جان ماری کلمبانی
“ایرانیان از آنچه فکر می کردیم پیچیده ترند.” این اظهارنظر معاون وزیر دفاع اسراییل پس از جلسه ایران و اسراییل که درخصوص برنامه هسته ای در قاهره و به میزبانی آژانس اتمی انجام شد ایراد شده است. بی شک اکنون می توان نسبت به تقویت جنبه منطقی مذاکرات بین ایران و جامعه بین الملل امید بست. آنچه در مکالمات ایران و اسراییل مورد بحث قرار گرفت مسأله افزایش تعداد سانتریفوژهای ایران و افزایش مقدار اورانیوم غنی شده بود. البته در اصل داستان تفاوتی ایجاد نشده: از یک طرف ایران ادعا می کند که برنامه هسته ای اش ماهیت صلح آمیز دارد و ازطرف دیگر، اروپا و ایالات متحده همچنان به شدت نسبت به ماهیت صلح آمیز برنامه اتمی ایران مشکوک اند.
ایران اکنون به استاد فن “چماق و هویج” بدل شده است. چند روز قبل از این فاز مذاکراتی، نظامیان جمهوری اسلامی اقدام به پرتاب موشک هایی کردند که به طور آشکار قادر به حمل کلاهک های اتمی اند و برد آنها می تواند از عربستان سعودی تا اروپا را پوشش دهد.
جلسه قاهره در چنین شرایطی به میزبانی آژانس اتمی آغاز شد، ولی روند پیشرفت و سازش در آن چشمگیر بود: قسمت اعظم اورانیوم ایران که به میزان ضعیف غنی شده، برای غنی سازی بیشتر به روسیه و سپس به فرانسه منتقل خواهد شد و در نهایت برای استفاده در مراکز هسته ای به ایران خواهد رفت. براساس این مصالحه، مورد مصرف واقعی اورانیوم غنی شده مشخص خواهد بود و صرفاً به عنوان سوخت اتمی، مصارف صلح آمیز خواهد داشت. ولی در اینجا یک سؤال مطرح می شود: آیا این واقعاً یک پیشرفت محسوب خواهد شد یا اینکه مرحله جدیدی است که ایران به واسطه آن می تواند گام های بیشتری به سوی سلاح اتمی بردارد و از زمان به نفع خود استفاده کند؟
به هرحال، یک بار دیگر ماجرای همیشگی تکرار شده: امضاء کنندگان توافق نامه وین همچنان باید در انتظار پاسخ رسمی ایران بمانند. تنها نکته ای که به داستان همیشگی اضافه شده اظهار نظر علی لاریجانی، رییس مجلس ایران است. او گفته که غربی ها قصد “تحمیل نظرات” خود را دارند و کشورش آن را قبول نمی کند. اگر دیگران نیز در همین راستا اظهارنظر کنند، بی شک در برابر ترفندی قرار خواهیم گرفت که مسؤولیت پذیری ایران را در افکار عمومی باورپذیرتر خواهد کرد، درحالی که در واقعیت این طور نیست. در این جا می توان یک توضیح فنی را مطرح نمود: اورانیوم غنی شده آن گونه که ایران برای استفاده صلح آمیز خود نیاز دارد در واقع فنآوریی را می طلبد که ایران آن را دراختیار ندارد و حتی برای خرید آن تلاشی هم نمی کند.
اکنون این مهم ترین مسأله بین المللی است که می تواند به یک درگیری آشکار تبدیل شود. در خط اول اسراییل است و در برابر او بدون تردید محمود احمدی نژاد که چه در اظهاراتش و چه در برنامه هایش خود را به عنوان دشمن قسم خورده اسراییل به جهانیان شناسانده. ازسوی دیگر، دولت های منطقه را که از تهدید یک ایران اتمی نگران اند نیز باید به حساب آورد، به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس که اکثریت آنها سنی اند و نمی خواهند دنباله روی ایران شیعه باشند. در جایگاه دوم نیز ایالات متحده و اروپا قرار دارند که نگران دستیابی ایران به سلاح هسته ای و پیروی نکردن دیگر کشورها از چارچوب های منع گسترش اتمی سازمان ملل هستند. غیر از هند و پاکستان، به عنوان دو کشور اتمی که در درگیری دائم با یکدیگر قرار دارند، و اسراییل، کشورهای دیگری نیز هستند که در آستانه اتمی شدن به شکل نظامی آن قرار دارند؛ به عنوان مثال ترکیه، مصر و الجزایر.
این مسأله، یعنی مسأله هسته ای نظامی، در صورتی قابل حل خواهد بود که جامعه بین الملل فشارهای خود را افزایش دهد و این بی شک ایالات متحده و اروپا و همچنین چین و روسیه را نیز شامل می شود. البته روسیه دارای مواضع مبهم تری است، زیرا بخشی از اورانیوم ایران به آنجا منتقل می شود و بخشی از موشک های ایران نیز از روسیه می آید و این درحالی است که حتی جمهوری های آسیای مرکزی نیز مورد تهدید ایران شیعه خواهند بود.
درحال حاضر، باید منتظر تحلیل و بررسی های بازرسان آژانس اتمی که از سوی ایران مجوز بازرسی کارخانه قم را یافته اند باشیم. با این حال، کارشناسان غربی در این عقیده مشترک اند که توان این کارخانه به عنوان یک مرکز صلح آمیز هسته ای بسیار محدود است. در این حین، رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه نیز در سفر خود به ایران تأکید کرد که قصد تغییر اساسی در متحدان خود را دارد و همچنین اظهار داشت که اتهام جامعه بین الملل در مورد تلاش ایران برای دستیابی به اسلحه اتمی مردود است. اردوغان با اشاره به اینکه حمله نظامی به ایران ابلهانه است، احمدی نژاد را یک شخصیت صلح طلب نامید و خاطرنشان ساخت که تغییر مسیر ترکیه می تواند برای سازمان ناتو یک مشکل بزرگ به حساب آید.
منبع: ال پائیس، ۲۷ اکتبر