برزو درآگاهی و رامین مستقیم
محمد خاتمی رئیس جمهوری اسبق ایران روز یکشنبه اعلام کرد، در کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری ماه ژوئن شرکت خواهد کرد، انتخاباتی که یک همه پرسی دربارۀ عملکرد دولت محافظه کار احمدی نژاد بشمار می رود.
پس از ماهها شایعه پراکنی دربارۀ کاندیداتوری احتمالی خاتمی، اقدام او قطعا ً باعث حضور رأی دهندگان در رقابتی خواهد شد که به اعتقاد اکثر تحلیلگران، در لحظه ای حیاتی برای جمهوری اسلامی و روابط این کشور با دنیای خارج اتفاق می افتد.
خاتمی، 65 ساله، در مراسم افتتاحیۀ وب سایت موتلفان سیاسی خود مجمع روحانیون مبارز به خبرنگاران گفت، “من به جرأت کاندیداتوری خود را در انتخابات اعلام می کنم. از ابتدا هیچگونه تردیدی نداشتم.“
نظام سیاسی ایران ترکیبی از عناصر روحانیت و جمهوری دموکرات است. این کشور هر سال ً انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی برگزار می کند، اما صلاحیت همۀ کاندیداها توسط شورای نگهبان مورد بررسی قرار می گیرد و قدرت نهایی در زمینۀ مسائل نظامی و امنیتی در اختیار آیت الله خامنه ای است.
اما این رئیس جمهور است که وزرای کشور، اطلاعات و امور خارجه را تعیین می کند و می تواند به شدت بر سیاست های داخلی و بین المللی ایران تأثیرگذار باشد. نطق ضداسرائیلی احمدی نژاد او را با غرب در انداخته است. دولت اوباما نشان داده که مایل است با ایران دربارۀ مسائل شک برانگیز در خصوص برنامۀ هسته ای این کشور گفتگو کند. اما احتمالا ً دولت اوباما ترجیح می دهد پس از انتخابات 12 ژوئن با فردی که کمتر در موضع مخالف قرار داشته باشد، مذاکره کند.
درخواست های خاتمی دربارۀ “گفتگوی تمدن ها” و تلاش های او برای عادی سازی روابط ایران با غرب، در خارج از کشور مورد تأیید قرار گرفته است. او دو بار با تکیه بر افزایش آزادی های اجتماعی و اتخاذ سیاست های میانه رو که نظر رأی دهندگان جوان و همچنین زنان را جلب کرد، بعنوان رئیس جمهور انتخاب شد.
رکود اقتصادی و درگیری های سیاسی، دورۀ ریاست جمهوری او را که از سال 1997 تا 2005 طول کشید، تحت الشعاع قرار دادند. علاوه بر این، منتقدان، خاتمی را فردی بسیار ضعیف و یا تحت فشار شرایط سیاسی موجود می دانستند که نمی توانست تغییرات اساسی بوجود آورد.
با این وجود، به رغم بهای بی سابقۀ نفت در طول دورۀ ریاست جمهوری احمدی نژاد، وضعیت اقتصادی ایران حتی بدتر هم شده است. بیکاری و تورم نیز در قیاس با دورۀ خاتمی بدتر شده است. کریم سجادپور تحلیلگر مسائل ایران در مؤسسۀ صلح بین المللی کارنگی می گوید، “اگر انتخابات کاملا ً آزاد و منصفانه باشد، خاتمی شانس بسیار بالایی خواهد داشت. وقتی رأی دهندگان ایرانی به پای صندوق های رأی می روند، موضوع اقتصاد آزارشان می دهد.“
بسیاری از طرفداران خاتمی از اینکه او نتوانست وعده های خود را دربارۀ اعمال تغییرات محسوس محقق کند و زیر فشارهای افراطیون مذهبی تاب نیاورد، سرخورده شدند. خاتمی روز یکشنبه کاندیداتوری خود را کم اهمیت جلوه داد. او بجای ایراد یک سخنرانی نویدبخش و اعلام طرح های ابتکاری جدید سیاسی گفت، تصور می کند کاندیداتوری او رأی دهندگان را، صرفنظر از پیروز انتخابات، به شرکت در این رقابت ترغیب خواهد کرد.
خاتمی خاطر نشان کرد، “امیدوارم حضور من و سایرین بتواند باعث حضور گسترده مردم در انتخابات شود و نتیجه هر چه که باشد، نعمت است.” خاتمی به غیر از ضعف های سیاسی خود، در راه رسیدن به ریاست جمهوری با موانع احتمالی دیگری روبروست. کاندیداتوری او باید به تأیید شورای نگهبان برسد. این شورا در انتخابات مجلس 2004، دهها تن از کاندیداهای اصلاح طلب را از شرکت در کاندیداتوری منع کرد.
خاتمی همچنین با چشم انداز رقابت در برابر دیگر کاندیدای اصلاح طلب، مهدی کروبی، روبروست. خاتمی و کروبی می توانند باعث دودستگی آرای میانه روها شوند. علاوه بر این، خاتمی و طرفدارانش ابراز نگرانی کرده اند که زد و بندهای انتخاباتی باعث تقلب در انتخابات بر ضد او شوند. وزارت کشور که بر انتخابات نظارت دارد، به شدت تحت کنترل احمدی نژاد است.
منبع: لوس آنجلس تایمز، 9 فوریه