موعد بازگشایی مدارس، یکی از بازه‌های فشار اقتصادی بر خانواده‌های ایرانی است. صرف‌نظر از خانواده‌هایی که به هر دلیل ترجیح می‌دهند از مدارس غیردولتی استفاده کنند، حضور هر دانش‌آموز در مدرسه، مستلزم صرف هزینه لوازم التحریر و لباس است. گزارش‌ها حاکی از آن است که قیمت نوشت‌افزار به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کرده که بار مالی و روانی زیادی به خانواده‌ها وارد می‌کند.
کاهش خرید لوازم‌التحریر تا نصف
روز شنبه، ۳۰ شهریور ماه روزنامه شرق در گزارشی از بازار لوازم‌التحریر، از افزایش ۴۰ درصدی قیمت خبر داد. گویا مسوولان آن قدری که روی عکس‌های خارجی کیف و دفترها حساس شده‌اند، در زمینه کنترل قیمت کاری از پیش نبرده‌اند. تلاش‌های سال‌های اخیر برای تولید محصولات داخلی هم معطوف به عکس‌ها شده و این محصولات که ۱۰ درصد بازار را پوشش می‌دهند، از نظر قیمت با ۹۰ درصد بقیه بازار که خارجی هستند، تفاوت چندانی ندارند و حتی گاهی گران‌تر.
عباس هدایتیان، رییس اتحادیه لوازم‌التحریر در توضیح گران بودن محصولات داخلی می‌گوید: “وقتی تولید‌کننده با دلار سه‌هزارتومان مواد اولیه وارد می‌کند باید قیمت تولیدات داخلی بالا برود.”
گزارش شرق از کاهش خرید در برخی از مناطق تهران خبر می‌دهد به طوری که برخی از مغازه‌داران اظهار کرده‌اند فروش امسال آنها تا ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده است. حتی یکی از فروشندگان باسابقه گفته است: “ما در این روزها صحنه‌هایی می‌بینیم که ناراحت‌کننده است. چرا برای افراد با درآمد پایین فکری نمی‌کنند تا اینگونه در برابر اصرار فرزندانشان شرمگین نشوند؟”
اما موضوع گرانی نوشت‌افزار مختص تهران نیست. هفته گذشته، خبرگزاری مهر از تبریز گزارش داد که گرانی در بازار لوازم‌التحریر باعث سردرگمی خانواده‌ها شده است. مهر نوشت که به طور شگفت‌آسایی قیمت یک خودکار ساده که شهریور ماه سال ۹۱، ۴۰۰ تومان بود هم اکنون در حدود ۱۰۰۰ تومان است. یک پدر تبریزی هم که در “پاساژ تربیت” مشغول خرید لوازم آموزشی برای فرزندش است، عنوان کرده که ۲۵۰ هزار تومان از ۶۰۰ هزار تومان حقوق ماهیانه‌اش را به خرید لوازم‌التحریر اختصاص داده اما هنوز هم تمام نشده است.
از یزد هم گزارش شده که قیمت خودکارهای خارجی که سال گذشته ۴۰۰ تومان و کمتر بود اکنون کمتر از ۸۰۰ تومان نیست و خودکارهای ایرانی هم کمتر از ۵۰۰ تومان در بازار یافت نمی‌‌شود. همچنین گویا تعدادی از تولیدکننده‌ها با کاهش تعداد برگ‌های دفتر، سعی کرده‌اند از قیمت آن کم کنند اما گلایه خانواده‌ها را به همراه داشته است.
یکی از شهروندان یزدی هم که دو فرزند دختر دارد، در توضیح شرایط موجود گفته است: “دو سال پیش دختر بزرگم را به پیش دبستانی فرستادم و لیستی که مدرسه برای تهیه لوازم داده بود با ۸۰ هزار تومان جمع شد اما امسال برای دختر کوچکترم این لیست از ۱۴۰ هزار تومان هم بیشتر شده است. مانتو و شلوار سال گذشته کمتر از ۲۰ هزار تومان بود اما امسال برای هر یک از فرزندانم باید ۴۰ هزار تومان هزینه کنم که اگر تمامی هزینه‌های تحصیل، جزوه و کتاب‌های کمک‌آموزشی، هزینه های جانبی، ثبت نام و سرویس مدرسه را در کنارهم قرار دهیم از یک میلیون و پانصد هزارتومان نیز بیشتر می‌شود.”
۲۰ درصد گران شده یا ۱۰۰ درصد؟
مهر ماه امسال ۱۲میلیون و۲۴۲هزار دانش‌آموز ایرانی به مدرسه رفته‌اند که در این میان ۱۱میلیون و۲۷۳هزار دانش‌آموز سهم مدارس دولتی بوده‌اند. این حجم بالای دانش‌آموزان گردش بالای مالی بازار لوازم‌التحریر و پوشاک مدرسه را نشان می‌دهد.
رییس اتحادیه لوازم‌التحریر گفته است که طی دو سال گذشته دفاتر دولتی در نمایشگاه‌های پاییزه ارائه نشده و دولت یارانه‌ای هم بابت آن پرداخت نکرده اما امسال دولت با قراردادی که با ۲ کارخانه دفترسازی داشته توانسته قیمت‌های متعادلی را برای آن تعیین کند. البته منظور عباس هدایتیان از قیمت متعادل، افزایش قیمت ۲۰ درصدی است که خود به آن اذعان دارد. ادعایی که از سوی رسانه‌های مختلف به نقد کشیده شده است. از جمله هفته‌نامه “کسب‌وکار” که می‌نویسد: “کافی است که قیمت یک پاک‌کن را با سال گذشته مقایسه کنید تا متوجه افزایش بیش از ۱۰۰درصدی قیمت انواع نوشت‌افزار در بازار شوید.”
علاوه بر نوشت‌افزار، بدیهی‌ترین هزینه هر دانش‌آموز مبلغی است که خانواده ها باید برای کتاب‌های درسی بپردازند. قیمت کتاب در پایه اول ابتدایی ۵ هزار و ۹۰۰، دوم ابتدایی ۷ هزار و ۴۰۰، سوم ابتدایی ۸ هزار و ۳۰۰، چهارم ابتدایی ۷ هزار و ۵۰۰ تومان، پنجم ابتدایی ۸ هزار تومان و ششم ابتدایی ۱۰ هزار و ۲۰۰ تومان تعیین شده است. اگرچه در مدارس دولتی، اخذ وجه ممنوع اعلام شده اما عموما مبلغ تعیین شده برای کتاب‌ها به اضافه مبالغ دیگری تحت عنوان بیمه و… افزایش پیدا کرده و مبلغی بیشتر دریافت می‌شود.
بنا بر گزارشات منتشر شده، قیمت دفتر مشق و نقاشی در معمولی‌ترین حالت خود از ۳هزار تومان شروع می‌شود و تا ۲۵هزار تومان هم می‌رسد. خودکارها هم از نمونه‌های ساده ۱۲۰۰تومانی شروع شده و تا یوروپن‌های ۱۵۰هزار تومانی ادامه دارد. مدادتراش از هزارتومان تا ۲۲هزار تومان در بازار پیدا می‌شود. مدادها هم وضع بهتری ندارند و بین ۷۰۰ تومان تا نمونه‌های طرح چوب ۱۶هزار تومان قیمت دارند. همچنین قیمت مدادرنگی‌های ۶ تا ۳۶تایی بطور متوسط بین ۷هزار تا ۵۰هزار تومان در نوسان است. کوله‌های مدرسه هم که فروش فوق‌العاده‌ای دارند، تقریبا همگی وارداتی است و بین ۷۰هزار تومان تا ۱۵۰هزار تومان قیمت دارد.
روزنامه تهران‌امروز هم می‌نویسد که وضعیت مانتوهای مدارس که چند سالی به رنگ‌های مختلف درآمده دست‌کمی از دیگر اقلام مربوط به تحصیل ندارد. مانتوهایی که رنگ آنها سال به سال در هر مقطع متفاوت است. در مدارس ابتدایی دولتی برای اونیفورم پسرانه رقمی از ۲۵ تا ۶۰ هزار تومان و در مدارس دخترانه برای مانتو شلوار که هر سال به یک رنگ در می‌آید رقمی از ۵۰ تا ۹۰ هزار تومان از والدین مطالبه می‌شود.
یک حساب سرانگشتی
حداقل دستمزد کارگران در سال ۹۲، ۴۸۷ هزار و ۱۲۵ تومان تعیین شده و دریافت حقوق یک میلیون تومانی برای بسیاری از کارمندان و کارگران رایج است. با فرض اینکه یک خانواده دو فرزند دانش‌آموز در دوره ابتدایی داشته باشد، با یک حساب سرانگشتی می‌توان به هزینه بالای آغاز سال تحصیلی برای این خانواده پی برد. اگر این دو کودک به مدرسه دولتی بروند و مدرسه هم هیچ مبلغی جز قیمت کتاب طلب نکند، حدودا باید ۱۵ هزار تومان بپردازند. اگر هر کدام چهار دفتر ساده ۱۰۰ برگ و یک دفتر ساده ۲۰۰ برگ نیاز داشته باشند، حدودا ۳۶ هزار تومان هزینه دفترها خواهد بود. دو مداد و دو خودکار کاملا ساده برای هرکدام، مجموعا ۴ هزار تومان هزینه به دنبال دارد و جز اینها به مداد رنگی، مدادتراش، جا مدادی، لیوان و کیف هم احتیاج خواهند داشت. اگر این مجموعه را ۸۰ هزار تومان درنظر بگیریم، با هزینه یونیفورم مدرسه بالغ بر ۱۸۰ هزار تومان خواهد شد. توجه داشته باشید که این مبلغ تقریبا کف قیمت موجود در بازار است و طبیعتا کودکان و خانواده‌هایشان تمایل دارند اجناسی زیباتر و باکیفیت‌تر تهیه کنند.
