ساداناند هیوم
در حالی که جهان خود را با نفوذ و قدرت تازه هند تطبیق می دهد، خود هند در تلاش است با مسئولیت های جدید خود از جمله رابطه با ایران کنار بیاید. آیا هند باید تلاش های جامعه بین الملل را در خصوص ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات اتمی نادیده بیانگارد و یا در برابر آنها مانع تراشی کند؟
هند با گزینه ساده ای روبروست. واکنش ضعیف هند در برابر تهدید هسته ای ایران، هندی را به تصویر خواهد کشید که آنقدر در باتلاق جهان سوم فرورفته و آنقدر به خطرات گسترش سلاح های اتمی و تروریسم بین المللی بی اعتناست که نمی توان به عنوان شریک قابل اعتماد غرب بر آن حساب کرد. از سوی دیگر، واکنش قوی هند در برابر ایران کشوری را به نمایش خواهد گذاشت که آماده است مسئولیت های متناسب با حد و اندازه، اهداف و شکوفایی روزافزون اقتصادی خود را بر عهده بگیرد.
تاکنون هند در مدار همکاری و مقابله حرکت کرده است. این کشور در دو سال گذشته در شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران رأی داده است. همزمان با آن آرا وزیران نفت هند نگرانی های آمریکا را نادیده گرفته اند و علنا ً برای خط لوله گاز ایران و هند که باعث تضعیف تلاش ها برای به انزوا کشاندن رژیم ایران خواهد شد، با ایران مذاکره کرده اند که موافقتنامه همکاری های نظامی آمریکا و هند را با ابهام هائی روبرو کرده است. در همین حال ماه گذشته نیز حزب حاکم کنگره هند سفیر اسبق این کشور در ایران را که علنا ً از برنامه هسته ای ایران حمایت می کند، کاندیدای معاونت ریاست جمهوری کرد.
درک سیاست هند در قبال ایران مستلزم تجزیه و تحلیل مقوله پیچیده منافع، نقطه نظرات، سیاست ها و عادت های دیپلماتیک است. بسیاری از هندی ها بهره گیری از ذخائر انبوه نفت و گاز ایران را برای برطرف کردن نیازمندی های بلند مدت خود به انرژی ضروری می دانند. ایران و هند همچنین در مهار طالبان در افغانستان منافع مشترکی دارند و بالاخره این که ایران به هند اجازه می دهد به افغانستان و آسیای مرکزی [از راه ترانزیت دریائی- زمینی] دسترسی داشته باشد.
موضوع دیگری که این دو کشور را بهم پیوند می دهد، مسائل مشترک فرهنگی است. هندی و فارسی هر دو متعلق به خانواده هندواروپایی هستند و در زمان های قدیم فارسی زبان دربار امپراتوری هند بود. هند دومین جمعیت بزرگ شیعیان جهان (حدود 30 میلیون نفر) را در خود جای داده است. شیعیان که به خویشاوندی با ایران شهره اند، در مرکز و شمال هند متمرکز هستند.
اما به رغم روابط دیرینه ایران و هند، حکومت جمهوری اسلامی کاملا ً با سنت پلورالیسم هند مخالفند و فرهنگ هندو را ارج نمی نهند. جمع بازرگانی دو کشور در سال مبلغ ناچیزی حدود 6 میلیارد دلار است که بیشتر آن از طریق واردات نفت توسط هند تأمین می شود. روابط مردم این دو کشور نیز از دیدار زائران هندی و طلبه های قمی فراتر نمی رود.
با همه این ها بهتر است هند بی طرفانه به ایران بنگرد، به رژیمی که اهداف هسته ای اش تنها به بی ثباتی یک منطقه بی ثبات دامن خواهد زد. رویکردهای این دو کشور در قبال تسلیحات اتمی نمی توانند خیلی از یکدیگر متفاوت باشند. هند به صورت اصولی از امضای معاهده منع گسترش سلاح های اتمی سر باز زده، اما به اصول این معاهده بین المللی پایبند بوده است. اما ایران این معاهده را امضاء کرده اما با خرید پنهانی اطلاعات هسته ای از بازار سیاه عبدالغدیر خان، دانشمند هسته ای پاکستان، آژانس اتمی را فریب داد.
اگرچه ایران از تروریسم در هندوستان حمایت نمی کند، اما دهلی نو به سختی می تواند از تهران انتظار داشته باشد حمایت اسلام آباد از جهادگرایان را محکوم کند و در عین حال حمایت تهران از حماس و حزب الله را نادیده بگیرد. در نهایت هند باید منافع خود را بعنوان یک عضو مسئول نظام بین المللی در مقابل روابط دوجانبه با ایران ارزیابی کند. جهان نیز مراقب خواهد بود که هند به کدام سو متمایل خواهد شد.
منبع: واشنگتن پست، 11 اوت