خوان زرات - جیمز کی گلسمن
زمانی که آقای اوباما سخنرانی موعود خود در قاهره را هفته آینده ایراد می کند، باید عبارت خطرناک و فراگیر “غرب در حال جنگ با اسلام است” را با لحنی جایگزین کند که به مسلمانان، حس مسؤولیت پذیری و غرور را انتقال دهد. تلاش های دولت بوش برای القای چنین احساسی تا حد بسیار بی اثر بود، زیرا حضور آمریکا در عراق سبب شد مسلمانان انگیزه گوش کردن به سخنان بوش را نداشته باشند.
اما وضع دربارۀ اوباما متفاوت است. با توجه به وجود اعضای مسلمان در خاندان او و نیز اندیشه های آمریکائی وی با رنگ و بوی منطقی و کیفی، اوباما موفق به نمایش شکل متفاوتی از قدرت و نفوذ آمریکا شده است.
اوهرچند باید خاطر نشان کند که آنچه اغلب مسلمانان درباره آمریکا فکر می کنند اشتباه است، اما پذیرش اشتباه با لحنی شیرین و اثراتی کوتاه مدت نمی تواند موضوع را به شیوۀ جدی به جلو برد. رئیس جمهور آمریکا باید به جای انجام این کار، گفتمان جدیدی را به کار گیرد. سخنانی که به یادآوری آرمان های آمریکائی بپردازد و جوامع مسلمان را دربرابر مناقشات موجود در قلمرو خود به چالش بکشد. درحالیکه آمریکا به عنوان همراه، در مبارزه علیه افراط گرائی و کمک به مسلمانان در ساخت جوامع بهتر حضور خواهد داشت، اما در نهایت این خود مسلمانان هستند که نتایج را تعیین می کنند، نه ما.
رئیس جمهور آمریکا باید به سه موضوع جداگانه اشاره کند که در عین حال بر یکدیگر تأثیرگذار هستند.
دین و تروریسم: گروه کوچکی از بازیگران تحت رهبری القاعده، طالبان و گروه های متحد آنها از طریق ایجاد رعب و وحشت، در تلاش برای نمایشی خاص از یک میلیارد مسلمان به شیوه ای خودکامه هستند؛ صحنه ای که در تعارض با آموزش های اسلام است. این وظیفه مسلمانان است که با افراط گرائی خشونت آمیز در قلمروی خود مخالفت کنند و با آن مبارزه کنند. عده انبوهی از مسلمانان نیز همین کار را می کنند؛ حتی در پاکستان که مدت ها این تهدید وحشتناک نادیده گرفته می شد.
ایران و عواملش: ایران به همراه متحدانش نظیر سوریه، حزب الله و حماس، در مقابل اکثریت ملت های عرب از جمله عربستان سعودی، اردن و مصر قرار گرفته است. مناقشه ایران- اعراب بخشی از مناقشه شیعه- سنی است که در جاهای دیگر نظیر عراق نیز وجود دارد، اما تهدید ایران فراتر از منطقه است. جوامع مسلمان صرفنظر از تفاوت های فرقه ای، باید برای مهار گسترش بنیادگرائی شیعه و نفوذ آن در سراسر دنیا، به مخالفت با تلاش های ایران و سرویس های امنیتی آن کشور ، خصوصاً نیروی قدس، برخیزند. اوباما باید محتوای سخنانی را که بنا دارد بر زبان بیاورد، به خوبی تعیین کرده باشد. برخی مقالات در جهان عرب به چاپ رسیده که از نرم تر شدن لحن و موضع آمریکا در قبال ایران و طالبان ابراز نگرانی کرده اند. مصری ها از سخنانی که رنگ و بوی مخالفت با استیلای ایران بر خاورمیانه داشته باشد، استقبال خواهند کرد.
دموکراسی و حقوق بشر: بسیاری از دولت های عربی مانع از دستیابی شهروندانشان به آنچه سعد الدین ابراهیم (فعال سیاسی مصری)، “زیرساخت دموکراسی” خوانده، شده اند. این زیرساخت شامل وضع قوانین، دادگاه های مستقل، رسانه های آزاد، تساوی جنسی و جامعه مدنی خودگردان است. الزامات آزادی از رأی های ریخته شده به صندوق ها مهم تر هستند، زیرا ما قبلاً شاهد اقدامات سرزده از سوی حماس در غزه بوده ایم. انتقاد فراگیر مسلمانان از آمریکا به عدم اعمال فشار برای برقرای دموکراسی در میان متحدان مربوط می شود. هم به دلایل اخلاقی و هم استراتژیک، منافع ما در جهت حمایت از جوامع آزاد درکنار دولت های مسؤولیت پذیر است. حقیقت استقرار دموکراسی های موجود در میان جوامع مسلمان نظیر ترکیه و اندونزی، وزنۀ سنگینی در برابر این استنباط است که اسلام و آزادی سیاسی با هم جور در نمی آیند. اوباما در ارائه مجموعه ای از چالش های موجود در جوامع مسلمان، باید بر روی ارزش های آمریکائی نیز پافشاری کند؛ مفهوم چندصدائی بودن، آزادی و فرصت مقابله با ایدئولوژی افراط گرائی. او باید تأکید کند آمریکا در مقابل این کشمکش ها، بی تفاوت نخواهد ماند. ما به بسط و گسترش آرمان ها و ومنافع خود که شامل پیشبرد راه حل فراگیر دو کشوری برای صلح اسرائیل و فلسطینیان نیز می شود، ادامه خواهیم داد. واداشتن جوامع مسلمان به مشارکت در مدیریت کشمکش های سه گانۀ موجود، درحالیکه از همکاری سازنده آمریکا نیز برخوردارند، رویکردی است که به سرنگونی ادبیات افراط گرائی و تشکیل وجهه ای مناسب و مثبت منجر خواهد شد؛ صحنه ای که در آن، مسلمانان خود را نه به چشم قربانی، بلکه در مقام بازیگران اصلی در صحنه کشمکش های جهانی برای برقراری عدالت می بینند.
خوان زرات، مشاور سابق سازمان امنیت ملی آمریکا و مشاور ارشد فعلی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی است.
جیمز کی گلسمن، معاون سابق وزارت خارجه آمریکا و مدیر فعلی مؤسسه رشد جهانی است.
منبع: بوستون گلوب- 27 مه
