امین رئوفی‌نژاد
در حالی که هنوز گرد و خاک دعوا بر سر قرارداد کرسنت نخوابیده، مسئولان دولتی صحبت از کمبود گاز در زمستان می‌کنند و پایین آمدن قیمت نفت هم برنامه‌های آتی وزارت نفت را با ابهام روبه‌رو کرده است، وزیر نفت در اقدامی عجیب، دست‌کم شش مقام بلندپایه این وزارتخانه را برکنار کرد تا وزارت نفت شاهد یک زلزله باشد.
منصور معظمی، معاون وزیر در امور توسعه منابع انسانی و پژوهش؛ غلامحسین نجابت، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی؛ نصرت‌الله سیفی، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز ایران؛ سیدرضا کسایی‌زاده، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران؛ حسین شیوا، مدیرکل بازرسی و رسیدگی به شکایات و آقاجانی، مدیرکل روابط عمومی وزارت نفت، شش مقامی هستند که در موج اول تغییرات وزارت نفت از سمت خود برکنار شده و جای خود را به ترتیب به بخشیان، نژادسلیم، کسایی‌زاده، رمضانی، خانچی و نورالدینی داده‌اند.
همچنین گزارش‌ها حاکی از برکناری محمدرضا نعمت‌زاده، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و اکبر ترکان، معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت است که در صورت تغییر این دو، شش معاون وزیر نفت همگی تغییر کرده‌اند. همچنین گفته می‌شود که مدیران میانی این وزارتخانه نیز به زودی تغییرات شدید و گسترده‌ای را شاهد خواهند بود.
تفسیرهای رسانه‌ای مختلفی درباره این تغییرات ارائه شده است؛ تفسیرهایی که این اقدام را پاسخ مثبتی به فشارهای نزدیکان احمدی‌نژاد برای متهم کردن گروهی به عنوان مافیای نفتی، و یا نوعی تسویه حساب داخلی با مخالفان از سوی وزیر نفت ارزیابی می‌کنند. اما اگر دو مورد اخیر هم به شش تغییر پیشین اضافه شود و ترکان و نعمت‌زاده هم از پست معاونت وزیر نفت کنار گذاشته شوند، احتمال اینکه جمع برکنارشدگان به عنوان مافیای نفتی معرفی و متهم شوند، بیشتر می‌شود.
سایت خبری تابناک دیروز در تفسیر این خبر تغییرات مزبور را در راستای “سیاست مدیریت چرخشی” ارزیابی و در عین حال تاکید کرد که نوذری پیش از این به خاطر تغییرات کم در وزارتخانه زیر نظر خود، تحت فشار بود. در مقابل، برخی دیگر از رسانه‌ها تغییرات اخیر وزارت نفت را نوعی “خانه تکانی” توصیف کرده‌اند.
وضعیت بحرانی در حوزه نفت و گاز
نکته حائز اهمیت آنجاست که این تغییرات در شرایطی صورت می‌گیرد که وزارت نفت در دوران تصدی غلامحسین نوذری تاکنون به این حد در وضعیت بحرانی نبوده است. کاهش شدید قیمت نفت نسبت به پیش‌بینی‌های سال گذشته، به طوری که نرخ این ماده حیاتی اقتصاد ایران به زیر 100 دلار بازگشته، بسیاری از برنامه‌های دولت احمدی‌نژاد را که به درآمد بالای 100 دلاری از هر بشکه نفت متکی بوده، با چالش روبه‌رو کرده است.
همچنین کمبود گاز که پیش‌بینی‌ها حاکی است در زمستان امسال وضعیتی بحرانی‌تر از دو سال گذشته را تجربه خواهد کرد، بسیاری از سیاست‌های وزارت نفت را تحت‌الشعاع قرار داده است؛ خصوصا به این خاطر که کمبود گاز تأثیر مستقیمی بر تولید برق نیروگاه‌های حرارتی دارد و این امر هم به نوبه خود در شرایط بحرانی، به خاطر جبران تولید برق در نیروگاه‌های برق‌آبی، ذخایر آبی کشور را زیر فشار قرار خواهد داد.
طبق آخرین آمارهای اعلام شده از سوی وزارت نیرو، این وزارتخانه در زمستان امسال، روزانه به 30 میلیون مترمکعب گاز نیاز دارد تا از عهده تأمین برق مصرفی کشور برآید؛ اما مسئولان وزارت نفت اعلام کرده‌اند که تنها حاضر به تأمین 20 میلیون مترمکعب در روز هستند.
شرکت ملی گاز که سه روز پیش معاونش این موضع‌گیری قاطع را علیه وزارت نیرو اتخاذ کرد، اکنون مدیرعاملش را از دست داده و یکی از مدیران زیرمجموعه او به نام رمضانی جایگزینش شده که گفته می‌شود در زمان قائم‌مقامی کردان، رابطه نزدیکی با وی داشته است.
این در حالی است که مدیرکل جدید روابط عمومی وزارت نفت هم جوان 29 ساله‌ای از گروه مشاوران جوان احمدی‌نژاد به نام “سید‌ضیاءالدین نورالدینی” است که چند ماه پیش از طریق کردان به جشن‌ساز، معاون وزیر نفت معرفی و به عنوان مشاور وی مشغول به کار شد.
بدین ترتیب می‌توان تغییرات اخیر را پاسخ مثبتی به فشارهای بیرونی برای ایجاد تغییر و تحولات در مدیران نفتی دانست؛ فشارهایی که نوذری تاکنون به آنها پاسخ مثبتی نداده بود، آن‌گونه که سایت تابناک نیز چنین گفته است.
کشف مافیای نفتی، پس از حذف کردان؟
تغییرات اخیر وزارت نفت، همچنین تنها یک هفته پس از درگیری علنی روزنامه کیهان با علی کردان بر سر قرارداد کرسنت و در شرایطی صورت می‌گیرد که این قرارداد فروش گاز به امارات، پس از یک بحران رسانه‌ای که به کوتاه شدن دست وزیر جدید کشور از مذاکرات کرسنت انجامید، متوقف شده است.
قرارداد گازی با کرسنت که در زمان دولت خاتمی از سوی محافل اصولگرا به عنوان ترکمانچای دوم خوانده می‌شد، پس از مذاکرات خط لوله صلح با هند و پاکستان، دومین محور مهم مذاکرات گازی ایران بود و احمدی‌نژاد در سال گذشته علی کردان را که قائم‌مقام وزیر نفت شده بود، به عنوان نماینده ویژه خود در این مذاکرات منصوب کرد.
وارد کردن کردان به وزارت نفت بهای سنگینی برای احمدی‌نژاد داشت و آن‌طور که بعدا احمد توکلی فاش کرد، برکناری وزیری هامانه از وزارت نفت تنها به این خاطر بود که او حاضر نشده بود کردان را به عنوان قائم‌مقام خود بپذیرد. در همان زمان روزنامه‌ها خبر دادند که نوذری هم با قول انتصاب کردان به عنوان قائم‌مقام، وزیر نفت شده است.
اما کردان که احمدی‌نژاد با دشواری بسیار او را در مذاکرات کرسنت و مشایی را در مذاکرات خط لوله صلح وارد کرده بود، پس از افشاگری کیهان علیه وی و مشخص شدن جزئیاتی از رسوایی‌های دولت نهم در خصوص پرونده‌ای که یکی از اتهامات اصلی مافیای نفتی مورد ادعای احمدی‌نژاد بود، هفته پیش از سوی احمدی‌نژاد از مذاکرات کرسنت کنار گذاشته شد و به نوعی کار نزدیکان احمدی‌نژاد را سخت‌تر کرد.
اکنون تغییرات شدید مدیریتی در وزارت نفت را می‌توان در نسبت با این تحول قابل تأمل هم ارزیابی کرد؛ چرا که بیشتر تغییرات در خصوص مدیران شرکت‌های گازی صورت گرفته است.
در عین حال تغییر مدیرکل بازرسی وزارت نفت که به شکل برکناری انجام شد، این احتمال را تقویت می‌کند که همزمان با برکناری کردان از مذاکرات کرسنت، اتهامات و متهمان جدیدی نیز در این وزارتخانه پیدا شده‌اند که بعید نیست دیر یا زود نام و مشخصات آنها به عنوان مافیای نفتی معرفی شود.
شاید هم اتهام این افراد، افشای نقش کردان در معاملات نفتی باشد…