همزمان با انتقاد رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی از توافقنامه ژنو و دیپلماسی دولت یازدهم، ۱۰۰ تن از نمایندگان اصولگرای مجلس طرحی را به هیات رئیسه داده اند که در صورت تشدید تحریم های غرب، دولت را ملزم به غنی سازی در حد ۶۰ درصد می کند؛ طرحی که مورد انتقاد یکی از اعضای هیات رئیسه مجلس نهم قرار گرفته است. در همین حال رئیس کنونی سازمان انرژی اتمی نیز از ادامه کار رآکتور آب سنگین اراک خبر داده، آن هم در شرایطی که رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان سعودی، برنامه اتمی جمهوری اسلامی را خطری برای صلح توصیف کرده است.
فریدون عباسی دوانی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی، جزو نخستین مسئولان دولت احمدی نژاد بود که با روی کار آمدن دولت جدید از کار برکنار شد. او حالا فرصت را مناسب یافته تا توافق ژنو و دیپلماسی حسن روحانی را به باد انتقاد بگیرد.
وی در گفتگو با سایت اصولگرای فرهنگ نیوز به طور تلویحی مذاکره کنندگان کنونی را به ساده اندیشی و خوش خیالی متهم کرده و گفته است: “اگر برخی درموضوع هسته ای ساده اندیشی کنند و فکر کنند، تنها راه حل موضوع رفتار و تفکر منفعلانه منجر به توافق ژنو است، سخت در اشتباه هستند. کوتاه آمدن در موضوعات راهبردی با دریافت هیچ، به معنی دریافت ضربات محکم برای فکر کردن است.”
اشاره وی به توافقی است که سوم آذر میان نمایندگان جمهوری اسلامی و قدرت های جهانی امضا شد؛ توافقنامه ای که قرارست به ۸ سال بن بست در بحران اتمی نظام پایان بخشد.
عباسی دوانی جزو یکی از کارشناسان اتمی نظام است که بین سال های ۸۸ تا ۹۰ مورد سوقصد مهاجمانی قرار گرفت که گفته می شود از سوی اسرائیل برای حذف دانشمندان اتمی به تهران آمده بودند. او البته تنها کسی است که از این سو قصد جان سالم به در برد و زخمی شد و اندکی بعد نیز به عنوان رئیس سازمان انرژی اتمی و معاون محمود احمدی نژاد برگزیده شد. با این پیشینه وی نسبت به توافق ژنو “خوش بین” نیست و می گوید: “بنده شخصا خوش بین نیستم؛ چون آن چیزی که ته دل غربی ها است این است که ما در دانش و فناوری هسته ای هیچ چیزی نداشته باشیم. “
به باور عباسی دوانی توافق اخیر یک توافق “گام به گام” نیست چرا که دولت روحانی امتیازات زیادی به غربی ها داده است: “در حقیقت ما دیگر چیزی نداریم که بدهیم و امتیازی بگیریم. رآکتوراراک را تعطیل کرده ایم، غنی سازی ۲۰ درصد هم متوقف شده و سطح غنی سازی زیر پنج در صد نیز کاهش یافته وآسیب پذیر شده است. تعداد ماشین های سانتریفیوژ را نباید افزایش دهیم و ماشین های نسل جدید نباید نصب وتولید شوند. با این اوصاف گام بعدی ما باید تعطیلی غنی سازی پنج در صد باشد.”
در زمان ریاست دوانی بر سازمان انرژی اتمی، جمهوری اسلامی بدترین روابط را با آژانس بین المللی انرژی اتمی داشت و باعث شد یوکیو آمانو مدیر این سازمان تندترین انتقادات را علیه برنامه هسته ای نظام مطرح کند. عباسی دوانی خود نیز چالش های بسیاری با دیده بان اتمی سازمان ملل داشت و اواخر تابستان سال ۹۱ در جریان نشست سالانه اعضای آژانس، بازرسان این نهاد را به تلاش برای خرابکاری در سایت های اتمی جمهوری اسلامی متهم کرد.
وی بدون اشاره به مناقشات متعددش با این آژانس در زمان ریاست سازمان اتمی، علت کنار گذاشته شدن خود در دولت روحانی را چنین توصیف کرده است: “ظرفیت های دولت فعلی با توانمندی های امثال اینجانب تطبیق ندارد. دولت با افرادی که طرف های مذاکره قبلا نام آن ها را در قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل ذکر کرده اند و نامشان در فهرست ترور دشمنان است و یا ترور شده اند نباید همکاری داشته باشد!”
الزام دولت به غنی سازی ۶۰ درصدی
همزمان با انتقادهای عباسی دوانی از توافق ژنو، تعداد قابل توجهی از نمایندگان اصولگرای مجلس نیز تلاشی جدی را آغاز کرده اند تا دولت را ملزم به غنی سازی اورانیوم در سطح ۶۰ درصد کنند. روز چهارشنبه خبرگزاری های داخلی گزارش دادند که طرح الزام دولت به غنی‌سازی اورانیوم به میزان حداقل ۶۰ درصد با ۱۰۰ امضا تقدیم هیات رئیسه مجلس شده است. گرچه این طرح برای مقطع کنونی توصیه نشده است و اصولگرایان در بهارستان آن را به عنوان ابزاری برای فشار به غرب برای عدم تحریم بیشتر جمهوری اسلامی تهیه کرده اند.
در این ارتباط سید مهدی موسوی نژاد از اعضای کمیسون انرژی به فارس گفته است: “طبق این طرح، در صورت تشدید تحریم‌ها و نادیده گرفتن حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران، دولت الزام پیدا می‌کند رآکتور آب سنگین اراک را راه‌اندازی کند و همچنین برای تامین سوخت مورد نیاز پیشرانه‌های شناورهای دریایی برای زیردریایی‌ها غنی‌سازی اورانیوم را به ۶۰ درصد برساند.”
یک عضو هیات رئیسه : خوب است، اما درست نیست
با این حال این طرح حتی در میان اصولگرایان در پارلمان هم مخالفانی دارد. یکی از آن ها حسین سبحانی از اعضای هیات رئیسه است که به خبرگزاری دانشجویان – ایسنا- گفته: “طرح تهیه شده برای الزام دولت به غنی سازی اورانیوم به میزان حداقل ۶۰ درصد در شرایط فعلی درست نیست و بهانه ای به دست طرف مقابل می دهد.”
سبحانی معتقد است “ اینکه گفته شود اگر آنها توافق را نقض کنند ما نیز دولت را موکلف به غنی سازی ۶۰ درصد می کنیم خوب است” او اما بلافاصله متذکر شده است: “ولی نباید این به صورت طرح در صحن آورده و مطرح شود، این رویکرد درستی نیست و آن برگی که در اختیار ما مبنی بر اینکه آمریکایی ها زیر تعهداتشان زدند و توافقات را نقض کردند، از ما می گیرد.”
بر اساس عناصر گام اول توافقنامه ژنو، تهران باید تمام ارانیوم ۲۰ درصد غنی شده خود را از حالت خام و قابل غنی سازی در حد بیشتر خارج کند، حق غنی سازی اورانیوم در حد ۲۰ درصد را از دست می دهد، فعالیت های خود در تاسیسات سوخت هسته ای نطنز، فردو و یا راکتور اراک را که توسط آژانس با نام IR-۴۰ شناسائی می شود، بیش از این گسترش نخواهد داد. و مضاف بر این ها محل-های جدید برای غنی سازی ایجاد نمی شود.
صالحی : ادامه فعالیت سایت اراک
با این حال علی اکبر صالحی –ـ رئیس سازمان انرژی اتمی –ـ در گفتگویی با شبکه ماهواره ای جام جم در ارتباط با فعالیت های سایت اراک گفته است که “رآکتور آب سنگین اراک با قوت به کار خود ادامه میدهد.”
او با اشاره به توافق جمهوری اسلامی با اعضای دائم شورای امنیت بعلاوه آلمان مبنی بر اینکه “گفتند در رآکتور آب سنگین اراک یک سری اقدامات انجام نشود” خاطرنشان کرده است: “تفاهم شده است براساس خواسته آنها نصب برخی تجهیزات عمده را در این فاصله ۶۰ ماهه کمی با تأمل پیش خواهیم برد. ولی کارهای دیگری درحال انجام است.”
صالحی که در دولت دوم احمدی نژاد به عنوان وزیر خارجه منصوب شد البته توضیح مشخصی نداده که چه فعالیت هایی در سایت اراک در حال انجام است.
یکی از مواردی که بلافاصله پس از توافقنامه سوم آذر جنجالی شد فعالیت های سازمان انرژی اتمی در رآکتور آب سنگین اراک بود. علی رغم تاکید بر عدم گسترش این سایت، ماه گذشته جواد ظریف ـ وزیر خارجه- تاکید کرد که ساخت و ساز در این سایت ادامه پیدا خواهد کرد. کارشناسان می گویند شکاف (معنایی) آشکاری در متن توافقنامه وجود دارد که به ایران اجازه می دهد قطعات را خارج از سایت درست و بعدا در راکتور اتمی نصب کند. به درستی مشخص نیست که ظریف به این ساخت و ساز اشاره داشته یا مورد دیگری مورد نظر وی بوده است.
تهران می گوید می تواند رآکتور را سال آینده افتتاح کند و ادعا می کند که هدفش ساخت ایزوتوپ های پزشکی است اما کشورهای غربی می گویند در سایت اراک می شود پلوتونیوم هم تولید کرد؛ یکی از دو ماده ای که– در کنار اورانیوم غنی شده می شود از آن برای ساخت هسته شکافتنی بمب هسته ای استفاده کرد.
ترکی بن فیصل: برنامه هسته ای نظام، خطری بزرگ
در همین حال ترکی بن فیصل از نخبگان سیاسی پرنفوذ در خاندان آل سعود عربستان با انتشار یادداشتی در پروژکت سیندیکیت به مناسبت پایان سال ۲۰۱۳، برنامه اتمی جمهوری اسلامی را یک تهدید بزرگ معرفی کرده؛مطلبی که سایت دیپلماسی ایرانی هم آن را ترجمه کرده است.
رئیس کنونی مرکز مطالعات و تحقیقات فیصل در این یادداشت نوشته: “ تلاش های ایران برای تولید سلاح هسته ای یک خطر بزرگ است و در صورتی که به آن پرداخته نشود می تواند یک اشاعه هسته ای را در خاورمیانه به راه بیاندازد. برای مثال، شورای همکاری خلیج فارس در صورت مواجهه با ایران هسته ای ناگزیر به بررسی گزینه هایی شامل بازدارندگی هسته ای می شود.”
وی که پیشتر ریاست سازمان اطلاعاتی عربستان سعودی را بر عهده داشته و همچنین سفیر آل سعود در واشنگتن و لندن بوده با ابراز تاسف از اینکه تحریم های بین المللی علیه تهران مانع ادامه فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی نشده، این پرسش را مطرح کرده است که: “در صورتی که روحانی نیز نتواند یا نخواهد تغییری را ایجاد کند، باید چه کرد؟”
از عربستان سعودی و اسرائیل به عنوان دو کشوری یاد می شود که بیشترین مخالفت ها را با توافق هسته ای میان غرب و تهران داشته اند. گرچه بر خلاف تل آویو، پس از امضای توافقنامه ژنو،ریاض استقبال محتاطانه و با تاخیری از آن کرد.
