در حالی که اتحادیه اروپا قصد تحریم گاز جمهوری اسلامی را دارد، سخنگوی وزارت نفت آن را یک “مانور تبلیغاتی” خوانده؛ آن هم در شرایطی که بحران اقتصادی سر و صدای رسانه های دست راستی و اعتراض امامان جمعه را نیز به همراه داشته است. همزمان در حالی که کنگره ایالات متحده در پی اعمال تحریم های جدید است و دبیرکل سازمان ملل از فشار زیاد تحریم ها بر مردم ایران سخن گفته است، مواضع مذاکره کنندگان هسته ای جمهوری اسلامی نشانی از عقب نشینی در مذاکرات آتی با ۱+۵ ندارد.
“اتحادیه اروپا قصد دارد واردات گاز از ایران را به عنوان بخشی از برنامه های تحریمی ممنوع کند.” این بخشی از گزارشی است که سه روز پیش رویترز منتشر کرد و در روزهایی که در اقتصاد متزلزل کشور طوفان به پا شده است می تواند بدترین خبر برای جمهوری اسلامی باشد. دیروز در نخستین روز هفته سخنگوی وزارت نفت در واکنش به این خبر گفت: “ضرر تحریم گاز ایران بیشتر متوجه کشورهای اروپایی است چرا که با محروم کردن خود از دسترسی به منابع سرشار گاز ایران، وابستگی خود به سایر منابع را افزایش می دهند که این موضوع قدرت چانه زنی آنها را کاهش می دهد.”
علیرضا نیکزاد رهبر همچنین این خبر را صرفا یک “مانور تبلیغاتی” خوانده و استدلال کرده است: “افزایش وابستگی اتحادیه اروپا به منابع محدود گاز امنیت انرژی این قاره را با مخاطره مواجه خواهد کرد.”
از پاییز گذشته با قدرتمند شدن تحریم های بین المللی، مقامات جمهوری اسلامی و رسانه های نزدیک به حاکمیت عموما تهدیدهای غرب را یا مانور تبلیغاتی خوانده اند و یا بلوف. برای نمونه آذر سال گذشته زمانی که اتحادیه اروپا تهدید کرده بود در صورت عدم عقب نشینی جمهوری اسلامی از جاه طلبی هسته ای اش، نفت ایران را تحریم می کند، روزنامه کیهان آن را یک “بلوف” خوانده بود. با این حال یازدهم تیرماه اتحادیه اروپا نه تنها خرید نفت از دولت احمدی نژاد را اجرا کرد بلکه شرکت های بیمه گر اروپایی نیز حق صدور و ارائه “بیمه های شخص ثالث و زیست محیطی برای حمل و نقل نفت ایران” را ندارند.
اروپا گاز نمی گیرد
حالا نیکزاد رهبر روز شنبه برای بی اهمیت جلوه دادن تحریم گازی جمهوری اسلامی از سوی اتحادیه اروپا گفته است: “هم اکنون هیچ یک از اعضای اتحادیه اروپا از ایران گاز تحویل نمی گیرند.”
این در حالی است که سال گذشته مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی گفته بود با امضای قرارداد سه‌جانبه گاز به ارزش ۱۰ میلیارد دلار، بخشی از گاز تولیدی در پارس جنوبی از طریق یک خط لوله ۵ هزار کیلومتری از مسیر عراق، سوریه، لبنان و مدیترانه به کشورهای اروپایی ارسال می‌شود.
علاوه بر این هفته گذشته محسن خجسته مهر، معاون وزیر نفت، در گفتگو با خبرگزاری مهر با اشاره به احتمال سوآپ گاز ترکمنستان به اروپا توسط ایران از ۳ برابر شدن حجم صادرات گاز تا سه سال آینده خبر داده و خاطرنشان کرده بود: “به‌زودی ساخت خطوط لوله جدید صادرات گاز به اروپا آغاز می‌شود.”
ایران با در اختیار داشتن بیش از ۳۳ تریلیون مترمکعب گاز (۱۶ درصد کل ذخایر)، دومین دارنده ذخایر گاز در جهان به شمار می‌رود، اما کارشناسان اقتصادی می‌گویند با سنگین شدن تحریم‌ها ممکن است تهران تنها می‌تواند بخش ناچیزی از این ذخایر را در بازار جهانی معامله کند.
رویترز می‌گوید مقامات اتحادیه اروپا در حال آماده سازی بسته تحریم گاز برای ارائه در نشست ۲۴ مهر وزرای این اتحادیه در لوکزامبورگ هستند.اوایل این ماه خبرگزاری فرانسه با انتشار گزارشی از نامه نگاری وزرای سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان به کاترین اشتون خبر داد. این کشورها از مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواسته بودند مقدمات اعمال تحریم های بیشتر علیه تهران را مهیا کند.
یک مقام غربی ضمن تایید این خبر گفته بود: “لازم است که تحریم‌ها را شدت ببخشیم”
کنگره آمریکا؛ سقوط سریع اقتصاد ایران
اما اتحادیه اروپا در فشار آوردن به تهران تنها نیست. کنگره ایالات متحده، کشوری که رهبری اعمال فشارهای بین المللی علیه جمهوری اسلامی را بر عهده دارد، نیز در جستجوی راه های جدید برای تشدید تحریم ها علیه تهران است.
بر اساس گزارش رسانه های بین المللی دستیار یکی نمایندگان کنگره آمریکا در این زمینه گفته است: “برخی از قانونگذاران آمریکایی بر این باورند که اگر چنین طرحی تمام معاملات بانکی را، به جز برای غذا و دارو در بر بگیرد اقتصاد ایران خیلی سریع سقوط خواهد کرد.”
همزمان به نوشته رادیو فردا رابرت منندز، سناتور دمکرات نیز روز جمعه گفته است: “ما به طور جدی به دنبال سیاست ها و گزینه های بیشتر برای تحت فشار قرار دادن معاملات با بانک مرکزی ایران و دیگر اقداماتی که می تواند ذخایر ارزی ایران را تحت تاثیر قرار می دهد، هستیم.”
اواخر ماه گذشته سنای ایالات متحده با اکثریت قاطع آرا قطعنامه ای را تصویب کرده بود که از دولت باراک اوباما می خواست فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک علیه تهران را افزایش دهد.
این همه در حالی است که همین حالا سرو صدای بسیاری از نشریات دست راستی و حتی امامان جمعه در شهرهای مختلف ایران از بحران اقتصادی موجود درآمده است؛ بحرانی که چهارشنبه گذشته باعث شد تظاهرات نسبتا گسترده ای در پایتخت کشور برگزار شود.
اعتراض امامان جمعه
در همین راستا طباطبایی نژاد نماینده ولی فقیه در شهر اصفهان با اشاره به ناآرامی های اخیر تهران گفته است: “نظر من دلیل اصلی اعتصاب بازاریان در تهران جواب های نامرتبط رئیس جمهور در خصوص گرانی های افسار گیسخته در کشور بوده است چراکه رئیس جمهور در جواب خبرنگاران گرانی ها را ازدولت ندانسته وظاهرا وی خیال می کند که مردم مشتی نادان و «هالو» هستند”.
همزمان احمد علم الهدی امام جمعه مشهد نیز با انتقاد از وضعیت اقتصادی کشور به مسئولان جمهوری اسلامی هشدار داده در صورت عدم مقابله با مشکلات حکم “منافق” را خواهند داشت. وی گفته است: “اگر می‌دانستید که نمی‌توانید در مقابل این مشکلات و بحران‌ها ایستادگی کنید اما، به مردم گفتید که می‌توانید، بی‌شک در حق مردم خیانت کرده‌اید و در این ارتباط نیز اگر می‌توانید کاری انجام دهید و آن را انجام نمی‌دهید و وارد عرصه نمی‌شوید، حکم منافق دارید.”
از سوی دیگر آیت الله رضا استادی در خطبه های این هفته نماز جمعه قم در حرم حضرت معصومه، با اشاره به مشکلات مهم کشور از جمله گرانی، متذکر شده است:” گرانی‌ها به طبقه ضعیف جامعه فشار آورده و برای آنها مشکلات زیادی ایجاد کرده است.”
خاتمی: ما طلبه ها میان شما هستیم
با این اوصاف احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران هنوز خونسردی خود را حفظ کرده است و می گوید: “مشکلات بوده و هست، اگر دنبال کشور بحران زده هستید به سراغ همان کشورهایی بروید که تحریم کرده‌اند، در تلویزیون می بینید که با چه مشکلاتی مواجه هستند و حکام هم عاجز از حل مشکلات هستند.”
او به مردم جامعه که به زعم کارشناسان بزرگترین بحران اقتصادی در سه دهه اخیر را تجربه می کنند این امیدواری را داده است که “ ما طلبه ها هم در میان شما هستیم و این مشکلات شما را درک می کنیم.”
علی رغم این دلگرمی ها روزنامه محافظه کار جمهوری اسلامی در سرمقاله روز گذشته خود با عنوان “واقعیت ها را باید دید” از رسیدن وضعیت اقتصادی به مرحله “خطر آفرینی” خبر داده و نوشته است: “افزایش بی مهار قیمت‌ها بر زندگی مردم بخصوص اقشار ضعیف تاثیر میگذارد اکنون به مرحله ای از خطر آفرینی رسیده که نمی‌توان آن را انکار کرد.”
گفتنی است ششم مهرماه آویگدور لیبرمن، وزیر خارجه اسراییل در مصاحبه با روزنامه هاآرتص گفته بود سیاست اسرائیل تشدید فشارهای بین المللی بر ایران برای افزایش نارضایتی های داخلی است. به گفته وی “تحریم های جدیدی که در چند ماه اخیر علیه ایران اعمال شده، سبب شده است تا اقتصاد ایران بسیار بیشتر از قبل آسیب ببیند و انتقادات داخلی شدیدی از دولت و رژیم ایران به راه بیافتد.”
رهبر حزب “اسرائیل، خانه ما” تصریح کرده بود: “هم اکنون اسرائیل تمام تلاش خود را انجام خواهد داد تا اتحادیه اروپا را به اعمال دور جدیدی از تحریم ها علیه ایران وادار سازد. فشارهای اقتصادی و نارضایتی شدید مردم از وضعیت اقتصادی در ایران باعث خواهد شد تا پایه های رژیم در این کشور متزلزل شود.”
گزارش بان کی مون
از سوی دیگر اما همتای آمریکایی لیبرمن با زبان نرم تری به وقایع اقتصادی اخیر در کشور واکنش نشان داده است. هیلاری کلینتون چهارشنبه هفته گذشته به خبرنگاران گفته بود: “دولت ایران تصمیماتی اتخاذ کرده که هیچ ربطی به تحریم ها نداشته و این تصمیمات بر اوضاع اقتصاد در داخل این کشور اثر گذاشته است… البته تحریم ها هم تأثیر خود را داشته، اما این تأثیرات می تواند در کوتاه مدت برطرف شود، به شرطی که ایران به همکاری صادقانه با گروه ۱+۵ و بقیه جامعه بین المللی تمایل نشان دهد.”
اثر تحریم های جامعه جهانی بر پیکره اقتصادی کشور به اندازه ای آشکاربوده که روز جمعه دبیرکل سازمان ملل با انتشار گزارشی گفته است “مردم ایران” در نتیجه تحریم‌ها فشار “زیادی” متحمل شده اند.
ناظران می گویند تنها راه برون رفت از وضعیت بحرانی کنونی، توافق تهران و کشورهای ۱+۵ در مذاکرات آتی است. طرفین سه دور مذاکرات را در فصل بهار در استانبول، بغداد و مسکو برگزار کردند، اما با شکست مذاکرات در روسیه کاترین اشتون مسئول کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد ادامه مذاکرات در آینده نزدیک ممکن نیست.
تردیدها نسبت به موفقیت مذاکرات
شهریور امسال نماینده آیت الله خامنه ای در مذاکرات اتمی، پس از سه ماه بار دیگر در شهر استانبول با رئیس کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرد تا پیرامون برنامه اتمی جمهوری اسلامی گفتگو کند.
پس از پایان گفتگوها خانم اشتون مذاکرات را “مثبت و مفید” خواند و سعید جلیلی هم گفت: “امیدواریم کمک کنیم دیدگاه‌ها به هم نزدیک شود.”
دور بعدی مذاکرات میان تهران و کشورهای ۱+۵ اعلام نشده است اما ناظران می گویند در صورتی که دو طرف به توافقی واقعی دست پیدا نکنند، ایالات متحده و اتحادیه اروپا بلافاصله تحریم های جدید خود را اعمال خواهند کرد.
روز جمعه روزنامه نیویورک تایمز گزارشی را منتشر کرد که از ارائه طرحی با “۹ گام” از سوی جمهوری اسلامی خبر می داد. بر اساس این طرح، پیش از تعلیق فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی اورانیوم، کشورهای غربی باید امتیازاتی را برای این کشور قائل شوند، از جمله تمام تحریم‌های مربوط به خرید نفت ایران را لغو کنند.
با این حال دیروز سعید جلیلی این خبر را تکذیب کرد. مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی گفته است :” هیچ‌گونه پیشنهاد جدیدی خارج از چارچوب مذاکرات ۱+۵ در اجلاس اخیر سازمان ملل متحد مطرح نشده است و ادعای برخی رسانه‌های آمریکایی در این رابطه بی‌اساس است.”
غرب در مذاکرات اخیر از جمهوری اسلامی خواسته است تا در سه گام غنی سازی ۲۰ درصد در سایت فردو را تعلیق، این سایت را تعطیل و اورانیوم غنی سازی شده در حد ۲۰ درصد را از کشور خارج کند. جمهوری اسلامی اما گفته است به هیچ یک از این سه شرط تن در نمی دهد.
در همین ارتباط دیروز علی باقری معاون سعید جلیلی در گفت و گو با فارس تصریح کرد: “چارچوب پیشنهادهای ایران نسبت به آنچه در مسکو ارائه شد تغییری نکرده است.”
اظهاراتی که به باور ناظران اگر صحت داشته باشد از همین الان شکست مذاکرات بعدی را قطعی می کند.
