سهیل آصفی
ترمیم برج آزادی تهران که در روزهای انقلابی سال 1979 نام شه و شهان را به موزه تاریخ سپرد و خواست از مسیر “24 اسفند” که قرار بود “انقلاب” شود، نام “آزادی” را هجی کند، در سالهای اخیر بارها محل بحث و جدل های گوناگون قرار گرفته است.
در روزهای اخیر، خبر رسیده است که عملیات بازسازی میدان آزادی در اردیبهشت آغاز و این میدان پس از بازسازی به جامه چهارباغ اصفهان در خواهد آمد.گفته شده است جمعی از زبده ترین آرشیتکت های جهان که در ترمیم برج ایفل در پاریس شرکت کرده اند، قرار است کار ترمیم برج آزادی در تهران را بر عهده بگیرند.
حجت‌الله ملاصالحی مدیر عامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران در این باره به خبرگزاری فارس گفته است: “با توجه به اینکه میدان آزادی دارای مشکل زهکشی بود، مطالعات سنگینی برای اجرای بازسازی آن انجام گرفته است.”
وی هزینه بازسازی میدان آزادی را 3 میلیارد تومان عنوان کرده و افزوده است: “با بازسازی میدان آزدای این مکان به تفرجگاه شهروندان تهرانی تبدیل خواهد شد.”
به گفته ملاصالحی، 4 آب نمای موزیکال در اطراف این میدان نصب خواهد شد. با این همه بهروز که هر روز از مسیر آزادی به سر کار خود می رود معتقد است که با “آب نما” تفریجگاه درست نمی شود!” او می گوید: “هر روز از این میدان شلوغ و پر ترافیک می گذرم. اینجا همه جور جنسی موجود است. هر چه شما بخواهید. فقط باید یک مقدار دقت کنید. من نمی دانم بدون رسیدگی کامل به وضعیت این میدان چطور می خواهند با نصب آب نما آن را تفریجگاه کنند.”
رژین، دختر جوانی که تازه از گشت پلیس مقابله با “بدحجابی” خلاص شده ، در حالی که گره روسری خود را به حال اول باز می گرداند و آرایش خود را ترمیم می کند با لحن اعتراضی می گوید: “ما تفریجگاه نخواستیم، فقط بگذارند کمی نفس بکشیم!”
با این همه، پیرو طرح ساماندهی میدان آزادی در تهران،مدیر عامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران از اجرای عملیات نور پردازی در این میدان هم خبر داده و گفته است با اجرای این کار مشکل نور میدان آزادی برطرف خواهد شد و همچنین از این پس تمامی “جشنهای ملی” در این مکان برگزار می شوند. حضور در میدان آزادی تهران و بر پایی” جشن ملی” در میدانی که تصویربرج واقع در آن به عنوان نماد ایران، روی بسیاری از کارت پستالهای صادراتی کشور جای گرفته است نه تنها خواست نزدیکان به تریبون های رسمی و قدرت است که بسیاری از هنرمندان جلای وطن کرده نیز اجرای برنامه در میدان آزادی تهران و یا تخت جمشید شیراز را به عنوان “آرزو”ی خود بارها به زبان آورده اند.
گفته می شود با اجرای طرح مزبور، بار ترافیکی میدان آزادی به خیابان‌های اطراف منتقل شده و این میدان تقریباً به پیاده راه تبدیل می‌شود.
وقتی که “شهیاد”،”آزادی” شد
برج آزادی، نماد شهر تهران در سال ۱۳۴۹ توسط معمار ایرانی، حسین امانت که در آن زمان یک دانشجوی ۲۶ ساله بود به یادبود جشنهای ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران طراحی و ساخته‌شد. این برج که به نام برج “شهیاد” نامگذاری شد با وقوع انقلاب بهمن در سال 1357 به برج آزادی” تغییر نام داد. یک شهرساز ایرانی، نام میدان “آزادی”، خیابان”انقلاب”، خیابان”کارگر”، بلوار”کشاورز”و… را مربوط به روزهای پر نفس انقلاب می داند: «خب، در آن زمان که هنوز انقلابیون در صحنه بودند و ساخت قدرت اینگونه تثبیت نشده بود ، این نام ها توانست بر روی برخی خیابان ها و میدان ها و دیگر اماکن در سطح کشور بنشیند. اینها را دیگر نتوانستند تغییر دهند. اما مواردی مانند خیابان “پهلوی” در جریان انقلاب شد “دکتر محمد مصدق” ولی بعد آن را کردند “ولیعصر”، یا مثلا بیمارستان “مفید” که در جریان روزهای انقلابی شد بیمارستان “صمد بهرنگی” و بعد آن را کردند “علی اصغر”.به هر حال میدان “آزادی” هنوز میدان “آزادی” مانده است!»
درست 34 سال پیش ، پس از بیست و هشت ماه کار، در ۲۴ دیماه ۱۳۵۰، در مراسم بهره برداری برج آزادی، که در سمت غرب کلان شهر تهران و آن سوی فرودگاه مهرآباد قرار گرفته است، آخرین پادشاه ایران، محمدرضا پهلوی به همراه همسرش فرح دیبا حضور داشتند. گفتنی است که برای نخستین بار منشور کورش بزرگ (نخستین نوشته حقوق بشر) که حدود ۲۵۵۰ سال پیش توسط کورش بزرگ ساخته شد و اکنون در موزه بریتانیا قرار دارد در این مکان پرده برداری شده است.
کارشناسان، برج آزادی در ایران را نمونه‌ای از نماد و نشانه‌های شهری به طراحی و اجرای حسین امانت عنوان می کنند که معماری شاخص آن، تلفیق طاق‌های معماری قبل و بعد از اسلام و تبدیل آن به نمادی زیبا به لحاظ معماری است. گفته می شود که در این طرح، معمار، حتی در جزئیات اجرای بنا و نحوه چیدمان سنگ‌های نماد هم دقت وافری مبذول شده تا در نهایت اجزا به کل واحدی بدل گردند.
گفته می شودمعماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، ساسانی و اسلامی است. این بنای سه طبقه چهار آسانسور و دو راه پله و ۲۸۶ پلکان دارد. در محوطه زیرین آزادی چندین سالن نمایش، نگار خانه، کتابخانه، موزه و … قرار دارد . طول این بنا ۶۳ متر، ارتفاع آن از سطح زمین ۴۵ و ارتفاع از کف موزه ۵ متر است.
هوشمندی عبور از انقلاب به آزادی
روزهای میدان آزادی تهران ،بیش از آن در ازدحام و غبار و انواع آلودگی های هوایی و وصوتی گم می شود که مجالی برای گشت و گذاری در آن فراهم شود. آن سوتر “ انقلاب” است که در مسیر مستقیم اما پر ازدحام آن رسیدن به “آزادی” هوشمندی خاص خود می خواهد. شکل رانندگی به دلیل ازدحام در اینگونه اماکن به مراتب پر ریسک تر می شود.
زینب 17 ساله می گوید که به همراه پدرش برای روزهایی که او آنها را “ایام الله” می خواند به این میدان آمده است: “بچه 7 ساله ای بودم که چادر سیاه بلند و سر بند بسیجی برایم خیلی هیجان انگیز بود. چند بار هم از من عکس گرفتند که دست کوچکم را مشت کرده ام و بغل پدرم دارم شعار می دهم.”
و میدان آزادی با حضور عکاسی که از شما به هر مدلی که بخواهید با بک گراند تصویر برج آزادی عکاسی می کند باز هم در اذهان مانده است. رسول که از دزفول به تهران آمده است، می گوید: “بار اول که میدان آزادی را دیدم بعد از اینکه با دوستم ساندویچ و نوشابه خوردیم بقیه پول تو جیبی مان صرف عکس هایی شد که پشتمان به میدان آزادی بود. عکس ها را گرفتیم، رفتیم ترمینال سوار اتوبوس شدیم و برگشتیم.”
غالب مسافرانی که از طریق فرودگاه مهرآباد به ایران وارد می شوند،در مسیر خود اول از میدان آزادی می گذرند. مهران می گوید: “هیجان انگیز بود، بعد از آن پرواز طولانی و گشت و بازرس های گمرک وقتی از میان شلوغی جمعیت در سالن اسقبال فرودگاه سوار تاکسی شدیم تا بیرون بیاییم، اول برج آزادی را دیدم. زیبا و با شکوه. اما هوای آلوده تهران و رانندگی های وحشتناک نگذاشت تا توجه ما در برخورد اول به طور کامل جذب این فضای دلنشین شود.”
و بال آرزوها در میدان آزادی همچنان پر پرواز می گیرد تا به اوج. هما، زن میانسالی که هر سال از همین میدان به فرودگاه مهرآباد تهران می رود تا به جنوب کالیفرنیا پرواز کند، از نوستالژی خود نسبت به میدان آزادی می گوید. “این میدان، میدان خاطرات ماست. همین روزها، یازدهم اریبهشت سال 1360 بود که میتینگ بزرگ اول ماه مه در بزرگداشت روز جهانی کارگر در میدان آزادی برگزار شد. اصلا جای سوزن انداختن نبود. به شعاع چند کیلومتری تمام این میدان جمعیت موج می زد…. حالا این میدان همچنان هست که ما بیاییم سری به میهن بزنیم و دوباره برویم به کناره اقیانوس آرام و دور از مخاطرات و دشواری های زندگی در میهن…. هنوز وقت آمدن و رفتن برج آزادی پیش چشم من است اما نه اینجوری بی روح و خسته غبارگرفته، میدان آزادی با انبوه آن همه انسان، زن ومرد، که معلوم نیست بر سر تک تکشان چه آمد… میدان آزادی هنوز هست…”
.