یک روز پس از کنفرانس خبری حسن روحانی و اعلام آمادگی وی برای حل و فصل بحران هسته ای، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده از جمهوری اسلامی خواست تا “اقداماتی باور پذیر” انجام دهد. همزمان در حالی که رئیس هیات مذاکره کننده گروه 1+5 با نوشتن نامه ای به رئیس دولت جمهوری اسلامی علاقه خود به از سرگیری مذاکرات را نشان داده، نخست وزیر اسرائیل بار دیگر خواستار تهدید تهران به حمله نظامی شده است. از سوی دیگر یک رسانه نزدیک به یکی از دیپلمات های ارشد اصلاح طلب از لزوم برگزاری نشست های نیمه رسمی میان تهران و واشنگتن نوشته است.
“توپ هم اینک در زمین ایران است.” این واکنش سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده به اعلام آمادگی رئیس جمهوری اسلامی برای مذاکرات جدی بر سر بحران اتمی تهران است.جن پساکی بر این باور است که روی کار آمدن حسن روحانی فرصتی به جمهوری اسلامی داده است “تا سریعاً برای رفع نگرانی‌های عمیق جامعه بین‌الملل نسبت به برنامه هسته‌ای آنها اقدام کند.”
نگرانی های مورد اشاره وی به سوظن های غرب در خصوص سویه های نظامی برنامه هسته ای نظام بر می گردد. اظهاران خانم پساکی در واشنگتن نشان می دهد که کاخ سفید مایل است اولین گام را تهران بردارد. او می گوید: “برای عمل کردن به تعهدات بین‌المللی و یافتن چاره‌ای صلح‌آمیز برای این مسئله، ایران لازم است گام‌هایی را بردارد و توپ هم‌اینک در زمین ایران است.”
توقف غنی سازی
بن بسته هسته ای از جایی شروع شد که تهران اعلام کرد حاضر نیست غنی سازی اورانیوم در سطح ۲۰ درصد را متوقف کند؛ خواسته ای که ایالات متحده به شدت روی آن پایفشاری دارد، گرچه واشنگتن به اندازه اسرائیل حساسیتی بر ادامه غنی سازی در سطح ۳.۵ تا ۵ درصد تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی نشان نداده است. احزاب دست راستی در اسرائیل که قدرت را در اورشلیم در دست دارند می گویند جمهوری اسلامی حق انجام هیچ سطحی از غنی سازی را نباید داشته باشد.
هشت سال مذاکرات بی سرانجام با دولت احمدی نژاد باعث شده تا سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایالات متحده از جمهوری اسلامی بخواهد تا این بار برای رفع نگرانی های اتمی “اقداماتی باور پذیر” انجام دهد.
تمایل روحانی به مذاکرات جدی
روز سه شنبه حسن روحانی در نخستین کنفرانس مطبوعاتی خود پس از مراسم سوگند در مجلس در خصوص سیاست های دولتش برای برطرف کردن تنش ها با غرب گفته بود: “به عنوان رئیس جمهور ایران اعلام می کنم که نظام جمهوری اسلامی اراده سیاسی جدی برای حل این مسئله با حفظ حقوق مردم ایران را دارد و همزمان رفع نگرانی های طرف مقابل را هم مد نظر قرار خواهد داد.”
وی روز یکشنبه در مجلس نیز حرف های امیدوار کننده ای زده بود، آن قدر که جین کارنی، سخنگوی کاخ سفید در پاسخ به آغاز رسمی دوران ریاست جمهوری وی گفت تهران و واشنگتن می توانند “شریک” یکدیگر باشند. او در پیام کوتاهی اظهار کرد: “اگر این دولت جدید تصمیم به تعامل اساسی بگیرد و به طور جدی به تعهدات بین المللی پایبند باشد و راه حلی صلح آمیز برای آن پیدا کند، ایالات متحده را نیز به عنوان همراه خود خواهد دید.”
اما در جمهوری اسلامی حرف اول و آخر پیرامون رابطه با ایالات متحده و همچنین خط مشی اتمی نظام را رهبر جمهوری اسلامی می زند؛ کسی که تاکنون نشانه کاملا روشنی برای علاقه به حل و فصل بحران اتمی و مذاکره مستقیم تهران و واشنگتن- امری که دولت اوباما بر آن اصرار دارد- نشان نداده است.
خامنه ای: آمریکایی ها غیر قابل اعتمادند
خامنه ای ۳۰ تیر وی در دیدار با مقامات و مسئولان جمهوری اسلامی گفت: “آمریکایی‌ها غیرقابل اعتماد و غیرمنطقی هستند و در برخوردهایشان صادق نیستند.”
وی در بخش دیگری از اظهارات خود افزود: “موضع گیری مسئولان آمریکایی در همین چند ماه گذشته، بار دیگر ضرورت خوش بین نبودن به آنها را تأیید کرد.”
وی توضیحی در مورد موضع گیری های مورد نظرش نداد اما به نظر می رسد اشاره وی به وضع تحریم های جدید در ماه تیر و مرداد در کنگره آمریکا علیه جمهوری اسلامی بوده است.
آیت الله خامنه ای البته هفته اول تیرماه نیز در نخستین حضور عمومی اش پس از انتخابات ریاست جمهوری در اظهاراتی که آشتی جویانه تر از همیشه بود گفته بود کشورهای “جبهه مخالف ایران” اگر لجبازی را کنار بگذارند حل مسئله هسته ای ایران، کاری سهل، آسان و روان است.”
به طور سنتی در نظام جمهوری اسلامی، آیت الله خامنه ای سکان دار سیاست های کلان خارجی محسوب می شود. با این حال ناظران با مقایسه کارنامه کاملا متفاوت دولت محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد در عرصه دیپلماسی هسته ای می گویند یک رئیس جمهور میانه رو قادر است از تنش ها میان تهران و غرب بر سر بحران اتمی نظام بکاهد.
حسن روحانی خود در اوایل دهه هشتاد به عنوان دبیرشورای امنیت ملی از سوی آیت الله خامنه ای و محمد خاتمی – رئیس جمهور وقت - مامور مذاکره با سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان شد. در آن زمان ایالات متحده در این مذاکرات شرکت نمی کرد. روحانی که در آن زمان از سوی روزنامه های حامی دولت به “شیخ دیپلمات” مشهور شده بود توانست از ارجاع پرونده اتمی جمهوری اسلامی به شورای امنیت سازمان ملل و اعمال تنبیه های بین المللی علیه تهران ممانعت به عمل آورد.
دیپلماسی ایرانی: نشست های نیمه رسمی برگزار شود
در همین ارتباط دیروز دکتر علی بیگدلی، تحلیل گر مسائل سیاست خارجی در مصاحبه با سایت دیپلماسی ایرانی – متعلق به صادق خرازی، دیپلمات نزدیک به خاتمی- در توضیح مواضع اخیر رئیس جمهور اسلامی گفت: “صحبت های روز گذشته ایشان در رابطه با روابط ایران و آمریکا از اهمیت برخوردار است. ایشان به این نکته اشاره کرد که ایران برای مذاکره با آمریکا نیاز به مقدمه چینی ندارد و اگر منافع ایران اقتضا کند این اتفاق رخ می دهد. “
وی با توصیف دیپلماسی کنون روحانی به عنوان “دیپلماسی کلام ” گفته است که این رویکرد کفایت نمی کند و “ ما باید به طرف مقابل به صراحت بگوییم که از او چه انتظاراتی داریم. بنابراین لازمه شکست دیوار بی اعتمادی بین ایران و آمریکا نشست و ملاقاتی است که دو طرف به طور صریح و شفاف خط قرمزهای خود و خواسته های خود را بیان کنند.”
وی همچنین پیرامون مذاکرات آتی میان تهران و گروه ابرقدرت های جهان ۱+۵ که یک مقام وزارت خارجه روسیه خبر داده اواخر شهریور برگزار خواهد شد گفته است: “آقای روحانی گفت که با ۱+۵ مذاکرات صریح تر و جدی تر خواهیم داشت. این نکته مهمی است. به هر حال مذاکره نباید برای مذاکره باشد. بلکه باید برای حل مسئله باشد. “
در همین ارتباط دیروز رسانه های بین المللی از نامه نگاری کاترین اشتون ـ رئیس هیات مذاکره کننده ۱+۵ـ با رئیس دولت یازدهم خبر دادند. خاتم اشتون در این نامه نوشته است: “من این نامه را می‌نویسم که به شما بگویم، به همراه گروه ۱+۵ آماده‌ام تا گفت‌‌وگوها ادامه یابد تا اینکه هرچه زودتر راه‌حلی پیدا شود.”
از سوی دیگر اما خبرگزاری فارس گزارش داده که نخست وزیر اسرائیل بار دیگر خواستار افزایش فشارهای مستقیم و تهدید تهران به عملیات نظامی شده است. نتانیاهو که پیشتر حسن روحانی را “گرگی در لباس” میش توصیف کرده بود با بیان اینکه جمهوری اسلامی هفت هزار سانتریفیوژ در اختیار دارد، متذکر شده است: “رئیس‌جمهور ایران تلاش می‌کند چهره‌ای جدید به غرب نشان دهد، اما در عین حال برنامه هسته‌ای ایران را به پیش ببرد.”
