وکیل مدافع نشریه اصلاح طلب “شرق” روز گذشته در گفتگو با ایلنا خبر از رفع توقیف این نشریه پس از گذشت بیش از دو سال از توقیف آن داد. سید محمود علیزاده طباطبایی با اعلام اینکه هفته گذشته دادگاه رسیدگی به اتهامات مهدی رحمانیان، مدیر مسئول این روزنامه برگزار شده است، خاطرنشان کرد اعضای هیات منصفه مطبوعات با آنکه شرق را “مجرم” تشخیص داده اند اما رای به تخفیف مجازات داده و ضمن “رفع توقیف” از این نشریه آن را به جریمه “یک میلیون” تومانی محکوم کرده اند.
آقای علیزاده طباطبایی با “قطعی” دانستن انتشار دوباره از زمان دقیق چاپ دوباره شرق اظهار بی اطلاعی کرد.
مهدی رحمانیان همچنین در مصاحبه با بخش فارسی بی بی سی از فرصت 20 روزه طرفین پرونده برای اعتراض به رای صادر خبر داده است. مدیر مسئول شرق با تا کید بر اینکه قصد دارد برای انتشار مجدد این روزنامه با با همکاران مشورت نماید از فضای “نامناسب” موجود ایران برای کار مطبوعاتی سخن گفته است: “درحال حاضر شرایط کار مطبوعاتی خیلی سنگین تر از زمانی است که روزنامه شرق برای دو بار پیاپی توقیف شده بود.”
توقیف اول: نامه دردسر ساز
نخستین شماره نشریه شرق در تاریخ دوم شهریور 1382 منتشر شد. بدنه اصلی تحریریه این نشریه را در روزهای نخست روزنامه نگارانی تشکیل دادند که پس از پیروزی احمدی نژاد و دیگر اصولگرایان در دومین انتخابات شورای شهر در سال 1381 که به معنای در دست گرفتن روزنامه همشهری ـ ارگان شهرداری تهران- از سوی اصولگرایان بود، به ناچار از ضمیمه روزنامه با نام “همشهری جهان” جدا شده بودند.
این روزنامه با روی آوردن به سبکی مدرن و نو در روزنامه نگاری و با ترکیبی از روزنامه نگاران جوان و باتجربه خیلی زود به پر تیراژ ترین روزنامه غیر دولتی و مستقل ایران تبدیل شد.
روزنامه شرق نخستین بار در آخرین روز دی ماه 1382 به جرم انتشار اخبار نامه اعتراضی نمایندگان اصلاح طلب مجلس ششم به آیت الله خامنه ای توقیف شد. این توقیف کمتر از دو ماه به طول انجامید و با نگارش نامه “پوزش” مسئولان این روزنامه به سعید مرتضوی مقدمات رفع توقیف “شرق” مهیا شد.
توقیف دوم: هاله نور بر سر الاغ
روزنامه شرق احتمالا نخستین روزنامه پس از دوم خرداد بود که به طور پیوسته به طرفداری از سیاست ها و تئوری های ”لیبرالیستی” پرداخت، صفحه سیاسی این روزنامه محفلی برای انتشار مقالات صاحبنظران از هر دو جناح سیاسی بود به طوری که همواره پس از توقیف آن بسیاری از چهره های جناح راست نیز به عدم انتشار این روزنامه معترض می شدند. این روزنامه همچنین موضعی متفاوت در مواجهه با بحران خاورمیانه و منازعه میان اسرائیل و فلسطین و لبنان در پیش گرفت و کوشید در چارچوب های وضع شده نگاه مستقل خود را در این زمینه دنبال کند. این مساله تا آنجا برای محافظه کاران غیرقابل تحمل بود که در مرداد 85 همزمان با جنگ 34 روزه اسرائیل و لبنان، کیهان و دیگر رسانه های اصولگرا حملات تندی به شرق کردند. این حملات مقدمات دومین توقیف این نشریه را در ماه شهریور- به بهانه ای دیگر- فراهم ساخت.
در تاریخ بیست شهریور 1385 خبر توقیف شرق انتشار یافت. دلیل این توقیف انتشار کاریکاتوری در صفحه پایانی شماره روز پنجشنبه ۱۶ شهریور بود که یک “الاغ” را در برابر “اسب” در صفحه شطرنج به تصویر کشیده بود. تصویر این “الاغ” با هاله نور همراه بود. برخی این کاریکاتور را کنایه ای به اظهارات محمود احمدی نژاد پیرامون حضور او در مجمع عمومی سازمان ملل در سال 85 دانسته بودند. احمدی نژاد ادعا کرده بود هیات ایرانی همراه وی هنگام سخنرانی او در نیویورک، هاله ای از “نور” دور سر او مشاهده کرده اند. این توقیف با اعتراض شدید روزنامه نگاران شد و کسانی چون احمد زید آبادی، اکبر منتجبی، نفیسه زارع کهن، پرستو دوکوهی، رضا خجسته رحیمی و مریم شبانی با نوشتن یادداشت های به این توقیف اعتراض کردند.
بلافاصله پس از این توقیف اعلام شد که اعضای تحریریه این روزنامه امتیاز روزنامه “روزگار” را در اختیار گرفته اند و قصد دارند در این روزنامه فعالیت خود را ادامه دهند. اما هیات نظارت بر مطبوعات زیر نظر دولت محمود احمدی نژاد با این ادعا که صفحه بندی و لوگوی “روزگار” شبیه به “شرق” است تنها اجازه انتشار سه شماره رابه این نشریه داد و سپس انتشار آن را متوقف کرد.
توقیف سوم: هم میهن! شرق هم توقیف شد!
روزنامه شرق که پیش از توقیف به یکی از قدرتمندترین رسانه های اصلاح طلب و مستقل بدل شده بود، سرانجام در اواخر سال 85 بار دیگر رفع توقیف شد. دو ماه پس از دومین رفع توقیف، شرق در 24 اردبیشهت سال 86 بار دیگر به دکه های مطبوعات برگشت، اگرچه محمد قوچانی و بدنه اصلی تیم شرق اول و دوم حاضر به ادامه همکاری با آن نشدند و به روزنامه “هم میهن” به مدیر مسئولی غلامحسین کرباسچی کوچ کردند. هم میهن هم البته پس از 42 شماره توقیف شد. شرق سوم نیز کمتر از سه ماه پس از انتشار توقیف شد. جرم جدید، مصاحبه خبرنگار صفحه ادبیات این روزنامه با ساقی قهرمان نویسنده و شاعر مقیم کانادا بود. در حالی که متن مصاحبه با خانم قهرمان تماما مرتبط با مسائل ادبی بود، به دلیل هم جنس گرا بودن خانم قهرمان، یکی از حرفه ای ترین نشریات ایران بار دیگر حکم توقیف گرفت. مهدی رحمانیان در آن زمان پیرامون توقیف روزنامه اش گفته بود: ”موردی در این مصاحبه پیدا نکردیم اما گفته می‌شود علت توقیف، چاپ این مصاحبه بوده است، .هیچ انگیزه‌ای برای باز شدن دوبارهء شرق نداریم. مگر چند بار برای یک کار فرهنگی می‌توان سرمایه‌گذاری و هزینه کرد؟”
عباس عبدی هم در سایت شخصی اش همزمان با توقیف نسبتا همزمان این دو نشریه از تیتر “هم میهن! شرق هم توقیف شد” استفاده کرد.
تحریریه در بند
در حاضر محمد قوچانی ( سردبیر سابق)، احمد زیدآبادی( دبیر سابق بخش تاریخ و اندیشه)، محمد عطریانفر (رئیس سابق شورای سیاستگذاری شرق) و سعید لیلاز ( تحلیل گر اقتصادی شرق) سه ماه است که در بازداشت به سر می برند. عبدالرضا تاجیک ( دبیر سیاسی سابق شرق) نیز بلافاصله پس از ناآرامی های پس از انتخابات ریاست جمهوری دستگیر و مدتی بعد آزاد شد.
