اندک زمانی پس از سفر وزیرنفت جمهوری اسلامی به هندوستان، خبرها حکایت از آن دارد که دهلی نو صادرات نفتی خود از ایران را باز هم کاهش می دهد و به بازارهای عراق روی خواهد آورد. با این حال وزیر نفت ضمن اذعان به شرایط سخت وزارت نفت برای فروش، از عملکرد خود دفاع و قضاوت درباره وزارت تحت فرمانش را به آیندگان محول کرده است.از سوی دیگر مدیرعامل پتروشیمی این وزارتخانه نیز از سه راهبرد برای مقابله با تحریم های تازه ایالات متحده علیه صنعت پتروشیمی جمهوری اسلامی سخن گفته است.
دو هفته بیشتر از سفر سردار رستم قاسمی – وزیر نفت جمهوری اسلامی – به شبه قاره هند نمی گذرد؛ سفری که سردار نفتی نظام قرار بود طی آن مقامات هندی را به ادامه خرید نفت ایران ترغیب کند. اما بر اساس گزارش هندوستان تایمز که در دهلی منتشر می شود، دولت هند تصمیم دارد با افزایش واردات نفت از عراق، خلا نفت ایران را جبران کند.
سه ماه پیش بود که مدیران دو شرکت عظیم نفتی هندوستان اعلام کردند به خاطر تحریم بیمه نفتی جمهوری اسلامی احتمالا واردات نفتی خود از جمهوری اسلامی را به طور کامل قطع می کنند.
سفر وزیر نفت دولت محمود احمدی نژاد به دهلی نو تلاشی برای منصرف کردن هندی ها از این تصمیم بود. رستم قاسمی در ارتباط با اهداف سفر خود به هند گفته بود: “در این سفر برنامه هایی درخصوص گسترش همکاری های نفتی بین دو کشور تهیه شده و در ملاقات با طرف هندی در این زمینه مذاکره خواهیم کرد”؛مذاکراتی که ظاهرا موفقیتی در پیش نداشته چرا که سلمان خورشید، همتای هندی سردار قاسمی که میزبان وی هم بود، قرارست هفته دیگر به بغداد برودو روابط نفتی هند با عراقی ها را گسترش دهد.
به گزارش هندوستان تایمز دولت هند در اقدامی که هم مفهوم مالی و هم استراتژیک دارد، قصد دارد واردات نفت از عراق را افزایش و وابستگی به نفت ایران را کاهش دهد. در حال حاضر عراق رتبه همیشگی صادرات نفتی ایران در اوپک را گرفته و ایران از رتبه ۲ به رتبه ۵ سازمان صادرکنندگان نفت سقوط کرده است.
هند دومین خریدار نفت ایران، حدود یک چهارم صادرات نفت ایران، به ارزش ماهانه یک میلیارد دلار است. در ماه ژانویه( دیماه گذشته) از کل صادرات ۱/۱ میلیون بشکه‌ای نفت ایران، ۲۸۶ هزار بشکه از آن به هندوستان رفته بود. بر اساس اطلاعات منابع تجاری هند در ده ماه نخست سال مالی جاری، ۲۲ درصد واردات نفت خام از ایران را کاهش داده است. میزان صادرات نفت به هند از ابتدای زمستان ۹۱ تا اواسط بهار امسال نیز دوباره نصف شده و بر اساس آمار سازمان های جهانی صادرات نفت در ماه آوریل به ۱۲۳ هزار بشکه در روز رسیده است.
مجموعه این مصائب رستم قاسمی، فرمانده سابق قرارگاه خاتم و وزیر نفت را به تنگ آورده تا جایی که بعد از ظهر دیروز در جریان یک سخنرانی اذعان کرد که دشمنان تیر خلاص خود را به سمت صنعت نفت کشور نشانه رفته اند تا از این طریق شاهرگ اقتصادی کشور را قطع کنند. وی سپس خاطرنشان کرد سال گذشته وزارت نفت سخت ترین شرایط برای فروش طلای سیاه ایران را داشته است.
کارنامه وزارت نفت که تحت نظارت این فرمانده سپاه مدیریت می شود از سوی ناظران سیر کاملا نزولی داشته است. در حالی که در ابتدای سال ۲۰۱۲ جمهوری اسلامی روزانه ۲/۳ میلیون بشکه نفت صادر می کرد، این رقم هفته گذشته به ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسید.
با این حال رستم قاسمی کماکان مدافع این عملکرد است و می گوید دولت “با همه سختی‌ها لحظه‌ای دست از تلاش و کوشش بر نداشت و دشمن هر چه بر فشارهای اقتصادی افزود، دولت از سوی دیگر دست به توسعه دانش فنی، تولید، فرآوری و صادرات نفت و سایر حوزه‌های تخصصی زد و بدون شک این آیندگان هستند که درباره این دولت قضاوت خواهند کرد.”
همزمان عبدالحسن بیات مدیر عامل شرکت ملی پتروشیمی نیز روز گذشته گفتگوی مفصلی با خبرگزاری فارس – نزدیک به سپاه- انجام داد و سه راهبرد جمهوری اسلامی برای مقابله با تحریم های جدید ایالات متحده علیه صنعت پتروشیمی را اعلام کرد. به گفته وی بر اساس این سه استراتژی “ا یران صاحب یک ناوگان عظیم دریایی، تکنولوژی بومی سازی می شود و تعداد محصولات پتروشیمی گسترش پیدا خواهد کرد ” تا تحریم آن ها دشوار تر شود.
دو هفته پیش واشنگتن در رویکردی تازه تصمیم گرفت برای نخستین بار صنعت پتروشیمی را هم که برای تهران بسیار پردرآمد است در لیست سیاه خود قرار دهد. وزارت خزانه داری ایالات متحده هشت شرکت و موسسه ای را که به صنایع پتروشیمی جمهوری اسلامی وابسته هستند در فهرست تحریم های جدید خود قرار داد.
طبق آمار رسمی داخلی ارزش صادرات محصولات پتروشیمی در سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ را به ترتیب ۱۴/۶ میلیارد دلار و ۱۲ میلیارد دلار بوده است.
صنایع پتروشیمی بخشی از صنعت شیمی است که محصولاتش را از نفت خام یا گاز طبیعی تولید می‌کند. صنعت پتروشیمی ایران در آغاز راه است. کارخانجات این صنعت عمدتا در بند امام خمینی (ماهشهر) مستقر هستند. فرآورده های صنعت پتروشیمی ایران عمدتا کودهای شیمیایی، مواد اولیه پلاستیک، پاک کننده و باکتری کش ها و اسید ها هستند.
گفتنی است محسن رضائی از کاندیداهای دست راستی انتخابات ریاست جمهوری نیز در یکی از گفتگوهای تلویزیونی خود این نوید را داده بود که در صورت پیروزی در انتخابات، حجم زیادی از نفت را که فروش نمی رود تبدیل به “فرآورده نفتی” می کند و به دنیا خواهد فروخت؛ امری که حالا به نظر محال می آید.
بیات در مصاحبه روز یکشنبه ادعا کرده است که تحریم های اخیر “خوشبختانه هیچ تأثیری از این تحریم‌ها بر فعالیت این شرکت‌ها قابل تصور نیست. این شرکت‌ها از نظر تکنولوژی وابستگی به دیگران ندارند و سال‌ها است تولید می‌کنند.”
پتروشیمی بندر امام، شرکت پتروشیمی بوعلی سینا و شرکت پتروشیمی مبین از شرکت هایی هستند که در لیست تحریم های کاخ سفید قرار گرفته اند.
همان طور که در روزهای نخست اعمال تحریم ها علیه صنعت نفت، مقامات دولتی از راه های بسیار برای خنثی کردن آن خبر می دادند و بر بی اثر بودن آن تاکید می کردند، بیات هم دو هفته پیش نیز در اظهارات مشابهی پیرامون تحریم های پتروشیمی گفته بود: “هم‌اکنون راهکارهای مقابله با تحریم پتروشیمی در دو فاز تامین کالا، تجهیزات، قطعات یدکی، مواد شیمیایی افزودنی و کاتالیست‌ها، و صادرات پتروشیمی با تامین کشتی و بیمه دنبال می‌شود.”
گفتنی است جمهوری اسلامی در دوسال اخیر توفیق چندانی برای دور زدن تحریم های نفتی نیافته و صادراتش کمتر از یک سوم شده است. این موضوع باعث از دست رفتن سالانه ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار درآمد ارزی کشور شده است. در فقدان این ارزها، ارزش ریال در سراشیبی تند قرار گرفته و نسبت به پیش از تحریم ها تقریبا یک سوم شده است. دلار در بازارهای تهران روز شنبه ۳۶۵۰ تومان به فروش رفت.
