آیت‌الله خامنه‌ای٬ رهبر جمهوری‌اسلامی٬ در دیدار با برخی از فرماندهان سپاه٬ گفته مخالفتی با آنچه که “نرمش قهرمانانه” نامیده٬ در سیاست خارجی جمهوری‌اسلامی ندارد. وی همچنین خواستار عدم دخالت سپاه پاسداران در سیاست شده است.
وی در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران گفته است: “عرصه دیپلماسی، عرصه لبخند و درخواست مذاکره و مذاکره است اما همه این رفتارها باید در چارچوب چالش اصلی فهم و درک شود… با مساله‌ای که سالهای پیش نرمش قهرمانانه خواندم موافقم چرا که این حرکت در مواقعی بسیار خوب و لازم است اما با پایبندی به یک شرط اصلی”.
وی “درک ماهیت طرف مقابل و فهم صحیح هدف‌گذاری” را شرط اصلی استفاده از تاکتیک “نرمش قهرمانانه” دانسته و گفته: “یک کُشتی گیر فنی نیز برخی مواقع بدلیل فنی نرمش نشان میدهد اما فراموش نمی‌کند که حریفش کیست و هدف اصلی او چیست؟”
“نرمش قهرمانانه” یادآورکتابی است که خامنه ای پیش از انقلاب سال ۵۷ و پیرامون معاهده صلح میان امام سوم شیعیان و معاویه٬ ترجمه کرده بود. وی در این کتاب که با عنوان “صلح امام حسن” منتشر شده٬ این صلح را “پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ” توصیف کرده بود.
آیت‌الله خامنه‌ای٬ در سخنان دیروز خود همچنین به نقد “بهانه‌جویی” برای “توجیه وادادگی” پرداخته و گفته است: “اینکه دنیا تغییر کرده است نمی‌تواند بهانه‌ای برای تغییر آرمان‌ها و اهداف شود و راه درست طی شده را تغییر دهد”.
سخنان آیت‌الله خامنه‌ای٬ یک روز پس از اظهارات حسین موسویان بیان شده که گفته بود رهبر جمهوری‌اسلامی برای مذاکره با آمریکا و دیدار با باراک اوباما٬ به حسن روحانی مجوز داده است؛گرچه علاءالدین بروجردی٬ رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس٬ این مساله را رد کرده و چنین دیداری را نامحتمل دانسته است.
آیت‌الله خامنه‌ای در حالی موضع جدید خود پیرامون “نرمش قهرمانانه” در دیپلماسی را بیان کرده که پیش از این از مدافعان روشی بود که برخی آن را “دیپلماسی تهاجمی” نامیده بودند ودر دولت محمود احمدی‌نژاد پیگیری میشد. رهبر جمهوری‌اسلامی همچنین بارها به انتقاد از سیاست تنش‌زدایی در دولت سیدمحمد خاتمی پرداخته بود.
وی در سال ۹۱ پیرامون سیاست خارجی دولت احمدی‌نژاد چنین گفته بود: “در زمینه‌‌ی دیپلماسی، فعالیتهای خوبی دارد انجام میگیرد. دیپلماسی ما باید با روحیه‌‌ی انقلاب همراه باشد - یعنی اسلام انقلابی - این است که به ما بُرش میدهد. امروز ملتهای منطقه از جمهوری اسلامی خوششان میآید، به خاطر موضع مستقل اسلامیِ شجاعانه‌‌اش؛ این باید محفوظ باشد”. مساله‌ای که البته بارها تکرار شد: “امروز در عرصه‌‌ی سیاست خارجی، ثقل و وزنه‌‌ی کشور با چند سال قبل تفاوت دارد؛ ما در مسائل، تأثیرگذاریم؛ اینها مهم است. در حوادثی هم که پیش آمده، ما تأثیرگذار بوده‌‌ایم - که آن، داستان جداگانه‌‌ای دارد - به نظر ما آن هم خیلی مهم است”.
به نظر آیت‌الله خامنه‌ای٬ دولت محمود احمدی‌نژاد “در برابر زیاده‌خواهیهای استکبار، دچار انفعال نشد” و: “این به‌نظر من خیلی مهم است که در تعامل با دنیا، انسان جای خودش را بداند، خواست خودش را بداند، نیرو و قدرت خودش را بداند و بداند که باید چه‌کار کند… این ایستادگی در مقابل زیاده‌خواهی استکبار و احساس عزتی که در این میدان میشود، به‌نظر من یکی از خصوصیات این دولت است”.
وی در برابر از روش تنش‌زدایی در سیاست خارجی سیدمحمد خاتمی انتقاد کرده و از آن جمله در نقد دولت خاتمی گفته بود: “یک روزی در خطابه‌های مسئولین مان مناقب آمریکا ذکر میشد؛ همان روزها رئیس جمهور وقت آمریکا با سبکسری تمام، ایران را به عنوان محور شرارت معرفی کرد”.
آیت‌الله خامنه‌ای در مورد دوران اصلاحات گفته بود: “در برخی از اوقات گذشته، میدیدیم که بعضی از کسانی که مرتبط با مسئولین بودند یا حتی خودشان مسئول یک بخشی بودند، کأنّه از گفتمان انقلاب در مقابل دیگران شرمنده‌اند و خجالت میکشند که حقایق انقلاب را بر زبان جاری کنند یا آنها را پیگیری کنند یا به آنها اهمیت بدهند! این برای یک جامعه خیلی بلای بزرگی است”.
مساله‌ای که چندین بار به اشکال مختلف در سخنرانی‌های وی تکرار شد: “در آن دوره ای که ادبیات مسئولان ما آمیخته به تملق گویی از غرب و امریکا شد، فردی که مجسمه شرارت بود، به خود اجازه داد که جمهوری اسلامی ایران را محور شرارت معرفی کند… در آن دوره به واسطه همراهی با غربی ها و عقب نشینی هایی که انجام گرفت، آنها آنقدر جلو آمدند که من مجبور شدم شخصاً وارد میدان شوم”.
وی حتی در فاصله چند روز مانده به انتخابات نیزپیرامون سیاست خارجی جمهوری‌اسلامی چنین گفت: “هرچه شما ضعف نشان بدهید، او میآید جلو؛ هرچه شما عقب بکشید، او جری‌تر میشود. این را ما تجربه کردیم؛ یک جاهایی عقب کشیدیم، دشمن ما جری‌تر شد”.
آیت‌الله خامنه‌ای همچنین پس از بالا گرفتن انتقادات از دولت محمود احمدی‌نژاد و سخن گفتن از اینکه جمهوری‌اسلامی در بن‌بست قرار گرفته است٬ در دفاع از وضع موجود گفته بود: “وضعیت بدر و خیبر یعنی تهدید هست، چالش هست، اما بن‌بست نیست. در بدر امکانات کم بود، اما غلبه حاصل شد. امکانات طرف مقابل، چندین برابر؛ شاید در بعضی بخشها، غیرقابل مقایسه‌ی با امکانات جبهه‌ی اسلام بود. در خیبر سختی وجود داشت؛ رفتند مدتها آنجا ماندند؛ مقاومت دشمن شدید بود؛ اما غلبه پیدا کردند. چالش هست؛ اما در قبال چالش، توان و قدرت و استعداد و ظرفیت هم وجود دارد. این، معنای وضعیت بدر و خیبر است. اگر این ظرفیت را به میدان آوردیم، اگر نقاط ضعف را کم کردیم، پیشرفت خواهیم کرد”.
ارجاع مکرر آیت‌الله خامنه‌ای به اتفاقاتی که در صدر اسلام رخ داده٬ از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند نشان‌دهنده‌ی سیاست‌های آتی وی برای کشور باشد. آنچه که وی وضعیت “بدر و خیبر” می‌نامد٬ نام جنگ‌هایی در صدر اسلام است که مسلمانان با وجود همه مشکلات در آن حضور پیدا کردند. برای بسیاری این‌گونه سخن گفتن٬ به معنای آن بود که وی عزم خود را برای مقاومت همه‌جانبه در بحث هسته‌ای به هر قیمتی٬ جزم کرده است. سخنان اخیر آیت‌الله خامنه‌ای اما می‌تواند معنای دیگری داشته باشد. آنچه که شیعیان از آن با عنوان “صلح امام حسن” یاد می‌کنند٬ معاهده‌ای است که با معاویه بسته شده است. به عقیده شیعیان این معاهده٬ حرکتی تاکتیکی بوده برای دور کردن خطر از جامعه مسلمانان.
سپاه پاسداران و سیاست
آیت‌الله خامنه‌ای دیروز همچنین خواستار عدم دخالت سپاه پاسداران درسیاست شد. وی با اشاره به اینکه “سپاه به عنوان یک موجود زنده باید بداند از چه می‌خواهد پاسداری کند، لزومی ندارد سپاه در عرصه سیاسی پاسداری کند، اما باید عرصه سیاست را بشناسد”٬ گفت: “پاسداری از انقلاب نیازمند شناخت دقیق واقعیت‌هاست و بنابراین نمیشود مجموعه‌ای که بازوی نگهبان انقلاب است درباره جریان‌های گوناگون انحرافی، غیر انحرافی وابسته و یا دیگر جریان‌های سیاسی، چشمی بسته و نابینا داشته باشد”.
یک روز پیش از این٬ حسن روحانی نیز در دیدار با فرماندهان سپاه٬ از آنها خواسته بود که عرصه سیاست را بشناسند٬ اما از ورود به آن اجتناب کنند٬ زیرا “سپاه متعلق به همه مردم است”.
وی اما در ادامه گفته بود که سپاه باید در عرصه‌های اقتصادی کمک حال دولت باشد و “سه، چهار پروژه ملی اقتصادی را بر عهده بگیرد”. سخنانی که البته انتقاد جمعی از حامیان وی را برانگیخت.
با وجود این، آقای روحانی از حضور سپاه در اقتصاد ایران دفاع و از آن دعوت کرد تا “سه، چهار پروژه ملی اقتصادی را بر عهده بگیرد”.
حضور سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که نهادی نظامی‌ـ‌امنیتی است، در سیاست و اقتصاد ایران، طی سالهای گذشته افزایش یافته و این مسئله واکنش‌های موافق و مخالف زیادی را به دنبال داشته است.
در حالی که قوانین ایران فعالیت سیاسی نظامیان و جانبداری آنها از احزاب و گروه‌های سیاسی را منع می‌کند، مقامات سپاه به‌طور علنی موضع‌گیری‌هایی به نفع یا علیه برخی جریانات داشته‌اند، از جمله در انتخابات ریاست جمهوری اخیر، زمانی که بحث نامزدی اصلاح‌طلبان و چهره‌‌هایی مانند محمد خاتمی به میان آمده بود، فرمانده سپاه شروطی را برای آنان قائل شد که این مسئله اعتراض اصلاح‌طلبان را به دنبال داشت.
مقامات سپاه در توجیه فعالیتهای سیاسی خود از اصطلاح “جنگ نرم” استفاده می‌کنند که اشاره به ادامه “جهاد” در دوران “به‌ظاهر صلح” و مقابله با “جریانات برانداز” دارد، چنان‌که محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، چندی پیش اظهار داشت: “درست است که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ماهیتی نظامی دارد اما به این معنای بیکار نشستن سپاه در مقابل تهدیدات نرم نیست.
