شهرزاد فرامرزی
وقتی غروب خورشید، آسمان دوبی رنگ نارنجی تیره ای به خود می گیرد. جعبه های اجناس شامل غذا، لباس، وسایل برقی و کامپیوترهای اچ پی در لنج ها بارگیری می شوند. این کشتی های کوچک چوبی سال هاست که فاصله 60 مایلی تا ایران را طی می کنند.
اما تجارت دیگر مثل گذشته نیست. غرب به رهبری ایالات متحده در مقابله با جاه طلبی های هسته ای ایران، ورود و خروج کالا به ایران را با مانع روبرو کرده اند. دوبی هم این در این میان قرار گرفته است: از یک طرف مشتاقانه مایل است تجارت پر سودش را با همسایه خود در آن طرف خلیج فارس ادامه دهد، از سوی دیگر نگران خشم ایالات متحده و سازمان ملل شده است.
فشار روی تجار ایرانی ها در دوبی افزایش یافته است. نام یکی از این بازرگانان، مصطفی هوبخت است که یخچال، فریزر و مواد لازم برای رنگ آمیزی ظروف تفلون را از آلمان وارد می کند. کار او هم کساد شده است و سود او به زحمت به 100هزار دلار می رسد، در حالیکه او در گذشته حداقل 80هزار تا 90هزار دلار درآمد داشت.
او می گوید: “برای من فقط ضرر بوده است. سخت ترین دورانی است که تا حالا داشته ام زیرا همانطورکه ماهی برای زندگی به آب احتیاج دارد، تاجر هم به پول نیاز دارد.“
ناحیه بستاکیا در دوبی با برج های چهارگوش و خانه های تجملی با درها و پنجره های چوبی زیبای کنده کاری شده، نشانه ای از روابط محکم با ایران است. بسیاری از بازرگانان ثروتمند سنی مذهب در اوخر قرن گذشته و در زمان افزایش تعرفه های بازرگانی در ایران از سواحل جنوبی ایران به این محله نقل مکان کرده اند. نام اینجا هم از منطقه بستک در ایران گرفته شده که روزگاری محل زندگی شان بوده و آنها شیوه زندگی و شکل و شمایل خانه هایشان را از آنجا آورده اند.
امروز فرزندان آنها بخش مهمی ازجمعیت دوبی را تشکیل می دهند که متعلق به کشور امارات متحده عربی است. آنها مردانی با سرانداز و دشاشه های سفید هستند که تشخیص آنها از همشهری های عرب شان غیرممکن است.
امارت تنها کشوری بود که بعد از انقلاب اسلامی در ایران، آغوش خود را بر روی ایرانی ها باز نمود، و البته این بار نوبت شیعه ها بود. اکنون 450هزار ایرانی در اینجا اقامت دارند و 8500 شرکت ایرانی در امارات ثبت شده است. حدود 300 میلیارد دلار از دارایی های ایرانی های خارج از کشور در دوبی جریان دارد. این مقدار سرمایه، بعد از ایالات متحده از نظر حجم و مقدار در رتبه دوم است.
برخلاف بسیاری از ایرانی های مقیم لندن و لس آنجلس، که از سرنگونی رژیم ایران استقبال می کنند، ایرانی های دوبی روابط شخصی نزدیک خود را با وطن حفظ کرده اند. در بازار قرن 21 دوبی، ایرانی ها در میان اصلی ترین سرمایه گذاران هستند. آنها نگرانند که تحریم های شدیدتر سازمان ملل و یا حتی بدتر از آن، شروع یک جنگ، اوضاع را در دوبی و سایر مناطق خلیج فارس جداً به هم بریزد.
امارات در مقایسه با سایر کشورهای عرب از روابط استثنایی با ایران برخوردار است. ایران کشوری است که طوفان های سهمگینی را تحمل کرده است. اما این روابط تحت الشعاع افزایش فشارهای ایالات متحده برای انزوای تهران قرار گرفته است.
اخیراً دورنمای تحریم های بیشتر سازمان ملل تحت تاثیر برآوردهای سازمان امنیت ملی ایالات متحده مبنی بر توقف برنامه تسلیحات هسته ای این کشور، در هاله ای از ابهام قرار گرفته است. اما واشنگتن تحریم های یک جانبه خود برعلیه ایران را با هدف گرفتن بخش انرژی و نیز تعطیلی فعالیت بانک های ایرانی در آمریکا همچنان پی می گیرد.
دولت آمریکا همین حالا هم تلاش های خود برعلیه ایران را در دوبی با افتتاح دفتر منطقه ای وزارت امورخارجه در مورد ایران پیگیری کرده است. استورات لوی، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی، در ماه مارس به دوبی سفر کرد تا به موسسات مالی عرب هشدار دهد یا معاملات خود را با ایران متوقف کنند و یا در غیر این صورت آماده مواجهه با تحریم های ایالات متحده باشند. از سوی دیگر، واشنگتن و امارات یک تیم مشترک را برای ردیابی معاملات مالی مرتبط با ایران تشکیل داده اند که ظاهراً به برنامه هسته ای تهران مربوط می شود.
هر چند هیچ تغییری در سیاست رسمی بانک مرکزی امارات درقبال شرکت های ایرانی صورت نگرفته است، اما اغلب بانک های بین المللی و محلی در اینجا برای صدور مجوزهای اعتباری به فعالیت های اقتصادی شرکتهای تحت تملک ایرانی ها، محدودیت هایی درنظر گرفته اند. از جمله این بانک ها می توان از بانک ملی دوبی نام برد. ضمناً امارات اوایل امسال در راستای تحرکات سازمان ملل، دربرابر بانک سپه ایران موضع گرفت که گفته می شود با سپاه پاسداران انقلاب ارتباط داشته و هدف تحریم سازمان ملل قرار گرفته است.
هادی موتمنی، رییس شورای بازرگانی ایران، می گوید: “در اینجا 48 بانک اروپایی وجود دارد که شروع به اعمال محدودیت ها علیه شرکت هایی کرده اند که با ایران معامله می کنند. این شامل شرکت هایی هم می شود که سابقه آنها در تجارت شناخته شده است. وقتی شرکتها نتوانند از بانک وام بگیرند، از ادامه فعالیت باز می مانند.“
انتقال پول میان بانک ها هم مشکل شده است. بانک های اینجا از علت و ماهیت و دلایل حواله پول سوال می کنند. موتمنی می گوید اگر فشارها شدت پیدا کند، هیچ بانکی با شرکتهای طرف معامله با ایران کار نخواهد کرد. ممکن است آنها حساب های شخصی را هم ببندند.
خیلی از شرکت های ایرانی برای پیشگیری از چنین وضعیتی، به تجارت با سایر کشورها و از جمله خود ایران رو آورده اند. برخی دیگر هم از معامله با ایران اکیداً خودداری می کنند.
مقامات رسمی امارات از این وضع ناخشنود هستند.
عبدالله صالح، مدیر بانک ملی دوبی، می گوید: “ما عمیقاً برای معامله با ایران ارزش قایل هستیم… ما مایلیم آنرا بی هیچ وقفه ای ادامه دهیم، اما متاسفانه بر دوبی فشار وارد می شود. این خیلی غم انگیز و مایه تاسف است.“
تجار ایرانی می گویند از زمان آغاز محدودیت های مالی، مقامات اماراتی کالاهای آنها را برای مدت زمان بیشتری معطل نگه می دارند- تا دو یا سه هفته- و از آنها پول می گیرند، هر چند دوبی یک بندر آزاد است. ملاحان آفتاب سوخته ایرانی تا زمان صادر شدن برگه ترخیص، باید مدت طولانی را در کنار بارهایشان وقت بگذرانند. بعد از آن هم باید زیر نگاه سنگین نیروهای ناوگان پنجم ایالات متحده در خلیج فارس، از تنگه هرمزعبور کنند.
خسرو محمدی 34 ساله که در صف ترخیص کشتی 40 فوتی خود به جزیره کیش ایستاده، می گوید: “ما طی 28 سال گذشته همواره به نحوی از انحاء در تحریم بوده ایم.“
بازرگانان ایرانی در دوبی می گویند علیرغم محدودیت های موجود، دولت به آنها کمک می کند راه های فراری پیدا کنند. وقتی شرکت های ایرانی مستقر در دوبی رو در رو با احمدی نژاد از وی به خاطر اثر منفی لفاظی های ایران بر تجارتشان انتقاد کردند، با همدردی او روبرو نشدند.
احمدی نژاد به تجار گفته بود که زمان ایستادن در برابر فشارها تحت رهبری آمریکا فرا رسیده بود. او اضافه کرده بود: برای عوارض آن هم آماده باشید.
البته عوارض آن همین الان هم در آمار و ارقام قابل نمایش است. به گفته شورای بازرگانی ایران، تجارت ایران با امارات در سال گذشته 12 میلیارد دلار بوده است. 8 میلیارد آن مربوط به صدور مجدد کالا، خصوصاً کالاهای آمریکایی، به ایران بوده و 5⁄3 میلیارد دیگر هم شامل واردات کالا از ایران برای بازارهای محلی و سایر کشورهای خلیج فارس، هند و اروپا بوده است.
یکی از گروههایی که از اعمال محدودیت های بانکی در معاملات با دلارمنتفع شده اند، صرافی هایی هستند که از طریق حساب های بانکی خودشان، پول ایرانی ها را به غرب انتقال می دهند. به گفته بازرگانان ایرانی و مقامات اماراتی، برنده های احتمالی دیگر شامل قاچاقچیان بی توجه به تحریم ها هستند. در حال حاضر هم چیزهایی مانند طلا، وسایل برقی و سیگارهای آمریکایی از طریق یک دهکده ماهیگیری در دماغه تنگه هرمز به نام خسبه، قاچاق می شود.
عبدالغفار حسین، یک تاجر سرشناس و شهردار سابق دوبی، می گوید: “امارات نمی تواند جلوی آنرا بگیرد، پس باید جور دیگری به مساله نگاه کند.“
منبع: سانفرانسیسکو کرونیکل – 30 دسامبر