۲ نفت ایران و نهادهای مالی و بانکی جمهوری اسلامی را مورد تحریم قرار داده اند.
در همین ارتباط ارنست مونیز، وزیر انرژی ایالات متحده هم خبرهای دلسرد کننده ای برای رهبران نظام اسلامی دارد. وی با تاکید بر اینکه بازارهای جهانی توان تحمل کاهش هرچه بیشتر صادرات نفت ایران را دارند، به طور تلویحی از ادامه سقوط صادرات طلای سیاه ایران به بازارهای جهانی سخن گفته است.
میزان صادرات نفت ایران تنها در عرض یک سال از ۲/۳ میلیون بشکه در روز در زمستان ۹۰، به ۷۰۰ هزار بشکه در بهار امسال رسید. بر طبق آمار سازمان بین المللی انرژی درآمد نفتی جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۲ نسبت به سال ۲۰۱۱ چهل میلیارد دلار کاهش داشته است.
آمارهای تازه حکایت دارد که در حال حاضر رتبه ایران در اوپک که همواره به طور سنتی پس از عربستان سعودی دوم بود، پس از عراق، کویت و امارات متحده به پنجم رسیده است.
بی جهت نیست که مونیز می گوید: “ایران هم اکنون بازیگر مهمی در عرصه صادرات نفت نیست و بازار نفت می‌تواند با تنگ‌تر کردن حلقه صادرات نفت، فشار بر برنامه هسته‌ای تهران را بیشتر کند.”
وی بر نقش عراق و عربستان سعودی در پر کردن خلا نفت ایران در بازارهای جهانی تاکید کرده است.
تحریم های تازه
همزمان واشنگتن دیروز تحریم‌های تازه ای در بخش انرژی، کشتیرانی و کشتی‌سازی جمهوری اسلامی را اجرایی کرد. لایحه این تحریم ها در نخستین روزهای زمستان گذشته از سوی باراک اوباما ـ– رئیس جمهور ایالات متحده-ـ امضا شده بود و حالا پس از گذشت شش ماه به مرحله اجرا رسیده است.
روزنامه وال استریت ژورنال در همین ارتباط گزارش داده است که محدودیت های تازه ای در خصوص واردات فلزهای گرانبها، گرافیت، آلومینیوم، فولاد، زغال‌سنگ متالورژی و نرم‌افزارهای صنعتی به ایران نیز اعمال خواهد شد؛ تحریم هایی که صنایع مادر ایران همچون ذوب آهن و فولاد سازی را با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد کرد.
سقوط ریال
همزمان تحریم ریال – واحد پول ملی – و قطعات خودرو سازی نیز از دیروز اجرا می شود؛این ها تحریم هایی بود که ماه گذشته لایحه شان تصویب شده بود و با تحریم های قبلی یکجا اجرا خواهند شد.
اعلام در راه بودن سونامی تحریم های جدید در عرض چند ساعت تاثیر روانی خود را بر بازار ارز در تهران گذاشت و دلار که پس از اعلام پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری حتی تا ۲۹۰۰ تومان نیز رسیده بود، روز دوشنبه تا ۳۴۰۰ تومان معامله شد.
روز یکشنبه نیز گزارش شد که قیمت دارو ها در داخل کشور بین ۴۰ تا ۹۰ درصد افزایش یافته است.
تعجب وزارت خارجه
نظام اسلامی انتظار داشت به قدرت رسیدن حسن روحانی که به میانه روی مشهور و وعده اصلی اش کاستن از التهاب بحران اتمی میان تهران و غرب است، باعث شود ایالات متحده تحریم های جدیدی علیه تهران وضع نکند. از همین روز دوشنبه عباس عراقچی ـ– سخنگوی دستگاه دیپلماسی ـ– با انتقاد شدید از تحریم های تازه کاخ سفید گفت: “اینکه پس از انتخابات باشکوه مردم ایران دوباره توسل به این شیوه ادامه پیدا می‌کند جای تعجب بیشتر دارد.”
عراقچی البته بعد خود متذکر شده است: “آنها مدعی هستند که این تحریم از قبل در دستور کار قرار گرفته و در شرایط فعلی فقط اجرایی شده است، اما به هر حال حتی در خود آمریکا کسانی بوده‌اند که پیشنهاد کرده‌اند این تحریم‌ها اعمال نشود و یا به عقب بیافتد.”
عراقچی که یکی از یاران سعید جلیلی- دبیر شورای امنیت ملی- در مذاکرات اتمی با قدرت های جهانی ۱+۵ بوده واحتمالا یک ماه دیگر از مقامش کنار می رود خاطرنشان کرده است:” اعمال تحریم های تازه، کار را برای هر گروهی که بخواهد مذاکره کند سخت‌تر می‌کند.”
گفتنی است ماه گذشته ایالات متحده صنعت پتروشیمی جمهوری اسلامی را هم که بعد از حوزه انرژی، درآمدزا ترین صنعت کشور است تحریم کرد، هنوز مشخص نیست آن تحریم ها از چه زمانی اجرایی خواهد شد. طبق آمار داخلی درآمد دولت از این حوزه بین ۱۴ تا ۱۶ میلیارد دلار در سال است.
ناظران می گویند بحران اقتصادی که به دلیل سو مدیریت دولت احمدی نژاد و ناکامی مطلق دیپلماتیک تیم مذاکره کننده هسته ای بر کشور سایه افکنده احتمالا تا پایان کار دولت کنونی ادامه خواهد یافت. آن ها احتمال می دهند در صورتی که حسن روحانی در قامت رئیس جمهور جدید بتواند به توافقی واقعی با غرب برای حل و فصل بحران اتمی نظام دست یابد، تحریم ها به تدریج برداشته شوند.
حسن روحانی – رئیس جمهور منتخب- روز شنبه در جریان نخستین سخنرانی رسمی اش در سازمان صدا و سیما در مورد رویکرد دیپلماتیک دولت آتی گفت: “اعتدال در سیاست خارجی معنایش نه تسلیم شدن است و نه جنگ. نه انفعال است و نه تقابل. اعتدال معنایش تعامل موثر و سازنده با جهان است.”
