کشتیرانی جمهوری اسلامی دچار مشکل جدی شده است؛ وضعیتی که از لابلای سخنان مدیرعامل این شرکت نیز شنیدنی است. ناوگان کشتیرانی ایران بعلت آنچه شورای امنیت “کمک به حمل ونقل تجهیزات هسته ای” نامید مشمول تحریم شد وپس از آن نیز اتحادیه اروپا در بیانیه ای حمل کالا توسط این شرکت به اروپا را ممنوع ساخت. در چنین شرایطی به گزارش روزنامه های غربی این شرکت مالکیت کشتی ها را تغییر داده است وبا پرچم کشورهای دیگر تردد میکند؛ شاید به همین دلیل است که مدیرعامل ومسئولین می گویند تحریم ها “هنوز” نتوانسته کشتیرانی جمهوری اسلامی را زمینگیر کند.
هر چند وزارت خزانه داری آمریکا کمیته ای برای تحقیق در این مورد تشکیل داده تا موضوع را بررسی ورصد کند.
“نه” به کشتیرانی به خاطر آمریکا
به گزارش سایت عصر ایران وبه نقل از روزنامه واشنگتن پست “با گذشت مدت زمان کوتاهی از قطعنامه جدید شورای امنیت درباره تحریم های ایران و پس از آن تحریم های مستقل آمریکا علیه ایران، توانایی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران برای حمل و نقل کالا به میزان زیادی کاهش یافته است.”
این روزنامه آمریکایی می نویسد: “بسیاری از شرکت های بین المللی بیمه به دلیل ترس از تحریم های آمریکا، از تعامل با شرکت های حمل و نقل کالای ایران خودداری می کنند.”
بنا بر این گزارش، محمد رونقی معاون شرکت ایرانی “سی پارس”، ارائه کننده خدمات به مالکان کشتی ها و شرکت های بیمه دریایی در سطح جهان نیز گفته است:” کشتی هایی که پرچم ایران دارند در بسیاری از کشورهای جهان با مشکلاتی روبه رو هستند زیرا آنها در حال حاضر تحت پوشش هیچ بیمه ای نیستند و این به دلیل تحریم های جدید است. بسیاری از بنادر از تعامل با کشتی هایی که بیمه نداشته باشند خودداری می کنند. “
همزمان شرکت بیمه دریایی “لویدز” هم که آمریکا بازار مهمی برای آن است، اعلام کرد: “لویدز همچنان به تحریم ها علیه ایران پایبند است.”
با این حال حسین داجمر، مدیر شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی که 160 کشتی در ناوگان خود دارد به رویترز گفته است: “تحریم ها به میزان زیادی برما تاثیر ندارد. بسیاری از بنادر در سطح جهان هستند که با ما همکاری می کنند. مذاکراتی هم با برخی شرکت های بیمه وجود دارد تا بیمه کشتی های این شرکت دوباره انجام شود.”
اما آن گونه که واشنگتن پست از قول یکی از مسئولان یک شرکت هلندی ارائه کننده خدمات بیمه کشتی نیز نوشته این شرکت درخواست کشتیرانی جمهوری اسلامی را رده کرده؛او گفته است: “از ما درخواست کمک کردند ولی ما مشتریان و منافع زیادی در آمریکا داریم لذا مجبور به رد درخواست آنها هستیم.”
این مدیر بیمه همچنین خبر داده که “در دوماه اخیر شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با تعدادی از شرکت های بیمه حمل دریایی کالا مذاکره کرده است.”
زیرپرچم دیگر کشورها
به دنبال انتشار اخبار مربوط به استفاده کشتی های جمهوری اسلامی از پرچم کشورهای دیگر، روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی با عنوان “گریزکشتیرانی ایران از لیست سیاه” نوشت: “بنا به یک گزارش جدید، شرکت دولتی کشتیرانی ایران برای گریز از تحریم های امریکا، اسامی و مالکیت اغلب کشتی های خود را عوض کرده است، حال آنکه وزارت خزانه داری امریکا هنوز لیست سیاه مورد استفاده شرکت های امریکائی برای اثبات مراعات تحریم ها را به روز نکرده است.”
این گزارش می‌افزاید: “تلاش جمهوری اسلامی برای گریز از تحریم های وضع شده علیه شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی به مراتب گسترده تر از اقدامات آمریکا در به اجرا گذاشتن این تحریم ها بوده است.”
روزنامه نیویورک تایمز هم از این ترفند نمونه آورد و نوشت: “ایران ظرف چندین ماه نام و مالکیت ظاهری یکی از کشتی هایش را از «مفتح» به «دیپلمات» و بعد «امپلیفای» تغییر داده است.”
نیویورک تایمز می افزاید: “خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران مالکیت واقعی کشتی هایش را در شبکه ای از شرکت ها که از اروپا تا آسیا گسترده هستند پنهان می کند. این شرکت ها پس از قرار گرفتن خطوط کشتیرانی ایران و کشتی هایش در فهرست سیاه آمریکا تشکیل شدند. این شرکت ها اغلب نام های انگلیسی دارند.”
براساس این گزارش شورای امنیت سازمان ملل متحد قبلا به این نتیجه رسیده بود که “این شرکت(کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران) در تلاش برای قاچاق سلاح دست داشته است؛ اقدامی که در تخطی از تحریمی در منع واردات سلاح صورت گرفته است.”
اما نیویورک تایمز می نویسد تحقیقاتش نشان می دهد ایران برای آنکه یک گام از تعقیب کنندگان جلوتر باشد، از یک رشته ترفندها استفاده کرده است. این ترفندها نه فقط شامل تغییر پرچم و نام کشتی، بلکه مالکان و مدیران آنها هم می شود. به عنوان نمونه برخی از کشتی ها در جزایر کمتر معروف اروپا مانند مالت یا جزایر ایرلند ثبت میکنند تا بتوانند از مشکل تحریم بنادر اروپایی فرار کند.
براساس این گزارش از ۱۲۳ کشتی خطوط کشتیرانی ایران که در فهرست سیاه آمریکا گنجانده شده بود، اکنون تنها ۴۶ کشتی به طور مشخص همچنان در مالکیت خطوط کشتیرانی ایران یا زیرمجموعه های آن هستند. 73 کشتی دیگر تحت مالکیت یا کنترل شرکت هایی هستند که در فهرست سیاه آمریکا قرار ندارند.
در واکنش به گزارشات روزنامه های غربی، مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در گفت و گو با روزنامه جام جم خبر داد که: “پس از اعمال تحریم های یکجانبه علیه ایران که آخرین آن تحریم های اتحادیه اروپا بود، این شرکت(کشتیرانی جمهوری اسلامی ) به استناد قوانین موجود در دریانوردی بین المللی شکایت هایی را در کشورهای انگلیس، اتحادیه اروپا و آمریکا با کمک وکلای خود مطرح کرده است.”
محمدحسین داجمر همچنین افزود: “قوانین کشتیرانی بین المللی می گویند شرکت های کشتیرانی هیچ گونه مسوولیتی درباره آنچه حمل می کنند، ندارند و مسوولیت این مساله برعهده صاحب کالاست که در اسناد قانونی ماهیت کالایش را ذکر کرده است؛ لذا نمی توان شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی را صرفا به دلیل اینکه کالا حمل می کند، مورد تحریم قرار داد یا حساب هایش را مسدود کرد.”
ما چه میدانستیم چه حمل میکنیم؟
اما گفت و گوی مدیرعامل کشتیرانی با مجله پیام دریا که نشریه ای تخصصی است زوایای بیشتری از تحریم علیه این شرکت را به تصویر کشید. وی در توضیح فشارها وتحریم های سه ساله آمریکا علیه این شرکت، گفت:“تحریم‌ها از ۳ سال پیش تاکنون مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته است. ابتدا بحث محدودیت در نقل و انتقال دلار توسط دولت آمریکا مطرح شد. یعنی کسانی که در اسنادشان اظهار می‌کردند شرکت‌های کشتیرانی ایران کالاهایشان را حمل کرده‌اند، در نقل و انتقال دلار به مشکل برمی‌خوردند. خب، روشن است در آن مقطع خیلی از معاملات ارزی ما از دلار تبدیل شد به ارزهای غیردلاری. دامنه این تحریم‌ها رفته رفته محدودتر شد تا اینکه در مقطعی آمریکا برای شرکت‌های تابعه ما، محدودیت ایجاد کرد. این محدودیت برای حمل کالاهایی بود که برای مسائل نظامی یا هسته‌ای استفاده شود. در مقطعی دیگر انگلیس برای شرکت‌های بیمه محدودیت ایجاد کرد. می‌دانید که بیمه یکی از ضروریات فعالیت‌های کشتیرانی در دنیاست و انگلیس با این اقدام سعی کرد کشتیرانی را زمینگیر کند. روش این امر نیز این گونه بود که کلوپ‌های PSI که بیمه‌های اصلی کشتیرانی بین‌المللی را ارائه می‌دهد و ارائه این بیمه‌نامه‌ها برای ورود و خروج کشتی به بنادر لازم است، اعضایشان را از صدور بیمه‌نامه برای کشتی‌های ما منع کردند. اما، با اقدام سریعی که در ایران انجام شد و مصوبه‌ای که دولت تصویب و ابلاغ کرد، خوشبختانه یک میلیارد دلار برای پشتوانه ایجاد فعالیت‌های بیمه‌ای کشتیرانی در داخل کشور تخصیص داد و از آن سو هم کنسرسیومی میان تمام شرکت‌های بیمه داخلی به وجود آمد و ما بیمه‌های کشتی‌هایمان را به داخل کشور منتقل کردیم و این مساله هم حل شد و برخلاف هدف و خواست آنها کشتی‌های ما به فعالیت خود ادامه دادند. در قطعنامه اخیر سازمان ملل هم در چند بند اشاره کرده که محدودیت‌های ایجاد شده برای کشتی‌های ایرانی باید در شرایطی باشد که دولت‌ها شواهد و قرائنی داشته باشند که کشتی یا محموله‌ای که توسط آن حمل میشود، در ارتباط با مسائل هسته‌ای یا موشکی باشد.”
وی در ادامه بیان داشت: “با این حال متاسفانه آنچه اکنون در دست کار است، بسیار فراتر از چارچوب موارد پیش‌بینی شده در قطعنامه سازمان ملل است. یعنی اهدافی که کشورهای غربی برای اجرای تحریم‌ها بر علیه کشتیرانی ترسیم کردند، نشان می‌دهد که اینها همه‌اش بهانه است و اصل هدف آنها تحت فشار قرار دادن و زمینگیر کردن کشتیرانی جمهوری اسلامی است. صریح بگویم تحریم‌ها در قطعنامه اخیر گسترده‌تر از قبل است. از نظر نقل و انتقال پول ایجاد محدودیت کرده‌اند. بعلاوه تحریم را از کالای حمل شده به کل کشتی‌ها و شرکت‌های تابعه کشتیرانی گسترش داده‌اند و گفته‌اند اصولا ما نباید اقدام به حمل بکنیم و این امر ایجاد محدودیت میکند.”
اما نکته جالب در این مصاحبه این سئوال خبرنگار وجواب مدیرعامل کشتیرانی است در خصوص حمل تجهیزات هسته ای. خبرنگار می پرسد: “جناب آقای داجمر! یکی از مسائلی که از سوی تحریم‌کنندگان همواره مطرح شده، این است که ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران کالاهایی غیر از اهداف خودش را حمل کرده است مشخصا تجهیزات هسته ای.. صراحتا می‌پرسم آیا واقعا شما کالایی غیرمتعارف حمل کرده یا می‌کنید؟”
مدیر عامل کشتیرانی در پاسخ میگوید: “تحریم‌کنندگان همیشه چنین اظهاراتی را برای رسانه‌ها را مطرح کرده‌اند، اما هیچ وقت سند و مدرکی ارائه ندادند. چون ۹۰ درصد حمل و نقل بین‌المللی از طریق دریا انجام میشود. ما قوانین کامل و روشنی در زمینه دریانوردی داریم که تقریبا فکر همه جا را کرده است. در این قوانین با صراحت آمده است که موسسه حمل کالا مسوولیتی در مورد محتوای بار یا جعبه یا کانتینر ندارد. اصولا برای شرکت کشتیرانی توان، امکان و فرصتی وجود ندارد که بتواند درون جعبه یا کانتینری را که می‌خواهد حمل کند را بازدید کند و ببیند محتوای آن چیست. قوانین دریایی در اینجا مسوولیت‌ها را مشخص و تفکیک کرده و مسوولیت محتوای درونی کالا را با صاحب کالا و گمرکات مبدأ و مقصد در بنادر قرار داده است. موسسه حمل فقط آنچه را که صاحب کالا اظهار میکند درون جعبه است و در بارنامه قید میشود را حمل میکند. موسسه حمل میگوید بنابه گفته صاحب کالا، محتوای جعبه این است و ما جعبه را پلمب شده تحویل می‌گیریم و پلمب شده هم تحویل می‌دهیم. بنابراین طبق قوانین بین‌المللی دریانوردی، موسسه حمل مسوولیتی در قبال کالایی که حمل میکند، ندارد یعنی اگر ما از فلان کشور غربی کالایی را تحویل گرفته و حمل میکنیم، قاعدتا گمرک آن کشور غربی می‌داند که درون جعبه‌های آن کالا چیست.”
اما ظاهرا صادرکنندگان قطعنامه، و پیش برندگان تحریم با مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی موافق نیستند؛ از همین روست که او می گوید: “هدف آنها تحت فشار قرار دادن و زمینگیر کردن کشتیرانی جمهوری اسلامی است.”
