حفظ حقوق خودی ها، دموکراسی نیست

نویسنده

po_memarian_01.jpg

امید‎ ‎معماریان

دکتر غلامعباس توسلی جامعه شناس، از اعضای نهضت آزادی و ازبنیان گذاران انجمن جامعه شناسی ایران ‏درگفت وگو با روز ازنگرانی های موجود درخصوص عملکرد شورای نگهبان درانتخابات پیش روی مجلس ‏هشتم در مرحله بررسی صلاحیت ها ابراز نگرانی کرده است. به گفته این جامعه شناس وپژوهشگرنمونه کشور ‏درسال 80 و82، “حفظ حقوق خودی ها، دموکراسی نیست”.‏

tavasoligholam.jpg

این گفت وگو را درپی می خوانید.‏

‎ ‎اعلام شده است که ازمیان ثبت نام شدگان، 200 نفر سابقه کیفری داشته اند. طرح چنین موضوعاتی ‏چه تاثیری بر روند انتخابات می گذارد؟‎ ‎

سابقه کیفری، اگر واقعا مربوط به جرم سیاسی بشود با اینکه افراد سابقه کیفری واقعی داشته باشند، تفاوت می کند. ‏اگر افراد از نظر سیاسی مشکل داشته اند باید آنها را از موارد دیگر جداکرد. سابقه کیفری معلوم است وافراد باید ‏تن به مقررات بدهند، اما جرم سیاسی تکلیفش فرق می کند. این مسائل نباید با هم قاطی بشود.‏

‎ ‎مرجع تشخیص این تفاوت ها کجاست و چطور می شود این موضوع را پیگیری کرد؟‏‎ ‎

‏ قوه قضاییه وخود مجلس که سالهاست بحث شان، تعریف جرم سیاسی است ولی تاکنون تعریف نکرده اند که جرم ‏سیاسی چیست وچه تفاوتی با جرم های دیگر دارد. بنابراین این عدم شفافیت می تواند مورد سوء استفاده ‏قراربگیرد. ‏

‎ ‎با پایان یافتن مهلت ثبت نام کاندیداها برای انتخابات مجلس هشتم، ارزیابی شما از حضور گروه های ‏مختلف چیست؟‎ ‎

افزاد نسبتا زیادی ثبت نام کرده اند وامیدوارم مسئولین هم پاسخ مناسبی به علاقه مندی شرکت کنندگان بدهند.‏

‎ ‎شما ودوستانتان با چه تحلیلی وارد انتخابات شدید؛ با توجه به اینکه در نوبت های مختلف توسط ‏شورای نگهبان رد صلاحیت شده اید؟‎ ‎

از نظرما انتخابات جنبه های مختلفی دارد؛ یکی از اینها جنبه دموکراسی است که به موجب آن مردم نباید از ‏انتخابات منع بشوند وبه همین دلیل تحریم انتخابات کاردرستی نیست. این کار به جریان دموکراسی درجامعه ‏صدمه می زند. بنابراین ما ازوقتی که گفته ایم شرکت می کنیم، یعنی اینکه با مشارکت عملی، تعهد خود را نشان ‏داده ایم. بر این اساس امیدواریم جامعه با انتخاب آزاد به سوی دموکراسی برود و به صورت گذشته درنیاید که به ‏دلیل فاصله دولت ومردم، مردم درفرآیند دموکراسی قرارنگیرند.‏

‎ ‎به نظر شما چه موانعی درمسیر برگزاری انتخابات آزاد وجود خواهد داشت؟‏‎ ‎

اشکالات زیادی برانتخابات وارد است که مهمترینش همان شیوه کار شورای نگهبان و شیوه اعمال رد صلاحیت ‏هاست؛ البته امسال گفته اند نمایندگان احزاب حضور فعال تری خواهند داشت. به هر حال مشکلات انتخابات ‏کماکان به قوت خود باقی است، اما فرآیند مشارکت مردم در هر حال می تواند موثر باشد تا درآینده ای دور به ‏سوی دموکراسی برویم و قانون اساسی اعمال شود و مردم هم حقوق شهروندی خود رابشناسند ودولت هم وظایف ‏خود را انجام بدهد. مردم هر چه بیشتر وارد جریان انتخابات بشوند، امکان اصلاح اموررابیشتر خواهند داشت. ‏مردم اگر خود را کنار بکشند اولین کسی که صدمه می خورد خود آنها خواهند بود. بنابراین هیچ تناقضی وجود ‏ندارد که ما هم انتقاد بکنیم و اصلاح انتخابات را بخواهیم و هم خواستار تغییر رویه ها و روش های اعمال شده ‏باشیم و در انتخابات هم شرکت کنیم. البته شرکت درانتخابات لزوما به این معنا نیست که می خواهیم به مجلس ‏برویم. به هر حال اگرکسانی بخواهند به مجلس بروند، باید فعال باشند و امکاناتی مثل روزنامه ورسانه داشته ‏باشند. انتخابات تنها در چند روز و منوط به چسباندن پوستر نیست، باید روندی باشد که احزاب ظرف چهارسال ‏فعالیت کنند و افراد خود را نشان بدهند و در آخر نتیجه کارخود را درانتخابات به معرض نمایش بگذارند.‏

اما در جامعه ما که روزنامه ها محدود هستند، اسم اعضای نهضت و خود نهضت را نمی گذارند، رادیو و ‏تلویزیون اصلا اسم نهضت را نمی آورد، امکانات وجود ندارد؛ لذا برای ما اینکه انتخاب بشویم مهم نیست. برای ‏ما اصل شرکت درانتخابات مهم است. این آموزش دموکراسی است که نباید آن را متوقف کرد و به همین جهت ‏مردم درهمان حدی که امکانش وجود دارد باید در انتخابات شرکت کنند.‏

‎ ‎چه تفاوت هایی بین مجلس هفتم وهشتم درخصوص رفتار شورای نگهبان در تایید ویا رد صلاحیت ‏کاندیداها مشاهده می کنید؟‎ ‎

ببینید اتفاقی نیافتاده که شورای نگهبان بخواهد تغییر رویه بدهد ولی امیدواریم این شورا، افراد را حقیقتا، بدون ‏اینکه صلاحیت وعدم صلاحیتشان احرازشده باشد، کنار نگذارد. بگذارند مردم حق انتخاب افراد را داشته باشند. ‏تغییرو تحولات زیاد است و این تغییرات دردرون محافظه کاران هم زیاد است. برخی ازافراد حاکمیت، خودشان ‏از برخی شیوه ها ناراضی هستند و به همین علت به گروه های مختلفی تقسیم شده اند وافکار واندیشه های مختلفی ‏دارند. یعنی اینطور نیست که درمیان محافظه کاران هم یکدستی وجود داشته باشد. این هم از برخی جهات مفید ‏است. برای اینکه وقتی افراد درمعرض مشکلات و موانع قرار می گیرند ونابسامانی را می بینند، متوجه می ‏شوندکه باید عدالتی وجود داشته باشد که همه را دربر بگیرد. عدالت مخصوص یک گروه خودی ها و برضد غیر ‏خودی ها نیست. بنابراین از همه آنچه تاکنون اتفاق افتاده می توان درس گرفت وجامعه ما خودش راه خود را پیدا ‏خواهد کرد.‏

‎ ‎اینکه هیات های اجرایی و نظارت کنندگان شورای نگهبان همه از یک جناح سیاسی هستند آیا می تواند ‏نگرانی هایی درخصوص وضعیت سلامت انتخابات ایجاد کند؟‎ ‎

نگرانی هایی را ایجاد کرده است. حتی دردرون خود حاکمیت افرادی بوده اند که به طور مثال در انتخابات گذشته ‏فریادشان بلند شد و گفتند درانتخابات اشکالاتی وجود داشته است. انتخابات در جامعه دموکراتیک، به همراه گروه ‏های اپوزیسیون است. نباید بخواهند همه را یکدست کنند و به این ترتیب حق کسانی را که در حاکمیت نیستند ‏ضایع کنند. افراد باید به عنوان شهروند وعضو حزب جایگاهشان حفظ شود. باید مراکزی باشد که نه تنها حقوق ‏افراد را ضایع نکنند بلکه از حقوق شهروندان صیانت هم بکنند. متاسفانه تاکنون گروه هایی ازاول درشورای ‏نگهبان بوده و رویه هایی داشته و همیشه هم به همان ترتیب عمل کرده اند و به هیچ وجه درغم اینکه بردیگران ‏چه اثرات منفی وارد می شود، نبوده اند. بنابراین باید به نحوی عمل شود که قوه قضاییه به این مسائل به صورت ‏مستقل رسیدگی کند تا شورای نگهبان نتواند مستقل از روابط معینی که درقانون وجود دارد عمل کند. ما فکر می ‏کنیم اگر اینها درست عمل بشود همه به حقشان می رسند، امکان حصول دموکراسی محقق می شود و کسی هم ‏اعتراض نخواهد داشت. اما درحال حاضر جای اعتراض زیادی وجود دارد.‏

‎ ‎می گویند هرکسی دروزارت کشور حکومت می کند، نام هواداران خود را ازصندوق های رای بیرون ‏می آورد. موضوعی که دواستثنا دارد. یکی انتخابات دوم خرداد که عملا یک غافلگیری برای محافظه کاران بود، ‏دوم انتخابات زمان آقای خاتمی که عملا شرایط متفاوتی با دوره های دیگر داشت. شما چه وضعیتی را برای ‏انتخابات مجلس هشتم پیش بینی می کنید؟‎ ‎

در این دوره امیدوار هستیم انتخابات درست انجام شود و به نحوی باشد که بتوان نام انتخابات آزاد را بر آن نهاد و ‏نه فقط خودی ها، بلکه گروه های دیگری هم که ممکن است مخالف باشند، بتوانند در آن مشارکت فعال داشته ‏باشند. چون اصل مساله این است که حقوق غیرخودی ها را حفظ کنند، حفظ حقوق خودی ها که کارمهمی نیست؛ ‏به اینکه دموکراسی گفته نمی شود. دردموکراسی حقوق همه افراد، ازجمله مخالفان حفظ می شود. اگر این ‏کارانجام بگیرد وشورای نگهبان ازحقوق همه یکسان دفاع کند و دلایل رد را دقیقا بگوید، وضع متفاوت خواهد ‏بود. درحالیکه در بسیاری ازموارد شورای نگهبان وهیات های اجرایی اصلا جواب افراد را نمی دهند که به چه ‏دلیل قانون پسند و یا حقوقی، افراد رد می شوند. این است که ازاین لحاظ ما نمی دانیم واقعا داریم به کجا می رویم. ‏اگر به افرادی حقوقی مافوق قانون اساسی بدهیم که به عنوان نظارت استصوابی تصمیماتی بگیرند که حقوق افراد ‏ضایع شود این جای نگرانی دارد و جای این را دارد که فکر کنیم دموکراسی هیچ گاه جای خود را درجامعه باز ‏نکند. به همین دلیل به نفع نظام و شهروندان و حقوق عمومی است که دست اندرکاران انتخابات، چه در وزارت ‏کشور، چه هیات های اجرایی وچه شورای نگهبان، حقوق افراد نایده نگیرند وضایع نکنند.‏